Thay đổi chiến lược của Mỹ trong đối đầu thương mại với Trung Quốc nhìn từ việc trừng phạt Nga

4 giờ trướcBài gốc

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (bên phải) và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại cuộc gặp ở Bắc Kinh, Trung Quốc ngày 9/11/2017. Ảnh: AFP/TTXVN

Báo The Kyiv Post của Ukraine ngày 25/10 cho rằng Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ sử dụng đòn thuế trong chuyến công du châu Á để buộc Trung Quốc từ bỏ nguồn năng lượng rẻ từ Liên bang Nga. Thúc đẩy trừng phạt dầu nga được xem là “sự chuyển hướng đáng kể” trong chiến lược Ukraine của Nhà Trắng dưới thời Tổng thống Trump.

Tối 24/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã lên đường thực hiện chuyến thăm châu Á tới ba điểm đến đầy rủi ro, trong đó việc đối phó với mối đe dọa hạt nhân từ Triều Tiên và cuộc chiến thuế quan đang leo thang với Bắc Kinh nhanh chóng chiếm vị trí trung tâm.

Giữa làn sóng đàm phán thương mại, các quan chức và chuyên gia tại Washington đã lồng vào một mục tiêu địa-chính trị quan trọng và nhạy cảm: Bắt buộc Trung Quốc giảm mua dầu Nga, một bước được thiết kế để làm suy yếu cỗ máy chiến tranh của Moskva tại Ukraine.

Nhà Trắng xác nhận rằng trọng tâm của chuyến đi sẽ là cuộc gặp trực tiếp giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) tại Hàn Quốc.

Với sự tập trung vào an ninh toàn cầu và chính trị năng lượng, cuộc đối thoại cấp cao này xác nhận một bước chuyển chiến lược cho thấy cuộc “chiến tranh thương mại” Mỹ-Trung ban đầu giờ đã hoàn toàn bị cuộc xung đột ở châu Âu chi phối.

Chiến tranh thương mại và đòn đất hiếm

Áp lực đối với Bắc Kinh tăng lên khi hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã rơi vào thế đối đầu kinh tế.

Trung Quốc gần đây đã áp dụng kiểm soát xuất khẩu đối với nam châm đất hiếm - những khoáng chất thiết yếu từ ô tô điện tới tiêm kích tàng hình, khiến chính quyền Trump đe dọa sẽ áp thuế 100% đối với tất cả hàng hóa Trung Quốc từ ngày 1/11 tới. Trận chiến thuế quan này tạo bối cảnh cho chương trình nghị sự của chuyến đi.

Một quan chức cấp cao chính quyền Mỹ tiết lộ với báo chí hôm 24/10 rằng các vấn đề ưu tiên trong cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-Trung sắp tới sẽ là: tranh chấp thương mại đang diễn ra, việc Trung Quốc kiểm soát xuất khẩu gây tranh cãi, và điều quan trọng nhất - “Trung Quốc mua dầu Nga”.

Việc liên kết tranh chấp thương mại Mỹ-Trung với cuộc chiến ở châu Âu được xem là một sự chuyển đổi quan trọng, sử dụng đòn bẩy kinh tế đã tích lũy trong tranh chấp thương mại để thực hiện một mục tiêu địa-chính trị tại Ukraine.

Làn sóng trừng phạt

Quyết định nhắm vào nhập khẩu năng lượng của Trung Quốc xuất hiện sau một thời gian dài Washington bức xúc vì thiếu tiến triển trong việc chấm dứt xung đột Nga - Ukraine. Cụ thể, chiến lược này đến sau các hành động trừng phạt lớn gần đây.

Vào ngày 22/10, chính quyền Trump đã áp đặt những lệnh “vô cùng mạnh mẽ” lên hai tập đoàn dầu mỏ lớn nhất của Liên bang Nga là Rosneft và Lukoil cũng với tuyên bố rõ ràng rằng mục đích t là làm suy yếu khả năng tài trợ của Điện Kremlin cho quân đội.

Các chuyên gia coi đây là sự leo thang đáng kể, nhưng thành công của nó phụ thuộc vào sự tuân thủ toàn cầu, đặt Trung Quốc và Ấn ĐỘ - hai nước mua dầu chiết khấu của Liên bang Nga nhiều nhất - vào trọng tâm của chiến lược Mỹ.

Để thực thi yêu cầu này, Bộ Tài chính Mỹ đã đe dọa các lệnh trừng phạt thứ cấp, cảnh báo rằng bất kỳ tổ chức tài chính nước ngoài nào tạo điều kiện cho giao dịch với các thực thể bị đưa vào danh sách đen có thể bị cắt khỏi hệ thống tài chính Mỹ.

“Cả cưỡng ép kinh tế và công cụ xung đột hữu hình”

Trong một cuộc họp báo sáng 24/10 nhằm giới thiệu chuyến đi, các nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) giải thích lý do chiến lược đằng sau lập trường đàm phán mới đầy áp lực này.

Khi được hỏi liệu việc Nhà Trắng tập trung vào dầu Nga chủ yếu là vấn đề cưỡng ép kinh tế hay công cụ trực tiếp chống chiến tranh ở Ukraine, ông Victor Cha – Chủ tịch bộ phận Chính sách Ngoại giao và Địa chính trị tại CSIS – trả lời rõ ràng rằng: ông tin là cả hai.

Một nhân viên cấp cao Quốc hội Mỹ, quen thuộc với chuyến công du, nói với báo The Kyiv Post rằng nguồn sức mạnh của Washington nằm ở mối đe dọa trừng phạt thứ cấp – nhắm vào các ngân hàng Trung Quốc hỗ trợ giao dịch này. Việc thực thi sẽ tăng đáng kể chi phí đối với Bắc Kinh.

Tuy nhiên, tuân thủ yêu cầu của Mỹ sẽ đồng nghĩa với Trung Quốc tự gây tổn hại kinh tế cho mình. Ông Philip Luck – Giám đốc Chương trình Kinh tế tại CSIS – đặt bối cảnh quan trọng cho Bắc Kinh khi lưu ý rằng từ bỏ nguồn năng lượng rẻ “sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới nền kinh tế nội địa của họ, vốn đã đang đối mặt với nhiều vấn đề từ bất động sản và chiến tranh thương mại”.

Bản chất là, Washington đang yêu cầu Bắc Kinh trả giá cao hơn để đổi lấy việc tuân thủ một mục tiêu chính sách đối ngoại.

Bình thường hóa việc “vũ khí hóa các tương tác phụ thuộc”

Theo các chuyên gia, động thái cốt lõi là sự “bình thường hóa đáng lo ngại việc vũ khí hóa các tương tác phụ thuộc”, trong đó chính kết nối toàn cầu trở thành nguồn điểm yếu chiến lược.

Bà Henrietta Levin – nghiên cứu viên cao cấp tại Chương trình nghiên cứu Trung Quốc “Freeman Chair in China Studies” thuộc CSIS– nhận xét rằng cả Bắc Kinh và Washington hiện đang tích cực biến sự phụ thuộc toàn cầu – về năng lượng, chuỗi cung ứng và hệ thống tài chính – thành công cụ cưỡng ép.

Khi được báo The Kyiv Post hỏi làm thế nào để Tổng thống Trump có thể buộc Bắc Kinh giảm đáng kể hỗ trợ công nghệ cho cỗ máy chiến tranh Liên bang Nga, bà Levin cho biết đòn bẩy chính mà Mỹ có là mối đe dọa trừng phạt tài chính chống lại các ngân hàng Trung Quốc, đặc biệt là những ngân hàng đã nằm trong tầm ngắm của châu Âu.

“Nếu Tổng thống Trump sẵn sàng đe dọa đưa ra các biện pháp trừng phạt thực chất với các tổ chức tài chính Trung Quốc… tôi nghĩ điều đó thực sự có thể hạn chế dòng chảy của hàng hóa lưỡng dụng, máy công cụ, chất đẩy, linh kiện UAV và các vật liệu cực kỳ thiết yếu khác cho quân đội Liên bang Nga”, bà Levon nói.

Bà Levit cảnh báo rằng hành động này sẽ không ngăn hoàn toàn hỗ trợ vật chất, nhưng có thể khiến nó “chậm hơn, đắt hơn và gây ức chế hơn cho người Nga” và điều này có thể tạo “sự khác biệt lớn, tiềm năng, về cán cân sức mạnh trên chiến trường Ukraine”.

Một đòn bẩy quan trọng thứ hai, theo bà Levin, là sự đoàn kết xuyên Đại Tây Dương. Bà Levin cho rằng Bắc Kinh chú ý hơn tới vai trò của mình trong chiến tranh “khi Mỹ và châu Âu hành động cùng nhau”.

Bà Levin trích dẫn việc phối hợp gần đây về trừng phạt ngành năng lượng Nga là dấu hiệu đáng khích lệ nhưng chưa hoàn chỉnh.

“Chúng ta sẽ còn theo dõi xem liệu có thể có nhiều sự tập trung hơn vào phát triển một cách tiếp cận xuyên Đại Tây Dương phối hợp về vấn đề này”, bà Levin nói.

Dù có tiềm năng một mặt trận chung, cách tiếp cận phối hợp này có thể bị cản trở bởi những ưu tiên trong chính quyền Trump.

Khi được hỏi liệu Tổng thống Trump có thể đặt áp lực lên Trung Quốc về Liên bang Nga sang bên lề để ưu tiên các “thắng lợi kinh tế nhanh” về thương mại hoặc vấn đề Đài Loan hay không, bà Levin trả lời rằng trọng tâm “có xu hướng nằm ở các cân nhắc kinh tế mang tính chiến thuật hơn”, cho thấy các vấn đề có sức thu hút chính trị cao có thể được ưu tiên hơn các mối quan tâm chiến lược rộng lớn hơn như Ukraine.

Bà Levin nhận thấy “khá nổi bật” rằng Tổng thống Trump chỉ mới sẵn sàng công khai đề cập tới vấn đề mua dầu Nga của Trung Quốc, mặc dù ông đã thể hiện quan ngại về việc tương tự của Ấn Độ trong nhiều tháng.

Bà Levin kết luận rằng Tổng thống Trump chủ yếu tập trung vào duy trì bầu không khí tích cực để đạt tiến bộ về một số vấn đề kinh tế, cho thấy ưu tiên của ông là các kết quả thương mại ngay lập tức hơn là những mối phiền phức chính sách ngoại giao như vai trò của Trung Quốc trong xung đột Ukraine.

Đồng minh tìm “kế hoạch B” khi Tổng thống Trump tập trung vào các thỏa thuận

Ngoài màn trình diễn căng thẳng với Trung Quốc, chuyến thăm châu Á của Tổng thống Trump sẽ được đánh giá qua tác động đối với các đồng minh chính của Mỹ. Nhà nghiên cứu Victor Cha cho rằng không khí chủ đạo tại Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ là “Ông Trump - Nhà Kinh doanh”, với việc ông chủ Nhà Trắng được dự đoán sẽ làm nổi bật về các khoản đầu tư mới khổng lồ dự kiến đổ vào Mỹ.

Tuy nhiên, mặc dù có việc công khai hòa nhã, nhà nghiên cứu Victor Cha cảnh báo các đồng minh Mỹ đang thận trọng với áp lực, và nhiều quốc gia “âm thầm xem xét các phương án dự phòng hoặc Kế hoạch B” để đối phó với khả năng “thêm ba năm nữa dưới áp lực và sự đe dọa từ Mỹ”.

Trong khi đó, theo bà Erin Murphy – nghiên cứu viên cao cấp tại Chương trình Kinh tế Châu Á Mới nổi, lãnh đạo ở Đông Nam Á ít quan tâm tới chiến lược lớn mà chú trọng hơn vào việc giành các thỏa thuận thương mại mang lại ổn định ngắn hạn, ngay cả khi khu vực rộng lớn hơn lo ngại về việc “sự phụ thuộc đang bị xói mòn dưới cạnh tranh giữa các cường quốc”.

Cuối cùng, sự bình thường hóa mà bà Levin mô tả là sự chấp nhận ở khắp vùng Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương rằng mối quan hệ kinh tế không còn là vấn đề thuần túy thương mại.

Sự hội tụ giữa mối đe dọa Triều Tiên, thời hạn thuế quan và yêu cầu về mua dầu Nga đảm bảo rằng chuyến công du này luôn khó đoán.

Như nhà nghiên cứu Victor Cha kết luận, dù có kịch bản chính thức cho vài ngày tới thì “Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu có những điều xảy ra ngoài kịch bản”.

Câu hỏi then chốt là liệu Tổng thống Trump có thể biến chiến lược áp lực cao này thành những thắng lợi chính sách ngoại giao cụ thể, cả ở châu Á và Ukraine hay không.

Thành Nam/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/thay-doi-chien-luoc-cua-my-trong-doi-dau-thuong-mai-voi-trung-quoc-nhin-tu-viec-trung-phat-nga-20251025152607409.htm