Thay đổi cách tiếp cận để bảo tồn đàn voi Việt Nam

4 giờ trướcBài gốc

Ông Đoàn Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm phát biểu tại cuộc họp. Ảnh: Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn

Chiều 26/12, tại Hà Nội, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức cuộc họp đánh giá tình hình thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp triển khai Đề án Tổng thể bảo tồn voi giai đoạn 2015-2025.

Ông Đoàn Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm chia sẻ: Mười năm nhìn lại không chỉ là những con số mà là hành trình nỗ lực của các cơ quan quản lý, chính quyền địa phương, lực lượng kiểm lâm, các nhà khoa học, các tổ chức bảo tồn và cộng đồng tại những vùng có voi. Trên nền tảng các kết quả đã đạt được và bài học thực tiễn, ngành sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp theo hướng khoa học và phù hợp điều kiện địa phương, đặt trọng tâm theo hướng tiếp cận cảnh quan và bảo vệ sinh cảnh, giảm thiểu xung đột voi–người.

Từ hàng nghìn cá thể được ghi nhận vào những năm 1980, quần thể voi châu Á tại Việt Nam đã suy giảm mạnh xuống mức báo động, hiện ước tính chỉ còn dưới 200 cá thể voi hoang dã, phân bố rải rác tại một số tỉnh. Voi là nhân tố quan trọng của hệ sinh thái rừng, sự tồn tại của voi có ý nghĩa thiết yếu đối với bảo vệ đa dạng sinh học và tính toàn vẹn của cảnh quan rừng tự nhiên.

Nhận thức rõ tầm quan trọng đó, ngày 21/5/2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 763/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Tổng thể bảo tồn voi Việt Nam giai đoạn 2013–2020”, điều chỉnh thời gian thực hiện đến năm 2025 tại Quyết định số 413/QĐ-TTg ngày 31/3/2022. Đề án xác định các nhóm nhiệm vụ trọng tâm như: phòng ngừa và ngăn chặn săn bắt, xâm hại voi; tăng cường thực thi pháp luật và kiểm soát buôn bán trái phép ngà voi; quy hoạch vùng ưu tiên bảo tồn; bảo vệ sinh cảnh và giảm thiểu xung đột voi–người, gắn bảo tồn với phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương.

Sau 10 năm triển khai, công tác bảo tồn voi ở Việt Nam đã từng bước chuyển từ cách tiếp cận chủ yếu dựa trên kinh nghiệm sang cách tiếp cận dựa trên bằng chứng và cơ sở khoa học. Một dấu mốc quan trọng là từ năm 2019, chương trình thí điểm bảo tồn voi theo hướng “chung sống hài hòa” được triển khai tiên phong tại tỉnh Đồng Nai với ba sáng kiến: giám sát voi bằng bẫy ảnh; giám sát xung đột voi–người theo quy trình chuẩn hóa và khảo sát phân bố voi theo ô lưới nhằm làm rõ vùng sống và hành lang di chuyển.

Từ năm 2022 đến nay, khoảng 150 bẫy ảnh đã được lắp đặt liên tục trong gần 1.300 ngày đêm (Đồng Nai) và một số tỉnh có voi khác, thu về hơn hàng triệu bức hình; trong đó có hơn 50.000 ảnh và video về voi. Trên cơ sở đó, bộ hồ sơ nhận dạng cá thể (“ID cards”) được xây dựng dựa trên các đặc điểm hình thái như tai, ngà, sẹo, đuôi…, giúp định dạng được từng cá thể nhằm giúp cho các tỉnh có voi hiểu rõ từng cá thể, cấu trúc đàn, xu hướng di chuyển, các mối đe dọa góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác bảo tồn voi.

Một điểm đáng khích lệ vào những ngày cuối năm 2025, việc phân tích dữ liệu giám sát voi tại Đồng Nai đã ghi nhận 5 cá thể voi con sinh ra trong giai đoạn 2023–2024, mang lại tín hiệu tích cực cho triển vọng phục hồi tự nhiên của quần thể voi tại địa phương.

Quang cảnh cuộc họp. Ảnh: Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn

Theo đại diện Chi cục Kiểm lâm Đồng Nai, giai đoạn 1990-2009 là đáy suy thoái của đàn voi địa phương. Xung đột người - voi diễn ra thường xuyên, gây thiệt hại cho sản xuất nông nghiệp và khiến voi bị thương, thậm chí chết.

Bước ngoặt đến từ dự án khẩn cấp bảo tồn voi được triển khai. Trên cơ sở điều tra sinh cảnh và giám sát quần thể bằng bẫy ảnh, dấu vết và phỏng vấn cộng đồng, Đồng Nai lựa chọn một giải pháp trọng tâm: xây dựng hàng rào điện để tách không gian sinh sống của voi với khu dân cư và đất sản xuất.

Đến nay, toàn tuyến hàng rào điện tại Đồng Nai đã dài khoảng 72 km. Giai đoạn 2014-2020 xây dựng 46 km, giai đoạn 2021-2025 bổ sung thêm 25 km, đi kèm đường tuần tra, chòi canh, chảo nước và điểm bổ sung muối khoáng trong rừng. Giải pháp này không nhằm “nhốt” voi, mà định hướng lại đường di chuyển, giữ đàn voi trong sinh cảnh phù hợp và hạn chế việc xâm nhập vào ruộng rẫy.

Các kết quả của đề án cho thấy, việc thay thế các biện pháp xua đuổi mang tính đối đầu bằng các giải pháp dựa trên hiểu biết về nhu cầu, tập tính và vùng hoạt động của từng cá thể voi là hướng đi phù hợp để giảm nguy cơ leo thang xung đột và tăng cường an toàn cho cả cộng đồng và voi.

Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/thay-doi-cach-tiep-can-de-bao-ton-dan-voi-viet-nam/402870.html