Thế giới trên bờ vực cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân mới?

9 giờ trướcBài gốc

Một báo cáo mới công bố hôm 16/5 bởi Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) đã đưa ra cảnh báo nghiêm trọng: thế giới đang đối mặt với nguy cơ rơi vào một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân nguy hiểm mới, khi phần lớn các cường quốc sở hữu vũ khí hạt nhân đều đang tích cực hiện đại hóa và mở rộng kho vũ khí của mình.

Theo SIPRI, tốc độ giải trừ vũ khí toàn cầu - xu hướng từng chiếm ưu thế kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc - đang chững lại đáng kể. Thay vào đó, các quốc gia hạt nhân đang triển khai những chương trình “hiện đại hóa sâu rộng” nhằm nâng cấp kho vũ khí hạt nhân, một xu thế đáng lo ngại trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu ngày càng phức tạp.

Một quả bom hạt nhân của Mỹ. (Nguồn: Không quân Mỹ)

Mỹ và Nga giữ 90% vũ khí hạt nhân toàn cầu

Báo cáo của SIPRI nhấn mạnh rằng Mỹ và Nga - hai siêu cường hạt nhân nắm giữ đến 90% tổng số vũ khí hạt nhân toàn cầu - hiện không còn duy trì các cơ chế kiểm soát vũ khí mang tính ràng buộc, sau khi Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược Mới (New START) bị đình trệ.

Hiệp ước New START, được ký kết giữa Washington và Moskva, là công cụ kiểm soát vũ khí hạt nhân song phương cuối cùng còn hiệu lực, giới hạn số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược được triển khai cũng như các bệ phóng tương ứng. Tuy nhiên, New START sẽ hết hiệu lực vào tháng 2 năm 2026.

Nga đã đình chỉ việc thực thi hiệp ước này từ năm 2023, với lý do phương Tây - đứng đầu là Mỹ - đang can dự sâu vào cuộc xung đột ở Ukraine, khiến cơ chế thanh tra và minh bạch không còn khả thi. Tuy vậy, Moskva vẫn để ngỏ khả năng đối thoại nếu như các kho vũ khí của các quốc gia thành viên NATO - đồng minh của Mỹ - cũng được đưa vào vòng giám sát và kiểm soát.

Về phần mình, Washington tiếp tục yêu cầu Trung Quốc tham gia bất kỳ thỏa thuận kiểm soát vũ khí hạt nhân nào trong tương lai. Điều này tạo nên thế bế tắc mới trong nỗ lực duy trì đối thoại chiến lược giữa các cường quốc.

Trung Quốc: Kho vũ khí phát triển nhanh nhất thế giới

SIPRI lưu ý rằng Trung Quốc đang sở hữu kho vũ khí hạt nhân phát triển nhanh nhất thế giới, với tốc độ tăng trưởng có thể khiến nước này bắt kịp Nga hoặc Mỹ về số lượng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) vào cuối thập niên này.

Trong khi không có nhiều thông tin công khai về số lượng và năng lực thực tế của kho vũ khí hạt nhân Trung Quốc, các đánh giá gần đây đều thống nhất rằng Bắc Kinh đang đẩy mạnh đầu tư vào các loại tên lửa tầm xa, các bệ phóng di động và thậm chí là cả hệ thống phóng từ tàu ngầm.

Việc Trung Quốc không tham gia các hiệp định kiểm soát vũ khí, cùng với tốc độ phát triển nhanh chóng, khiến các nhà phân tích phương Tây lo ngại rằng Bắc Kinh có thể phá vỡ thế cân bằng hạt nhân hiện tại.

Anh và Pháp tiếp tục hiện đại hóa lực lượng răn đe

Cùng lúc, hai cường quốc hạt nhân khác ở châu Âu là Anh và Pháp cũng đang hiện đại hóa lực lượng răn đe hạt nhân. SIPRI cho biết Anh và Pháp tập trung vào việc nâng cấp hạm đội tàu ngầm tên lửa đạn đạo chạy bằng năng lượng hạt nhân - trụ cột chính trong chiến lược răn đe chiến lược của họ.

Riêng Paris đang xúc tiến kế hoạch phát triển một loại đầu đạn tên lửa đạn đạo mới, được kỳ vọng sẽ tăng độ chính xác và khả năng xuyên phá. Mặc dù quy mô kho vũ khí của hai quốc gia này không lớn bằng Nga hay Mỹ, nhưng việc tiếp tục đầu tư vào năng lực hạt nhân cũng cho thấy xu hướng chung là không một quốc gia nào muốn bị “tụt hậu” trong lĩnh vực răn đe hạt nhân.

Israel: Kho vũ khí không công khai

Trong phần cuối của báo cáo, SIPRI cũng đề cập đến Israel - quốc gia chưa bao giờ chính thức thừa nhận sở hữu vũ khí hạt nhân, nhưng được cộng đồng quốc tế ngầm hiểu là một cường quốc hạt nhân ở Trung Đông.

Báo cáo dẫn các dấu hiệu cho thấy Israel đang tiếp tục hiện đại hóa kho vũ khí của mình, bao gồm việc thử nghiệm hệ thống đẩy tên lửa mới và cải tiến lò phản ứng sản xuất plutonium ở Dimona - nơi được cho là trung tâm phát triển hạt nhân bí mật của nước này.

SIPRI ước tính Israel có thể đang sở hữu khoảng 90 đầu đạn hạt nhân - con số chưa từng được Tel Aviv xác nhận hay phủ nhận.

Báo cáo này được công bố giữa lúc Israel đang gia tăng các cuộc không kích nhắm vào các cơ sở quân sự và hạt nhân của Iran, với cáo buộc rằng Tehran đang ngày càng tiến gần đến việc chế tạo vũ khí hạt nhân. Iran vẫn khẳng định chương trình hạt nhân của họ là hoàn toàn vì mục đích hòa bình, và họ không xuất hiện trong danh sách phân tích của SIPRI lần này.

Ông Hans M. Kristensen - Nghiên cứu viên cao cấp thuộc Chương trình Vũ khí Hủy diệt Hàng loạt của SIPRI - nhận định rằng: “Thời kỳ cắt giảm vũ khí hạt nhân trên toàn cầu, vốn kéo dài từ sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, đang dần khép lại”.

Kristensen chỉ ra ba xu hướng chính: kho vũ khí hạt nhân đang tăng trở lại, các quốc gia đang tăng cường các tuyên bố mang tính răn đe bằng hạt nhân, và nhiều thỏa thuận kiểm soát vũ khí đang bị từ bỏ hoặc đình trệ. Những diễn biến này, theo ông, đang làm xói mòn các cơ chế ngăn chặn chiến tranh hạt nhân vốn từng giúp thế giới tránh được thảm họa trong suốt nhiều thập kỷ.

Cẩm Lai (Nguồn: RT, Reuters)

Nguồn VTC : https://vtcnews.vn/the-gioi-tren-bo-vuc-cuoc-chay-dua-vu-trang-hat-nhan-moi-ar949334.html