Hang cá Văn Nho (tỉnh Thanh Hóa) là một trong những hang cá nổi tiếng ở xứ Thanh. Từ trong lòng núi, dòng suối trong vắt chảy ra một hồ nước nhỏ hình bán nguyệt.
Theo người dân địa phương, dưới dòng suối và hồ bán nguyệt có đàn cá sống ở đây từ rất lâu, không ai biết đàn cá có từ bao giờ. Cá ở đây có đủ mọi kích thước to, nhỏ khác nhau và ít khi ra khỏi hang. Nhưng chỉ cần rải một nắm ngũ cốc xuống nước thì trong hang ngầm nối từ hồ vào lòng núi, hàng trăm con cá sẽ túa ra ăn mồi, rồi nhởn nhơ bơi lội, tạo nên một khung cảnh đặc biệt kỳ thú.
“Cá ra ngoài hang nặng khoảng 3-7kg, có nhiều con cá lớn vẫn ẩn thân đâu đó trong lòng núi, chưa bao giờ xuất hiện”, người dân bản Chiềng Ban (xã Văn Nho) chia sẻ.
Từng có đoàn thám hiểm đã lặn qua hang ngầm vào sâu trong lòng núi. Bên trong, có một hồ nước rộng khoảng 50m2, là nơi đàn cá tập trung đông nhất. Người dân cho biết đàn cá ở đây có thể thay đổi màu sắc theo thời tiết, báo hiệu trời nắng hay mưa. Khi cá đổi thành màu xanh đen thì báo hiệu trời sắp mưa bão, khi cá có màu xanh vàng, vây cá có màu vàng hồng, xanh đỏ thì trời rất đẹp, nắng vàng. Nhờ vậy, người dân trong làng có thể nhìn cá để chọn ngày xuống đồng, lên nương.
Đặc biệt, có những năm nước lụt tràn lên cả mặt đập nhưng đàn cá vẫn không ra khỏi đập. Không ai dám đánh bắt cá ở suối này vì họ cho rằng, đây là “cá thần” và gắn với giai thoại người con gái bản Chiềng Ban nên họ luôn bảo vệ dòng suối, đàn cá.
Tương truyền, xưa kia, người con gái ấy vốn nổi tiếng xinh đẹp, dịu dàng, làm nương, dệt vải giỏi. Một hôm, nàng đến hang chơi. Khi đang dạo bên ngoài, giông gió bỗng nổi lên, cuốn nàng vào trong lòng núi. Dân bản đồn rằng nàng đã bị thuồng luồng bắt làm vợ. Đến ngày mẹ mất, nàng cùng chồng trở về chịu tang mẹ. Chồng nàng do thuồng luồng biến thành, tướng mạo khôi ngô, tuấn tú. Viếng mẹ xong, dông bão lại nổi lên, nàng và chồng biến mất, từ đó không về bản nữa. Câu chuyện có nhiều dị bản, song đều kết luận rằng, “bà cá chúa” trong hang là do người con gái Chiềng Ban hóa thành.
Từ hang "cá thần", cách mặt đất chỉ khoảng vài chục mét, men theo những bậc thang để lên lưng chừng núi là một hang nông, nơi đặt ban thờ nhỏ thờ các lãnh tụ của phong trào Cần Vương ngày trước.
Trong hang có một bọng đá nhỏ nhô ra, rỗng bên trong, chỉ vừa một người ngồi. Theo lịch sử địa phương, đó chính là nơi thủ lĩnh phong trào Cần Vương Tống Duy Tân ẩn mình.
Những khối nhũ trong hang.
Với vẻ đẹp hoang sơ, kỳ bí, hang "cá thần" Văn Nho thường là lựa chọn cho nhiều du khách khi muốn tham quan, thám hiểm ở Thanh Hóa.