Thí điểm sàn giao dịch tiền số, cách tiếp cận toàn diện và cân bằng

10 giờ trướcBài gốc

Thí điểm sàn giao dịch tiền số cần cách tiếp cận toàn diện và cân bằng. (Ảnh HẢI NAM)

Cuối tháng 2/2025, trong buổi làm việc với Ban Chính sách Chiến lược Trung ương về mục tiêu tăng trưởng kinh tế, Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ đạo cần nghiên cứu áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) để thành lập sàn giao dịch cho đồng tiền kỹ thuật số dưới dạng một tài sản ảo. Mục đích nhằm tránh tác động tiêu cực đến nền kinh tế và các vấn đề xã hội, đồng thời giúp đóng góp giá trị cho kinh tế đất nước.

Bài học từ kinh nghiệm quốc tế

Nếu ví nền kinh tế như một dòng sông, thì đồng tiền kỹ thuật số chính là một nhánh nước mới đang chảy xiết, mang theo cả cơ hội lẫn rủi ro, thách thức. Dòng nước ấy không thể bị ngăn cản, nhưng nếu không có con đập điều tiết hợp lý nước có thể tràn bờ, gây ngập lụt. Bài toán đặt ra là chúng ta nên "dẫn nước" thế nào để tận dụng lợi ích mà không gây rủi ro cho hệ thống tài chính.

Việc xem xét tiền kỹ thuật số là tiền tệ, hàng hóa, tài sản hay chứng khoán hiện vẫn chưa có sự thống nhất trong cách tiếp cận của mỗi quốc gia khi xây dựng khung pháp lý. Một số quốc gia cấm nghiêm ngặt giao dịch tiền kỹ thuật số mà Trung Quốc là một thí dụ, do lo ngại về kiểm soát tài chính, ổn định kinh tế và chính trị. Trong khi đó nhiều quốc gia khác lại có quan điểm khá cởi mở đối với loại tiền này.

Ở Hoa Kỳ, pháp luật không có quan điểm thống nhất về tiền kỹ thuật số mà phụ thuộc vào cơ quan quản lý và bối cảnh cụ thể. Quan điểm chung của Chính phủ Hoa Kỳ là không công nhận tiền kỹ thuật số như Bitcoin là tiền hợp pháp, tức chúng không được xem là tiền tệ chính thức để thanh toán các nghĩa vụ pháp lý như thuế hoặc nợ công.

Tuy nhiên, Mạng lưới Thực thi tội phạm tài chính thuộc Bộ Tài chính Hoa Kỳ coi tiền kỹ thuật số là "tiền tệ" trong một số trường hợp liên quan đến chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố.

Ủy ban Giao dịch Hàng hóa tương lai chính thức coi Bitcoin và Ethereum là hàng hóa từ năm 2015. Cục Thuế Hoa Kỳ lại coi tiền kỹ thuật số là tài sản thay vì tiền tệ từ năm 2014, do đó các giao dịch liên quan đến loại tiền này như mua bán, trao đổi, khai thác đều chịu thuế như đối với tài sản.

Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ không xem tất cả tiền kỹ thuật số là chứng khoán, nhưng nếu một loại tiền kỹ thuật số được phát hành thông qua một đợt chào bán ban đầu hoặc có đặc điểm như một hợp đồng đầu tư, nó có thể bị coi là chứng khoán.

Với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin, tiền kỹ thuật số không phải là cơn sốt nhất thời mà có thể trở thành một xu thế không thể đảo ngược.

Những đề xuất cho Việt Nam

Về mức độ chấp nhận tiền kỹ thuật số của người Việt Nam, nhiều báo cáo của các trang mạng quốc tế cho rằng, tỷ lệ người Việt sở hữu và giao dịch loại tiền này thuộc nhóm lớn nhất thế giới.

Tuy nhiên, số liệu này chủ yếu do các hãng nước ngoài ước lượng dựa trên các khảo sát trực tuyến. Liên minh Blockchain Việt Nam dẫn thống kê của một số tổ chức cho thấy, dòng tài sản số vào Việt Nam trong năm 2023 đạt 105-120 tỷ USD.

Nhưng một điều chắc chắn là giá trị tài sản ảo đó phải có mối quan hệ mật thiết với dòng tiền tệ đồng Việt Nam theo một tỷ lệ đòn bẩy nào đó khi hình thành tài sản ảo. Với những dữ liệu hiện nay, có thể nhận thấy Việt Nam có cơ hội định hình thị trường này thay vì để phát triển tự phát.

Cơ chế thí điểm có kiểm soát tiền kỹ thuật số, trước hết, cần nêu quan điểm thận trọng nhưng không cầu toàn. Việc xây dựng khung pháp lý là hệ trọng nhưng không thể thực hiện một sớm một chiều.

Do đó, song song với thời gian tổ chức thí điểm (khoảng một đến hai năm), cần vừa làm vừa đúc rút kinh nghiệm để hoàn thiện khung pháp lý. Chủ thể của sàn giao dịch có thể là Nhà nước hoặc các tổ chức được Nhà nước cấp phép thành lập.

Trong quá trình thí điểm, chỉ công nhận tiền kỹ thuật số là "tài sản", không công nhận là phương tiện thanh toán. Sàn giao dịch chỉ được phép giao dịch bằng đồng Việt Nam, nhà đầu tư có thể mở các tài khoản ngoại tệ tại sàn.

Việc sử dụng ngoại tệ hay đồng Việt Nam để giao dịch các đồng tiền kỹ thuật số quốc tế (như Bitcoin, Ethereum, Solana…) cần có các quy định liên quan đến quản lý ngoại hối và phòng chống rửa tiền, nhưng cũng cần có độ mở nhất định trong không gian sàn giao dịch.

Bên cạnh đó, cần thực hiện các biện pháp phòng chống rửa tiền và định danh nhà đầu tư (KYC) để kiểm soát giao dịch. Tuy nhiên, blockchain có ưu điểm là ghi nhận lại vĩnh viễn tất cả các giao dịch, giúp truy vết dòng tiền nếu có công cụ giám sát phù hợp.

Việt Nam đã có hệ thống dữ liệu dân cư của Bộ Công an, có thể tích hợp với KYC trên sàn giao dịch. Một yếu tố căn bản tạo nên sự thành công của sàn giao dịch là niềm tin thị trường và của nhà đầu tư. Do đó, cần có cơ chế bảo vệ nhà đầu tư và tạo thanh khoản cho sàn giao dịch.

Công nghệ thông tin đã và đang làm thay đổi thế giới với tốc độ chưa từng có. Mỗi quốc gia cần có cách tiếp cận riêng để hòa nhập vào dòng chảy của thời đại. Trong bối cảnh chung đó, đồng tiền kỹ thuật số là một minh họa cho sự thay đổi.

Khi tiếp cận một vấn đề rất mới, cần có quan điểm toàn diện và cân bằng. Nếu xem xét nền kinh tế Việt Nam như một hệ thống, thì hệ thống đó phải được điều khiển để đạt trạng thái tối ưu. Nền kinh tế với hoạt động sản xuất, kinh doanh, thương mại là một thực thể quan trọng trong hệ thống đó. Vì vậy, khi tổ chức sàn giao dịch tiền kỹ thuật số hay trong tương lai giao dịch tài sản mã hóa, tài sản số cần quan tâm đến sự cân bằng giữa đồng tiền thực hiện hữu và tài sản thực hiện hữu.

Theo quan điểm "lượng đổi, chất đổi", quá trình thí điểm có kiểm soát đồng tiền kỹ thuật số sẽ mang ý nghĩa lịch sử-khởi đầu của nó trong kỷ nguyên mới của sự phát triển mạnh mẽ của dân tộc ta.

Hiện trên thế giới có rất nhiều sàn giao dịch tiền kỹ thuật số, nhưng Binance vẫn giữ ưu thế gần như tuyệt đối, với lượng khách hàng giao dịch đông đảo nhất. Ðồng tiền kỹ thuật số, về nguyên lý hình thành, vốn dựa trên blockchain-một công nghệ có hai thuộc tính căn bản là minh bạch và ẩn danh. Vì vậy, để quản lý sàn giao dịch an toàn, hiệu quả, cần đáp ứng nhiều yêu cầu, trong đó có ba yêu cầu căn bản: Một là, phải có đội ngũ chuyên gia công nghệ thông tin giỏi. Hai là, đội ngũ kế toán phải thành thạo nghiệp vụ. Ba là, chất lượng bảo mật thông tin phải đạt tiêu chuẩn cao.

TRƯƠNG VĂN PHƯỚC, nguyên Quyền Chủ tịch Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/thi-diem-san-giao-dich-tien-so-cach-tiep-can-toan-dien-va-can-bang-post865297.html