Thế giới chao đảo trước cú sốc khí hậu liên hoàn

3 giờ trướcBài gốc

Lũ lụt ở phía bắc Manila, Philippines trong tháng 11 do ảnh hưởng của siêu bão Fung-wong đã nhấn chìm nhiều ngôi nhà. Ảnh: GETTY

Nắng nóng cực đoan đã nổi lên như rủi ro khí hậu lan rộng và gây chết người nghiêm trọng nhất trong năm 2025 bởi khả năng vượt trội so với mọi hiểm họa khác về phạm vi ảnh hưởng, thời gian kéo dài và tác động tích lũy. Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) xác nhận giai đoạn 2015 - 2025 là 11 năm nóng nhất trong 176 năm ghi nhận quan sát, trong đó ba năm gần đây liên tiếp lập kỷ lục nhiệt độ.

Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), hạn hán hiện là hiểm họa khí hậu gây tàn phá nặng nề nhất đối với nông nghiệp, chiếm hơn 30% tổng thiệt hại mùa màng toàn cầu.

Năm 2025, tình trạng này càng nghiêm trọng hơn khi các đợt hạn hán kéo dài khắp miền tây Mỹ, Brazil, miền nam châu Phi và khu vực Địa Trung Hải, làm sụt giảm năng suất và đẩy lạm phát lương thực tăng cao. Rủi ro khí hậu cũng đang tác động đồng thời lên các hệ thống lương thực, năng lượng và kinh tế toàn cầu.

Lũ lụt là thảm họa khí hậu gây ra số người thiệt mạng và phải di dời lớn nhất trong năm 2025. Theo Văn phòng Liên Hợp Quốc về giảm nhẹ rủi ro thiên tai (UNDRR), lũ lụt hiện chiếm khoảng 35 - 40% tổng số các sự kiện thiên tai liên quan đến thời tiết trên toàn cầu, trong đó tác động nặng nề nhất tập trung ở những khu vực đông dân cư và các quốc gia có thu nhập thấp, nơi khả năng ứng phó và phục hồi còn hạn chế.

Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) ghi nhận đợt mưa lớn và lũ quét tại Pakistan từ cuối tháng 6 đến giữa tháng 9 năm nay, đã gây thiệt hại nghiêm trọng về người, với 946 người thiệt mạng và hơn 1.000 người bị thương, hầu hết là trẻ em.

Bên cạnh đó, những cơn bão nhiệt đới ngày càng trở nên dữ dội hơn tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đã khiến lượng mưa trong năm 2025 gia tăng và khó dự báo hơn. Tại Nam Á và Đông Nam Á, chuỗi bão và hệ thống gió mùa hoạt động bất thường đã khiến hơn 1.600 người thiệt mạng chỉ trong giai đoạn từ tháng 11 đến tháng 12, buộc hàng triệu người phải sơ tán và gây quá tải nghiêm trọng cho các hệ thống ứng phó thảm họa.

Những quốc gia bao gồm Sri Lanka, Indonesia, Thái Lan, Philippines và cả Việt Nam đã trải qua những tác động dây chuyền khi các cơn bão liên tục tấn công cùng một khu vực, làm trầm trọng thêm thiệt hại trước khi quá trình phục hồi có thể bắt đầu.

Tập đoàn bảo hiểm Thụy Sỹ Swiss Re trong tháng 12 đã dự báo thiên tai đã gây thiệt hại kinh tế toàn cầu khoảng 220 tỉ USD trong năm 2025. Các hình thái thời tiết cực đoan khác như cháy rừng và giông bão cũng gây ra tổn thất nặng nề, tạo thêm gánh nặng bồi thường ở mức cao kỷ lục trong lịch sử ngành bảo hiểm.

Năm 2025 đánh dấu năm thứ sáu liên tiếp thiệt hại được bảo hiểm vượt ngưỡng 100 tỉ USD, phản ánh xu hướng rủi ro thiên tai ngày càng trở nên phức tạp. Các thảm họa khí hậu trong năm 2025 cũng cho thấy những thất bại mang tính hệ thống đang diễn ra đồng thời trên nhiều lĩnh vực then chốt, bao gồm lương thực, năng lượng, y tế, giáo dục và tài chính.

Từ các đợt nắng nóng làm dịch chuyển nền nhiệt cơ bản cho đến bão lũ có thể xóa sổ thành quả phát triển của hàng thập kỷ chỉ trong vài tuần. Tác động của biến đổi khí hậu đang tích tụ với tốc độ nhanh hơn đáng kể so với khả năng ứng phó của các nước hiện nay.

Bài học lớn rút ra từ năm 2025 là khoảng cách về khả năng phục hồi giữa các quốc gia đang ngày càng mở rộng.

Việc thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm nợ, cắt giảm phát thải và thúc đẩy phát triển dựa trên dữ liệu khí hậu không còn là những lộ trình riêng rẽ, mà đã trở thành các trụ cột gắn kết chặt chẽ, không thể tách rời của ổn định toàn cầu. Mọi sự trì hoãn trong hành động sẽ chỉ khiến chi phí phục hồi ngày càng vượt quá khả năng chi trả của thế giới, qua đó đặt ra yêu cầu cấp thiết về sự phối hợp quyết liệt và hành động chung của cộng đồng quốc tế ngay từ hôm nay.

HỒNG NHUNG

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/doi-song/the-gioi-chao-dao-truoc-cu-soc-khi-hau-lien-hoan-190580.html