Cách duy nhất để đến Point Roberts bằng đường bộ là lái xe vào Canada, sau đó đi về phía tây đến bán đảo Point Roberts.
Thị trấn Point Roberts ra đời sau Hiệp ước Oregon năm 1846 giữa Mỹ và Anh, quy định biên giới ở vĩ tuyến 49. Do không để ý đến phần đất nhô xuống dưới vĩ tuyến này, một mũi bán đảo nhỏ bị tách khỏi Canada và trở thành lãnh thổ Mỹ.
Kết quả là Point Roberts thuộc Mỹ nhưng bị bao quanh bởi Canada, tạo nên một thị trấn biệt lập kỳ lạ. Con đường duy nhất trên đất liền dẫn tới phần lãnh thổ này của Mỹ nằm trọn trong Canada.
Với khoảng 1.000 cư dân, thị trấn từng là điểm đến quen thuộc của người Canada nhờ giá xăng rẻ, dịch vụ giao nhận hàng hóa tiện lợi và khung cảnh yên bình ven biển.
Tuy nhiên, lượng khách qua lại từ Canada đang giảm mạnh. Theo Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ, số lượt xe qua cửa khẩu thị trấn Point Roberts giảm 25% trong tháng 3.2025 và tiếp tục giảm sâu hơn trong tháng 4. Nhiều doanh nghiệp địa phương đang vật lộn để duy trì hoạt động.
“Chúng tôi đang rơi tự do”
Bà Ali Hayton, chủ cửa hàng thực phẩm duy nhất của thị trấn cho biết doanh thu cửa hàng đã giảm khoảng 30% so với cùng kỳ năm ngoái. Bà Hayton từng cố gắng duy trì mức tỷ giá cạnh tranh cho đồng CAD nhưng vẫn không đủ để thu hút khách quay lại.
“Chúng tôi đang rơi tự do. Mỗi quyết định đều là chọn lựa giữa trả tiền cho xe chở hàng hay giữ nhân viên. Tôi luôn chọn nhân viên, nhưng không biết cầm cự được bao lâu nữa”, bà buồn bã chia sẻ.
Cửa hàng của bà từng cung cấp dịch vụ giao hàng cho người Canada, nhưng hiện nay đã tạm dừng vì chi phí quá cao. Bà Hayton cho biết cửa hàng chỉ còn mở cửa từ 9h - 18h, thay vì đến 21h như trước đây. Dù cắt giảm giờ làm, bà vẫn cố duy trì mức lương tối thiểu 20 USD/giờ cho nhân viên.
Sự vắng bóng của khách Canada còn ảnh hưởng tới các cơ sở kinh doanh lâu đời. Cửa hàng bưu kiện Point to Point Parcel đã hoạt động suốt 24 năm vừa phải đóng cửa vào tháng 4. Chủ cửa hàng cho biết chi phí thuê kho và bảo hiểm không còn hợp lý nếu không có khách từ Canada gửi hàng tới.
Một điểm thu hút du lịch khác là Bảo tàng vịt cao su – nơi trưng bày bộ sưu tập 11.000 con vịt – cũng đang chuẩn bị chuyển về phía Canada, do chi phí vận chuyển hàng hóa tăng cao.
Một ngôi nhà tại thị trấn treo đồng thời cả cờ Mỹ và cờ Canada. Ảnh: The Points Guy
Thị trấn mùa hè không còn khách mùa hè
Người dân địa phương mô tả Point Roberts là “thị trấn mùa hè”. Nơi đây, dân số có thể tăng gấp đôi vào mùa cao điểm, nhờ du khách và những người sở hữu nhà nghỉ người Canada.
Ước tính khoảng 70% bất động sản ở đây thuộc về người Canada, nhiều người trong số họ từng đến mỗi cuối tuần để nghỉ dưỡng hoặc đổ xăng, mua sắm.
“Những người đó giờ không đến nữa,” Tamra Hansen, chủ quán Saltwater Cafe and Pier, nói. “Doanh thu của chúng tôi giảm 55%. Còn tệ hơn cả thời kỳ phong tỏa vì dịch covid-19.” Cô từng mở thêm xe bán kem trên bãi biển để tăng thu nhập, nhưng lượng khách thưa thớt khiến kế hoạch phải tạm ngưng.
Trong khi đó, ông Wayne Lyle, Chủ tịch Phòng Thương mại Point Roberts, gọi tình hình hiện tại là “thảm họa”. Ông nói: “Chúng tôi đã sống dựa vào sự kết nối tự nhiên với Canada trong nhiều thập kỷ. Giờ thì như thể bị chia cắt hoàn toàn.”
Lạc lõng giữa hai hệ thống
Sự lệ thuộc kinh tế vào Canada khiến Point Roberts luôn rơi vào trạng thái “lạc lõng”: không được xem là khu vực ưu tiên trong chính sách liên bang Mỹ, nhưng cũng không thuộc quyền hỗ trợ từ Canada.
Trong nỗ lực tìm kiếm giải pháp, người dân Point Roberts đã gửi thư tới chính quyền tỉnh British Columbia (Canada) kêu gọi nới lỏng các biện pháp trả đũa thương mại, đồng thời thúc giục phía Mỹ hỗ trợ tài chính cho các thị trấn biên giới đặc thù như nơi này.
“Thị trấn này cần một giải pháp riêng biệt vì hoàn cảnh địa lý rất đặc biệt,” Brian Calder, cư dân gắn bó với Point Roberts hơn 40 năm, chia sẻ.
Trong khi đó, chính quyền tỉnh British Columbia lại khuyến khích người dân du lịch nội địa để hỗ trợ kinh tế địa phương. “Chúng ta đang sống trong thời điểm chưa từng có,” bà Diana Gibson, Bộ trưởng Phát triển Kinh tế tỉnh này, nói trong một tuyên bố.
NGHIÊM THANH