UBND tỉnh Thanh Hóa vừa phê duyệt Kế hoạch khai quật khảo cổ Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh, thuộc Dự án tu bổ, phục hồi và tôn tạo các hạng mục công trình tại đây.
Quyết định không chỉ đánh dấu một bước triển khai quan trọng trong công tác bảo tồn di sản, mà còn mở ra cơ hội tiếp cận sâu hơn với những tầng văn hóa, lịch sử còn ẩn dưới lòng đất cố đô xưa.
Một góc kiến trúc cổ kính của Lam Kinh, sự hòa quyện giữa nghệ thuật xây dựng truyền thống và không gian văn hóa tâm linh đặc trưng xứ Thanh. Ảnh: Nguyễn Linh
Theo kế hoạch, đợt khai quật sẽ được tiến hành trên tổng diện tích 160 m², tập trung tại hai khu vực trọng điểm: khu vực đền thờ Bà Hàng Dầu với diện tích 100 m² và khu vực nằm giữa hai tòa Thái miếu số 01 và số 02 với diện tích 60 m².
Đây đều là những không gian có ý nghĩa đặc biệt trong tổng thể kiến trúc nghi lễ của Lam Kinh, gắn với đời sống tâm linh và thiết chế vương triều Hậu Lê.
Thời gian thực hiện dự kiến từ tháng 2 đến tháng 6.2026, phù hợp với tiến độ chung của dự án tu bổ, tôn tạo khu di tích.
Toàn bộ hoạt động khai quật sẽ tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật về di sản văn hóa và quy chế thăm dò, khai quật khảo cổ hiện hành; chỉ được triển khai sau khi có giấy phép của Bộ VHTTDL.
Sở VHTTDL Thanh Hóa là cơ quan chủ trì thực hiện, phối hợp với các tổ chức có đủ điều kiện hành nghề khai quật khảo cổ do Bộ cấp phép.
Bên cạnh việc tổ chức khai quật, các đơn vị liên quan còn có trách nhiệm báo cáo khoa học, bàn giao và quản lý di vật sau khai quật theo đúng quy định, bảo đảm giá trị lịch sử – văn hóa của hiện vật được gìn giữ và phát huy lâu dài.
Tổng kinh phí thực hiện kế hoạch hơn 1,27 tỉ đồng, từ nguồn ngân sách Trung ương và ngân sách tỉnh, thể hiện sự quan tâm, đầu tư có trọng điểm của Nhà nước đối với di sản đặc biệt quan trọng này.
Lam Kinh, thuộc địa bàn xã Lam Sơn, không chỉ là quê hương của Lê Lợi mà còn là biểu tượng thiêng liêng của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, chấm dứt hơn 20 năm đô hộ của giặc Minh, mở ra thời kỳ độc lập, thịnh trị của triều Lê sơ.
Sau khi lên ngôi năm 1428, vua Lê Thái Tổ đã cho xây dựng tại đây một kinh thành mang tên Lam Kinh hay Tây Kinh, song song với Đông Kinh (Thăng Long), làm nơi thờ cúng tổ tiên và an táng các hoàng đế, hoàng hậu triều Lê.
Trải qua hàng trăm năm lịch sử, Lam Kinh vẫn lưu giữ hệ thống công trình kiến trúc tiêu biểu như Chính điện, sân Rồng, thềm Rồng, Nghi môn, Thái miếu, cầu Bạch, nhà bia, giếng cổ, hồ Như Áng, sông Ngọc, đền thờ Lê Lai… phản ánh rõ nét một giai đoạn vàng son của lịch sử dân tộc.
Năm 1962, Lam Kinh được xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia và đến năm 2012 được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt.
Hơn một thập kỷ qua, với sự chung tay của Nhà nước và xã hội, khoảng 20 hạng mục tại Lam Kinh đã được tu bổ, phục hồi với tổng kinh phí lên đến hàng trăm tỉ đồng.
Việc tiếp tục triển khai khai quật khảo cổ không chỉ nhằm bổ sung tư liệu khoa học, làm rõ mặt bằng, quy mô và giá trị của các công trình cổ, mà còn tạo cơ sở vững chắc cho công tác tu bổ đúng nguyên tắc, đúng lịch sử.
TRẦN HOÀNG