Áp lực kiểm soát chất lượng ngày càng tăng
Liên quan đến tình hình xuất khẩu sầu riêng trong những tháng đầu năm, ông Phan Văn Duy - Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường - NNMT) cho biết, riêng Trung Quốc - thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đã giảm nhập khẩu sầu riêng khoảng 30% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là một mức giảm mạnh và có ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu của Việt Nam.
Dán nhãn sầu riêng trước khi xuất khẩu. Ảnh: TTXVN
Về vấn đề an toàn thực phẩm, ông Duy cho rằng, thực tế đang cho thấy áp lực kiểm soát chất lượng nông sản đang ngày càng gia tăng, đặc biệt từ các thị trường khó tính như Trung Quốc. Trong khi đó, năng lực sản xuất và kiểm soát chất lượng của chúng ta vẫn còn yếu, chưa đồng bộ.
Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng cho rằng, nhiều lô sầu riêng của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc thời gian qua chưa đạt yêu cầu chất lượng. Sự cố này đã bộc lộ những điểm yếu cố hữu của một ngành hàng phát triển quá "nóng": Thiếu kiểm soát toàn diện chuỗi cung ứng - từ vật tư đầu vào (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật) đến quy trình canh tác tại vườn và xử lý sau thu hoạch. Sản xuất chạy theo số lượng, việc ồ ạt mở rộng diện tích, chạy theo năng suất mà chưa chú trọng đúng mức đến các tiêu chuẩn chất lượng bền vững. Sự lỏng lẻo trong quản lý và sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói dẫn đến tình trạng khi một lô hàng vi phạm, uy tín bị ảnh hưởng.
Lấy lại niềm tin cho người tiêu dùng
Để sầu riêng Việt Nam phát triển bền vững, ông Nguyên cho rằng, cần tiến hành triển khai các giải pháp cấp bách nhằm lấy lại niềm tin của người tiêu dùng. Trong đó, thiết lập hệ thống giám sát chất lượng từ gốc, tăng cường khâu kiểm nghiệm tại cơ sở sản xuất sầu riêng: Xây dựng các chương trình giám sát an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật ngay tại vườn trồng và cơ sở đóng gói sầu riêng bằng cách mở rộng danh sách và nâng cao năng lực cho nhiều phòng xét nghiệm đủ chuẩn phủ kín các vùng trồng sầu riêng. Sau này việc truy xuất nguồn gốc sẽ chính xác, rõ ràng khi các cơ quan chức năng Việt Nam hay Trung Quốc cần truy xuất về mã số, tồn dư chất cấm... của sầu riêng xuất khẩu.
Bên cạnh đó xử lý nghiêm các vi phạm như ban hành các quy định, chế tài đủ mạnh để xử lý các hành vi vi phạm về chất lượng, an toàn thực phẩm và gian lận thương mại. Nếu chúng ta tổ chức được hệ thống lọc hàng tại các vườn trồng sầu riêng một cách chính xác, hiệu quả, các cơ quan chức năng mới có căn cứ để đàm phán với hải quan Trung Quốc mở “luồng xanh” bền vững cho sầu riêng Việt Nam thông quan nhanh chóng và không bị trả hàng về nhiều như hiện nay. Chẳng hạn, hiện nay thời gian thông quan cho 1 container hơn 7-10 ngày trong khi của Thái Lan chỉ 2 ngày.
Về lâu dài, cần giải pháp gỡ khó cho sản xuất và xuất khẩu: Quy hoạch vùng trồng tập trung và bền vững; siết chặt quản lý và cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói; kiểm soát chặt chẽ vật tư đầu vào; thay đổi quy trình canh tác; xây dựng thương hiệu quốc gia…
Với kinh nghiệm kinh doanh nông sản nhiều năm ở nhiều thị trường mà thị trường chính là Trung Quốc, bà Nguyễn Thị Thành Thực - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ phần mềm Auto Agri cho hay, hiện nay chúng ta không kiểm soát việc ủy quyền mã vùng trồng dẫn đến việc sử dụng, bảo quản của người được ủy quyền chưa đúng chỗ. Có hiện tượng đem mã vùng trồng đi sử dụng ở nhiều nơi dẫn đến hiện tượng khó kiểm soát. Qua đó cần nâng cao ý thức bảo vệ mã vùng trồng của người trồng để tránh rủi ro không đáng có.
Lê Bảo