Thị trường chợ đen phá vỡ nỗ lực kiểm soát thuốc lá điện tử tại Úc

3 giờ trướcBài gốc

92% sử dụng thuốc lá điện tử lậu tại Úc

Năm 2021, chính phủ Úc áp dụng chính sách chỉ cho phép bán TLĐT chứa nicotine thông qua đơn thuốc của bác sĩ. Điều này cho thấy, một mặt chính phủ Úc cho phép dùng TLĐT làm công cụ hỗ trợ cai thuốc, dù Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vẫn khẳng định chưa có cơ sở khoa học nào xác định TLĐT có thể giúp cai thuốc. Hướng tiếp cận này cũng được kỳ vọng giảm tính phổ biến của sản phẩm để chỉ ngăn chặn giới trẻ tiếp cận.

Đến năm 2024, quy định được nới lỏng với một số loại TLĐT có hàm lượng nicotine thấp (không cần phải kê đơn như trước đó), nhưng kết quả không như mục tiêu mà Úc đặt ra.

Hơn 10 triệu điếu thuốc lá điện tử bất hợp pháp đã bị tịch thu tại Úc kể từ đầu năm 2024

Một bài viết trên The Conversation vào tháng 3/2024 đã nhìn nhận: “Dù xuất phát từ ý định tốt, việc tăng thuế và siết chặt quy định đối với thuốc lá và TLĐT đã dẫn đến sự trỗi dậy của thị trường chợ đen đầy lợi nhuận và ngày càng mở rộng.”

Tính đến nay, Úc có khoảng 1,5 triệu người từ 14 tuổi trở lên sử dụng TLĐT, tăng gấp ba lần so với năm 2019. Đặc biệt, tỷ lệ sử dụng trong nhóm tuổi 14–17 đã tăng gấp 5 lần, giới trẻ chủ yếu chỉ đang tiếp cận sản phẩm chủ yếu từ thị trường chợ đen, ngoài vòng kiểm soát của chính phủ.

Theo khảo sát quốc gia, 90% người dùng TLĐT hiện đang mua sản phẩm mà không có toa bác sĩ, đồng thời nghiên cứu của Independent Economics cho thấy chỉ 8% người mua có toa thuốc hợp lệ, đồng nghĩa với việc 92% thị trường là bất hợp pháp – vượt xa tỷ lệ buôn lậu của thuốc lá truyền thống.

Lựa chọn mô hình nào?

Dù WHO vẫn liên tục bày tỏ sự ủng hộ đối với các nỗ lực kiểm soát thuốc lá của Úc, nhưng đồng thời cũng đặt ra áp lực không nhỏ cho chính phủ nước này, khi thực tế cho thấy Úc vẫn đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng trong cuộc chiến chống buôn lậu thuốc lá.

Theo đó, chính phủ Úc đang chịu áp lực kép từ thị trường thuốc lá bất hợp pháp. Trong năm tài chính hiện tại, thu ngân sách từ thuế thuốc lá chỉ đạt 7,4 tỷ AUD, giảm mạnh so với 12,6 tỷ AUD năm 2022–2023 và 16,3 tỷ AUD năm 2019–2020.

Để đối phó, Úc buộc phải tăng chi ngân sách, với gói tài trợ 188,5 triệu AUD dành cho chương trình kiểm soát thuốc lá lậu trong 4 năm từ 2023. Theo các chuyên gia, đây là nguồn lực đáng lẽ nên được ưu tiên cho các dịch vụ công như y tế, giáo dục hay an sinh xã hội. Bộ trưởng Y tế Úc Mark Butler cũng thừa nhận, nguồn thu từ thị trường thuốc lá lậu đang bị các băng nhóm tội phạm lợi dụng để tài trợ cho các hoạt động phi pháp như buôn ma túy, buôn người và nhiều hành vi phạm pháp khác.

Không chỉ Úc, mà quốc gia khu vực Châu Á là Ấn Độ cũng có kết quả không khả quan khi cùng áp dụng chung các chính sách cấm tương tự như Úc. Một báo cáo năm 2020 về tình hình kiểm soát thuốc lá mới tại Mumbai ghi nhận, khoảng 5% thanh thiếu niên thành thị từng dùng TLĐT bất chấp lệnh cấm. Một nghiên cứu khác trên International Journal of Public Health cùng năm còn chỉ ra, có tới 35,6% các cửa hàng trực tuyến tại New Delhi không tuân thủ pháp luật, vẫn bán thuốc lá mới và nhận giao hàng tận nơi, cho thấy việc vi phạm diễn ra khá phổ biến.

Cục trưởng Cục trưởng Cục Quản lý Sức khỏe Đài Loan (Trung Quốc) - ông Ngô Chiêu Quân trả lời về vấn đề quản lý thuốc lá. Ảnh: Taipei Times

Tại Mexico, tình hình buôn lậu thuốc lá mới cũng đang leo thang. Theo báo cáo năm 2024 của Đại học Bath (Anh), hơn 60.000 sản phẩm lậu đã bị tịch thu chỉ trong vòng 18 tháng sau lệnh cấm. Mexico cũng đang trở thành điểm trung chuyển quan trọng trong mạng lưới buôn lậu thuốc lá mới tại khu vực, khi các tổ chức tội phạm lớn – vốn trước đây tập trung vào ma túy – chuyển hướng sang mặt hàng có rủi ro pháp lý thấp nhưng lợi nhuận cao như TLĐT nhập lậu.

Không như thuốc lá điếu, dù biết tác hại nhưng xã hội vẫn chấp nhận và cung cấp hợp pháp vì vấn đề cấm thuốc lá điếu bao đời nay đã được chứng minh thất bại. Trong khi đó, với các sản phẩm thuốc lá mới, chính phủ nhiều nước vẫn thử tìm cơ hội để đặt kỳ vọng các sản phẩm này sẽ mất dần trên thị trường, như vậy giới trẻ sẽ được ngăn chặn từ rất sớm những nguy cơ trở thành thế hệ gây nghiện. Thế nhưng, để thực thi điều này hiệu quả, đến nay chưa quốc gia nào trở thành một hình mẫu cụ thể, đây cũng là khó khăn chung khiến nhiều nước buộc thay đổi quan điểm từ cấm tuyệt đối sang chấp nhận cho phép hợp pháp để kiểm soát chặt chẽ.

Điển hình như tại Đài Loan (Trung Quốc), vào ngày 29/07, 14 sản phẩm TLNN đã vượt qua vòng thẩm định theo quy trình kiểm định pháp lý của Cục Quản lý Sức khỏe nước này. Đây chính là dấu mốc quan trọng tại Đài Loan (Trung Quốc) sau nhiều năm tồn tại khoảng trống pháp lý đối với thuốc lá mới, trước khi chính quyền quốc gia này thông qua Đạo luật Phòng chống Tác hại thuốc lá sửa đổi vào tháng 01/2023 nhằm đưa sản phẩm thuốc lá nung nóng (TLNN) vào diện được quản lý có điều kiện.

P.V

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/thi-truong-cho-den-pha-vo-no-luc-kiem-soat-thuoc-la-dien-tu-tai-uc-post1769328.tpo