Thất thoát sau thu hoạch, Việt Nam đang lãng phí 4 tỷ USD mỗi năm

2 giờ trướcBài gốc

Theo ước tính mới nhất từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (MARD), thiệt hại do vấn đề này lên tới 3,5-4,1 tỷ USD mỗi năm, tương đương khoảng 12-14% GDP của toàn ngành nông nghiệp. Con số này không chỉ phản ánh sự lãng phí tài nguyên mà còn đe dọa an ninh lương thực và khả năng cạnh tranh quốc tế của nông sản Việt.

Tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch ở Việt Nam vẫn ở mức cao so với các nước trong khu vực, đặc biệt với các mặt hàng chủ lực như rau quả, lúa gạo và thủy sản. Theo báo cáo của MARD, chuỗi giá trị nông sản và thủy sản thất thoát khoảng 8,8 triệu tấn mỗi năm, chiếm tới 12% GDP ngành.

Ớt là một mặt hàng xuất khẩu "đắt hàng" của Việt Nam thường bị hư hỏng hàng loạt do sản xuất manh mún và thiếu công nghệ bảo quản.

Cụ thể, về rau quả, tỷ lệ hao hụt lên đến 20-40%, cao hơn mức trung bình khu vực (10-20%). Ví dụ như với ớt - một mặt hàng xuất khẩu "đắt hàng" của Việt Nam - thường bị hư hỏng hàng loạt do sản xuất manh mún và thiếu công nghệ bảo quản.

Gần đây, tại các vùng trồng ớt ở Bình Định và Gia Lai, hàng chục tấn ớt tươi đã bị bỏ phí chỉ vì trời mưa và không kịp thu mua, dẫn đến giá trị kinh tế mất trắng hàng trăm triệu đồng. Tình trạng này không chỉ phổ biến ở ớt mà còn ở các loại rau củ khác, nơi nông dân chủ yếu bán nguyên liệu tươi ngay sau thu hoạch.

Về lúa gạo, tại Đồng bằng sông Cửu Long - vựa lúa lớn nhất nước với sản lượng hàng năm đạt 20-22 triệu tấn - thất thoát sau thu hoạch ở mức 10-12%, tương đương 3.000-3.500 tỷ đồng. Nguyên nhân chính được cho là khâu sấy khô và lưu trữ lạc hậu, khiến gạo dễ bị mốc hoặc hư hỏng do ẩm mốc.

Vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long thất thoát sau thu hoạch hàng năm khoảng 3.000-3.500 tỷ đồng.

Thủy sản của Việt nam có tỷ lệ tổn thất khoảng 15-20%, cao hơn mức trung bình châu Á (10%). Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), thất thoát thủy sản Việt Nam chiếm tới 12% giá trị ngành, chủ yếu do thiếu kho lạnh và vận chuyển không đảm bảo. Theo tính toán, năm 2024, xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 9 tỷ USD, nhưng nếu giảm thất thoát, con số này có thể tăng thêm 10-15%.

Những con số này không chỉ dừng ở thiệt hại kinh tế mà còn ảnh hưởng đến an ninh lương thực. Theo báo cáo của Viện Chính sách và Chiến lược Nông nghiệp và Nông thôn (IPSARD), thất thoát sau thu hoạch làm giảm 20-30% sản lượng nông sản, tương đương với lượng thực phẩm đủ nuôi sống hàng triệu người.

Thủy sản của Việt nam có tỷ lệ tổn thất khoảng 15-20%. (Ảnh: Báo Nông nghiệp môi trường)

Sự "hao hụt khủng" này được cho là xuất phát từ nhiều yếu tố. Đầu tiên là công nghệ bảo quản sau thu hoạch còn quá lạc hậu, với cơ sở vật chất yếu kém và thiếu đầu tư. Sản xuất nông nghiệp Việt Nam vẫn chủ yếu manh mún, nhỏ lẻ, dẫn đến khó áp dụng công nghệ hiện đại như kho lạnh, đóng gói chân không hay hệ thống theo dõi chuỗi cung ứng. Ngoài ra, biến đổi khí hậu làm tăng tần suất thời tiết cực đoan, khiến nông sản dễ hư hỏng hơn, như trường hợp ớt bị mưa làm hư hỏng.

Việt Nam đang tụt hậu so với các nước láng giềng khi Thái Lan và Malaysia chỉ thất thoát 8-10% rau quả nhờ áp dụng IoT và drone trong bảo quản, trong khi Việt Nam vẫn phụ thuộc vào phương pháp thủ công. Báo cáo của USDA (Bộ Nông nghiệp Mỹ) năm 2025 cho thấy, thất thoát ngô ở Việt Nam vượt 10% sản lượng, cao hơn mức trung bình toàn cầu.

Trước thực trạng này, Chính phủ Việt Nam và các chuyên gia đang kêu gọi các giải pháp căn cơ. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến thẳng thắn nhìn nhận: Việc ứng dụng công nghệ cao còn hạn chế, tỷ lệ thất thoát ở rau quả, thủy sản vẫn cao; cơ giới hóa thiếu đồng bộ ở nhiều khâu; doanh nghiệp chế biến đa phần quy mô nhỏ, thiếu liên kết và sức cạnh tranh.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến. (Ảnh: Báo Tiền phong)

Trong bối cảnh mới, ông Tiến nhấn mạnh, cần có những diễn đàn kết nối "bốn nhà": Nhà nước - Nhà khoa học - Nhà doanh nghiệp - Nhà nông, nhằm tìm giải pháp ứng dụng công nghệ giảm tổn thất, phát triển cơ giới hóa đồng bộ, thúc đẩy chuyển đổi số và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao để giảm thất thoát xuống dưới 10% vào năm 2030.

Trong đó, có một số hướng đi cụ thể như: Ứng dụng khoa học công nghệ: Đầu tư vào cơ giới hóa khâu sau thu hoạch, đạt trên 95% như hiện nay ở làm đất, nhưng cần mở rộng sang sấy khô và lưu trữ. Các mô hình sử dụng drone, cảm biến IoT, AI và robot nông nghiệp đang được thí điểm tại Đồng bằng sông Cửu Long, giúp giảm tổn thất lúa gạo từ 10% xuống 7-8%. Ở khía cạnh này, các chuyên gia của Mỹ cũng khuyến nghị cần phân loại tại chỗ để loại bỏ sản phẩm hỏng, kết hợp đóng gói chuyên dụng và bảo quản lạnh.

Cần xây dựng chuỗi giá trị bằng cách thúc đẩy hợp tác công tư (PPP) để hình thành chuỗi cung ứng khép kín, từ thu hoạch đến xuất khẩu. Ví dụ, chương trình của MARD hỗ trợ nông dân trồng ớt áp dụng công nghệ sấy khô và đóng gói, giúp tăng giá trị xuất khẩu lên 20-30%.

Đồng thời đào tạo và tuyên truyền: Tăng cường giáo dục nông dân về kỹ thuật bảo quản, như sử dụng giỏ tre thay bao tải để tránh nén chặt, và tổ chức lao động hợp lý theo sản lượng. FAO cũng đề xuất các chiến dịch nâng cao nhận thức về lãng phí thực phẩm, giúp giảm thất thoát toàn cầu 20%.

Nếu triển khai hiệu quả, Việt Nam có thể tiết kiệm hàng tỷ USD và tăng xuất khẩu nông sản lên 50 tỷ USD/năm vào 2030, theo dự báo của WB. Các mô hình thành công như ở Thái Lan chứng minh rằng, với đầu tư đúng chỗ, thất thoát có thể giảm một nửa, biến "gánh nặng" thành cơ hội tăng trưởng xanh.

Bảo Loan

Nguồn Kinh tế Môi trường : https://kinhtemoitruong.vn/nong-nghiep-viet-nam-that-thoat-khung-do-bao-quan-sau-thu-hoach-yeu-kem-102371.html