Theo dõi và nhận biết nguy cơ sạt lở đất theo thời gian thực

4 giờ trướcBài gốc

Ứng dụng cảnh báo sạt lở đất theo thời gian thực

Từ đầu năm đến nay, Biển Đông xuất hiện ba cơn bão, trong đó hai cơn ảnh hưởng đến Việt Nam. Cơ quan Khí tượng thủy văn dự báo, từ nay đến tháng 10, Biển Đông sẽ xuất hiện khoảng sáu đến tám cơn bão, trong đó hai đến ba cơn có khả năng đổ bộ đất liền.

TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia nghiên cứu về giảm thiểu rủi ro thiên tai, biến đổi khí hậu lưu ý rằng: Từ năm 2024 đến nay chúng ta chứng kiến sự "chuyển pha" liên tục của các trạng thái thời tiết, từ El Nino sang La Nina, và hiện nay là giai đoạn trung tính âm (gần với La Nina hơn). Dự báo, số lượng các cơn bão đi vào Biển Đông cũng như đất liền Việt Nam sẽ nhiều hơn trung bình các năm. Bên cạnh đó, hệ thống khí hậu cho thấy sự bất thường, có nhiều mưa cực đoan và dông lốc.

Sạt lở đất uy hiếp tính mạng và tài sản của người dân.

Ngoài bão có thể hình thành các đợt mưa dài, hình thái giống như dạng dòng sông khí quyển nên sẽ kéo dài đợt mưa, gây nguy cơ lũ lụt, sạt lở với các tỉnh miền núi phía bắc và dải miền trung. "Bởi vậy, khi mùa bão mới bắt đầu, sự chuẩn bị cho công tác ứng phó phải dài hơi, tránh tâm lý chủ quan khi bão đi qua. Ứng phó với bão không phải một lần. Với sự bất thường của khí hậu, nguy cơ xảy ra mưa bão, lũ lụt có thể vào bất cứ thời gian nào, nên tinh thần ứng phó phải thường trực và thường xuyên", TS Huy nhấn mạnh.

Với hoạt động ứng phó lũ quét, sạt lở đất, GS Đỗ Minh Đức, Khoa Địa chất, Trường đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết: Trong những năm qua, nhóm nghiên cứu của ông đã nghiên cứu về các yếu tố gây nguy cơ sạt lở, lũ quét. Từ kết quả thu được, nhóm nghiên cứu đã xây dựng các trang cổng thông tin trượt lở, trang dữ liệu về lượng mưa thực đo tại 2.538 trạm trên toàn quốc. Các thông tin trên được tích hợp trongứng dụng di động "Sạt lở Việt Nam 2.3".

Khi dùng ứng dụng này, người dân sẽ được nhận cảnh báo đa thiên tai (trượt lớn, sạt lở và lũ quét); thông tin cập nhật liên tục 20 phút/lần, bao gồm toàn bộ vùng đất dốc Việt Nam; cảnh báo chi tiết đến từng vị trí, khu tập trung dân cư, thôn, bản; cung cấp thông tin lượng mưa ngày, 1 giờ, 3 giờ, 6 giờ trong vùng chung quanh người dùng (bán kính vùng do người sử dụng tùy chọn, từ 100m đến 5.000m). Cảnh báo sạt lở xuất hiện khi người dùng ở trong khoảng cách dưới 300m tới vị trí có nguy cơ.

Người dân có thể cài đặt, tự theo dõi lượng mưa lớn trên ứng dụng Sạt lở Việt Nam với bán kính 3.000-5.000m (3-5 km). Khi mưa lớn cần thường xuyên kiểm tra các dòng chảy có khu dân cư lân cận, khoảng 30-60 phút/lần. Nếu mưa lớn tiếp diễn mạnh mà mực nước không tăng, thậm chí giảm thì cần cảnh báo ngay và di chuyển đến địa hình cao hơn dòng chảy ít nhất 5-6m.

Giao diện ứng dụng Sạt lở Việt Nam.

Ứng dụng chia làm 4 mức cảnh báo, ở mức trung bình, cảnh báo có thể xảy ra sạt lở cục bộ, chủ yếu có quy mô nhỏ. Chủ động cảnh giác đối với các khu vực nguy hiểm. Đề phòng tại các taluy cao hơn 6m, mái dốc mới khai đào hoặc đã từng phát sinh trượt lở. Lưu ý theo dõi bản tin giờ tiếp theo. Gửi thông tin cho các đối tượng có liên quan.

Mức cao, cảnh báo nguy cơ sạt lở, lũ quét nhiều khả năng xảy ra trên thực tế. Triển khai phương án ứng phó, không để người và tài sản ở lân cận vùng trũng thấp ven sông, suối, dòng chảy tạm thời và các khu vực mái dốc nguy hiểm (cao hơn 6m, dốc trên 450), khi trượt lớn từ mức trung bình trở lên, hạn chế phương tiện qua lại ở khu vực, đoạn đường nguy cơ cao. Lưu ý theo dõi bản tin giờ tiếp theo. Thông thường nguy cơ cao có thể tiếp diễn 3-6 giờ ngay cả khi mưa đã dừng hẳn.

Khi đạt mức rất cao, sạt lở, lũ quét xảy ra trên thực tế, có thể quy mô lớn, cần triển khai phương án ứng phó cho từng trường hợp cụ thể. Kết hợp với thông tin khi trượt lớn từ mức cao trở lên, di chuyển người dân trong vùng nguy hiểm đến nơi an toàn; cấm người, phương tiện lưu thông qua các đoạn đường, các mái dốc nguy hiểm. Nguy cơ rất cao có thể tiếp diễn 6-12 giờ hoặc dài hơn, ngay cả khi mưa đã dừng hẳn.

Các đợt nguy cơ cao hoặc rất cao có thể kéo dài nhiều giờ, thậm chí sau khi mưa đã dừng hẳn. Do đó, người dân chỉ nên quay lại khi cơ quan chức năng thông báo an toàn.

Giảm thiểu rủi ro thiên tai

GS.TS Đỗ Minh Đức cho biết, qua thực tiễn sạt lở, lũ quét quy mô lớn do bão Yagi năm 2024, Trà Leng (2020), Mù Cang Chải (2017),… ngoài các biện pháp thông thường, một số kinh nghiệm quan trọng khi sử dụng ứng dụng nhằm giảm thiểu rủi ro thiên tai cũng được lưu ý trên ứng dụng,

Cần đề phòng thiên tai quy mô lớn khi nguy cơ sạt lở, lũ quét ghi nhận trên ứng dụng ở mức cao đến rất cao và nguy cơ trượt lớn từ mức trung bình trở lên. Thường xuyên rà soát phát hiện dấu hiệu phát sinh khối trượt lớn như khe nứt kéo dài trên mái dốc. Một số khe nứt sẽ không dẫn ngay đến sạt lở, nhưng một khi đã xuất hiện khe nứt, mái dốc sẽ không thể tự "liền lại" được nữa và nguy cơ sạt lở luôn tiềm ẩn.

Khi mưa lớn luôn luôn cảnh giác ở khu vực dân cư, đoạn đường giao cắt với suối có hướng từ phía trên sườn dốc xuống, kể cả khi suối không có dòng chảy thường xuyên.

Thường xuyên rà soát dọc các suối, khe, ngòi, dòng chảy xem có hiện tượng sạt lở hay cây gãy đổ gây nghẽn dòng chảy không, nếu có cần khai thông dòng chảy hoặc di chuyển người dân ở nơi trũng thấp vùng hạ lưu đến nơi an toàn. Lưu ý, trên một dòng chảy có thể có một hay nhiều điểm nghẽn. Chú ý các dòng suối có nuôi cá nước lạnh.

Người dân cần theo dõi lượng mưa lớn trên ứng dụng với bán kính 3.000-5.000 mét (3-5 km). Khi mưa lớn cần thường xuyên kiểm tra các dòng chảy có khu dân cư ở lân cận, khoảng 30-60 phút/lần. Nếu mưa lớn tiếp diễn mạnh mà mực nước không tăng, thậm chí giảm thì cần cảnh báo ngay và di chuyển đến địa hình cao hơn dòng chảy ít nhất 5-6 mét. Lưu ý, trường hợp thông thường, mưa lớn và mực nước lên nhanh thì phải di chuyển lên cao ngay.

Các đợt mưa lớn gây thiệt hại nghiêm trọng nhất thường kéo dài nhiều ngày và có ít nhất 2-3 khoảng thời gian khác nhau lượng mưa vượt ngưỡng cảnh báo. Khối trượt lớn và lũ quét do nghẽn dòng có thể xảy ra ngay cả khi mưa giảm hẳn. Do vậy, chỉ quay trở lại khi không còn cảnh báo nguy cơ thiên tai.

Theo nghiên cứu tại Việt Nam, ngưỡng mưa dễ gây sạt lở thường là 180mm/24h hoặc mưa ngắn hạn 60mm/1h, 90-100mm/3h, 110-120mm/6h. Khi nhiều tiêu chí đồng thời vượt ngưỡng, rủi ro tăng mạnh, đòi hỏi phản ứng nhanh chóng.

Theo GS.TS Đỗ Minh Đức, thiên tai là yếu tố bất khả kháng, nhưng mức độ thiệt hại phần lớn phụ thuộc vào hành vi và sự chủ động của con người. Việc cài đặt và sử dụng thành thạo ứng dụng "Sạt lở Việt Nam" không chỉ giúp mỗi cá nhân, gia đình an toàn hơn mà còn góp phần giảm thiểu tổn thất cho cộng đồng. Ứng dụng "Sạt lở Việt Nam" hiện có trên Android và iOS, người dùng tải miễn phí.

Từ cuối năm 2024 đến nay, miền núi Bắc Bộ và miền Trung liên tiếp hứng chịu mưa lũ trái mùa, nhiều nơi ghi nhận lưu lượng mưa và mức lũ vượt kỷ lục, gây sạt lở nghiêm trọng, phá hủy hạ tầng, làm hàng trăm người thương vong và thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng.

Riêng cơn bão Yagi năm 2024, thiệt hại kỷ lục với 345 người chết, mất tích và tổn thất kinh tế trên 84.500 tỷ đồng, cơn bão mạnh nhất trong 30 năm qua; 83/84 trạm đo lượng mưa cao hơn 4-6 lần so với trung bình nhiều năm trong 10 ngày đầu tháng 9 (có nơi mưa trên 700mm); 39 trạm đo mực nước trên mức báo động 3, 10 trạm trên 7 tuyến sông vượt lịch sử, trong đó tại Yên Bái (cũ) vượt 1,31m; 265 người chết, mất tích do lũ quét, sạt lở đất.

Tô Hội

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/theo-doi-va-nhan-biet-nguy-co-sat-lo-dat-theo-thoi-gian-thuc-169250815100130764.htm