1. Ở đầu điện thoại bên kia - từ ngõ Tạm Thương, phố Hàng Bông, ông bạn tôi giọng hồ hởi, thiết tha: “19/8 này, tàu “The Hanoi train”, chính là tàu “Hà Nội 5 cửa ô”, bắt đầu khởi hành đấy, qua Long Biên, Gia Lâm, Yên Viên, đến Từ Sơn (Bắc Ninh), rồi lại quay trở về Ga Hà Nội! Từ độ Nhà máy xe lửa Gia Lâm ra đời đến giờ đã hơn 1 thế kỷ, bao nhiêu thăng trầm của Hà Nội đã neo lại ở những chuyến tàu... Phải đi ông ạ! Đi để chứng kiến ký ức sống dậy giữa lòng đô thị hôm nay, để thế hệ “gần đất xa trời” chúng ta được cảm nhận những giao thoa giữa di sản và hiện đại!”.
Chẳng riêng gì ông bạn già của tôi, mà bao thế hệ già, trẻ ở đất Hà thành này đều ngóng đợi chuyến tàu mang tên di sản 5 cửa ô Hà Nội - không chỉ là một chuyến tàu du lịch hai tầng đầu tiên ở Việt Nam, mà còn là một không gian văn hóa di động, kết hợp hài hòa giữa yếu tố hoài cổ và tiện nghi hiện đại. Người Hà thành thực sự đang chờ ngày chuyến tàu mang sứ mệnh kết nối quá khứ - hiện tại - tương lai ấy lăn bánh trên đường ray đậm màu thời gian. Là bởi tên gọi của con tàu ấy khơi gợi hình ảnh 5 cổng Thành cổ của kinh thành Thăng Long - Hà Nội: Ô Quan Chưởng, Ô Cầu Dền, Ô Đống Mác, Ô Cầu Giấy, Ô Chợ Dừa. Là bởi mỗi toa tàu hành khách ấy được thiết kế theo một chủ đề riêng, tương ứng với một cửa ô, như một hành trình xuyên qua lịch sử, vinh danh di sản nghìn năm văn hiến.
Ảnh: Phạm Hùng
Ông bạn tôi vanh vách như nằm lòng: “Ông thấy không, ga Từ Sơn thuộc vùng Kinh Bắc - nơi gắn liền với lịch sử triều Lý và các di tích vang danh như Đền Đô cùng các làng nghề truyền thống. Nghĩa là hành trình từ Hà Nội đến Từ Sơn là sự kết nối giữa đô thị hiện đại và vùng đất lịch sử”.
2. Hà Nội xưa từng có 21 cửa ô, nhưng Ô Quan Chưởng, Ô Cầu Dền, Ô Đống Mác, Ô Cầu Giấy và Ô Chợ Dừa lại là 5 cái tên gợi nhiều hoài niệm sâu đậm nhất với người Hà Nội. Chúng không chỉ là địa danh, mà còn là chứng nhân của lịch sử, của thời cuộc, của những đổi thay qua từng giai đoạn phát triển của Thủ đô. Thế nên một đoàn tàu du lịch được thiết kế riêng để đưa những dấu ấn văn hóa đó trở thành trải nghiệm sống động thực sự là niềm háo hức khó tả, đặc biệt với thế hệ tóc pha khói sương, trọn đời gắn bó với đất này.
Ở đó, mỗi toa tàu không chỉ dừng lại ở việc trang trí hình ảnh hay gắn tên gọi đơn thuần, mà còn mô phỏng lại không gian, màu sắc, âm thanh và câu chuyện gắn với từng cửa ô. Toa “Ô Quan Chưởng” mang hơi thở của Hà Nội phố cổ với những họa tiết kiến trúc Pháp, cửa sổ chớp gỗ, đèn vàng và những bản nhạc Trịnh du dương. Toa “Ô Cầu Dền” lại kể chuyện Hà Nội thời kỳ kháng chiến với hình ảnh những đoàn quân ra trận, những bà mẹ tiễn con nơi ga cuối. Còn toa “Ô Đống Mác” tái hiện cảnh lao động cần cù nơi ngoại thành một thuở và toa “Ô Cầu Giấy” đưa du khách trở về thời kỳ giao thương nhộn nhịp vùng ven đô. Đặc biệt, toa “Ô Chợ Dừa” mang trong mình âm hưởng đô thị trẻ trung - nơi xưa kia là vùng rìa TP, nay đã thành một phần sôi động trong nhịp sống hiện đại. Mỗi toa tàu đều được thiết kế hai tầng, tầng dưới dành cho hành khách thưởng thức không gian, tầng trên là khu vực ngắm cảnh, nơi du khách có thể thư giãn, uống cà phê, nghe kể chuyện Hà Nội qua thiết bị tương tác hiện đại.
Điều khiến “Hà Nội 5 cửa ô” trở thành điểm nhấn đặc biệt không chỉ ở yếu tố văn hóa, mà còn ở sự kết hợp khéo léo giữa truyền thống và hiện đại. Nội thất kết hợp vật liệu gỗ ấm, ánh sáng dịu cùng họa tiết truyền thống tạo nên không gian vừa sang trọng, vừa hoài cổ. Các cửa sổ lớn, cửa sổ panorama và mái kính góp phần mở rộng tầm nhìn, giúp dễ dàng chiêm ngưỡng cảnh Hà Nội từ một góc nhìn mới. Ở đó còn trang bị cả màn hình cảm ứng, hệ thống thuyết minh tự động đa ngôn ngữ, phù hợp với cả khách quốc tế. Ở đó có dịch vụ ẩm thực Hà Nội, phục vụ các món ăn đặc sản như phở cuốn, bún chả, cốm làng Vòng, trà sen Tây Hồ…; có các hoạt động nghệ thuật truyền thống xẩm, ca trù, chèo, chầu văn, triển lãm mini, trò chuyện tương tác… Đúng là một không gian văn hóa di động!
3. Giữa lòng đô thị hiện đại, những giá trị lịch sử dễ bị lu mờ bởi tốc độ đô thị hóa, thì việc hồi sinh những biểu tượng như 5 cửa ô Hà Nội không chỉ là cách để gìn giữ di sản, mà còn là phương thức truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.
Phải nói rằng, tàu “Hà Nội 5 cửa ô” là mô hình kết hợp giữa giao thông công cộng và du lịch văn hóa, vốn phổ biến trên thế giới, nhưng còn khá mới mẻ ở Việt Nam. Nó chính là bước đệm cho việc bảo tồn di sản đô thị qua trải nghiệm sống. Nhiều chuyên gia nhìn nhận, chuyến tàu kết nối ký ức - hiện tại - tương lai đích thực một sản phẩm du lịch văn hóa mang tính biểu tượng, góp phần xây dựng thương hiệu du lịch Hà Nội. Thế nên không phải ngẫu nhiên mà nhiều công ty du lịch đã “lên kế hoạch” đưa chuyến tàu vào các tour tuyến trọn gói, kết hợp tàu và xe điện, tàu và tour ẩm thực Hà thành…
Rõ là giữa muôn vàn cách để quảng bá Hà Nội, tàu “Hà Nội 5 cửa ô” đã chọn cách đánh thức ký ức, kể chuyện Hà Nội bằng đường sắt. Đó là câu chuyện của quá khứ vang vọng, được kể lại bằng ngôn ngữ của hiện tại, để mở ra những hướng đi mới cho tương lai. Việc đưa yếu tố văn hóa vào hệ sinh thái giao thông giúp nâng cao trải nghiệm và giá trị tinh thần cho du khách. Chuyến tàu đánh dấu bước đi đầy sáng tạo của du lịch Việt Nam - kết hợp giữa di sản, văn hóa và tiện ích hiện đại để tôn vinh bản sắc Thăng Long - Hà Nội. Mỗi chuyến tàu là một hành trình vừa trải nghiệm vừa giáo dục, mở ra hướng đi mới cho du lịch văn hóa. Chuyến tàu sẽ là điểm nhấn trong chiến lược bảo tồn giá trị văn hóa, góp phần phát triển du lịch bền vững.
Chắc chắn trên chuyến tàu ấy, người Hà Nội sẽ thấy ký ức hiện về giữa lòng đô hội hôm nay.
Nhật Anh