Thiên tai năm 2025 xuất hiện nhiều hiện tượng chưa từng có tiền lệ

một giờ trướcBài gốc

Thiên tai khốc liệt, dị thường, cực đoan

Theo Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, từ đầu năm 2025 đến hết tháng 11/2025, trên cả nước đã xảy ra 21 loại hình thiên tai đã xảy ra trên các vùng miền trên cả nước (bão, áp thấp nhiệt đới, nước dâng, gió mạnh trên biển, mưa lớn, lũ, ngập lụt, dông, lốc, mưa đá, rét hại, sương muối, sương mù, lũ quét, sạt lở đất, nắng nóng, hạn hán, xâm nhập mặn, động đất). Trong đó, nhiều hình thái thiên tai có tần suất xuất hiện nhiều, liên tục, dày đặc và rất cực đoan.

Tính đến giữa tháng 12, đã có 15 cơn bão và 6 áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông, trong đó các cơn bão (số 5, số 9, số 10, số 11, số 13) di chuyển rất nhanh, cường độ rất mạnh, trái quy luật khi đầu mùa đổ bộ vào Trung Bộ (bão số 3, bão số 5) và những tháng cuối năm lại đổ bộ vào khu vực Bắc Bộ (bão số 9, bão số 11); 3 cơn bão rất mạnh đổ bộ vào đất liền khu vực miền Trung và Thủ tướng Chính phủ đã phải thành lập Ban Chỉ đạo tiền phương để chỉ đạo ứng phó (bão số 5, bão số 10 và bão số 13).

Thiên tai năm 2025 phức tạp, nhiều hiện tượng chưa từng có tiền lệ. Ảnh: Tuấn Anh

Cùng với đó, bão số 1 (WUTIP) là cơn bão đầu tiên xuất hiện trên Biển Đông trong tháng 6 sau hơn 40 năm; bão số 9 (RAGASA) với cường độ mạnh cấp 17, giật trên cấp 17 đã trở thành cơn bão mạnh nhất từng hoạt động trên khu vực Biển Đông. Áp thấp nhiệt đới cuối tháng 11, bắt nguồn từ cơn bão Senyar di chuyển từ khu vực Ấn Độ Dương sang khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương. Trong quá khứ đã từng có áp thấp nhiệt đới hoặc bão đi từ Tây Thái Bình Dương sang Ấn Độ Dương, nhưng chiều ngược lại thì chưa từng ghi nhận trong lịch sử khí tượng.

Trong năm 2025, tình hình lũ lụt nghiêm trọng đã xảy ra trên diện rộng, với mực nước đỉnh lũ trên các sông vượt mốc lịch sử ở cả Bắc Bộ, Trung Bộ, cao nguyên Trung Bộ, hạ lưu sông Cửu Long. Chưa năm nào ghi nhận lũ đặc biệt lớn, lũ lịch sử cùng xuất hiện trong 1 năm trên 20 con sông trải dài từ Bắc Bộ đến Nam Bộ. Đặc biệt nghiêm trọng là đợt mưa lũ Nam Trung Bộ từ 16–22/11 là một hiện tượng cực đoan, vượt kỷ lục lịch sử. Lượng mưa tại nhiều trạm như Sơn Hòa (Đắk Lắk) ở mức 601,2 mm hay Quy Nhơn (Gia Lai) 380,6 mm đều vượt các kỷ lục lịch sử từng ghi nhận, trong khi một số trạm khác như Sơn Thành Tây, Sơn Thành Đông, Hòa Mỹ Tây, Sông Hinh (Đắk Lắk) ghi nhận tới 1.000 - 1.200 mm chỉ trong vài ngày. Theo phân loại của Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), đây là các sự kiện hiếm gặp, gần như không thể dự báo chính xác định lượng.

Tại thành phố Huế trong ngày 27/10 đã có mưa đặc biệt lớn như tại đỉnh Bạch Mã mưa 1.740 mm, lượng mưa này được cơ quan khí tượng thủy văn đánh giá là lượng mưa trong 1 ngày lớn nhất từ trước đến nay tại Việt Nam....

Tính đến ngày 8/12/2025, thiên tai đã làm 420 người chết và mất tích, 730 người bị thương; gần 4.200 ngôi nhà bị sập, đổ, trôi; gần 348.000 nhà bị hư hỏng, tốc mái; trên 541.000 ha lúa, hoa màu và 298.000 ha cây trồng khác bị ngập úng... Tổng thiệt hại kinh tế ước tính trên 99.469 tỷ đồng, gấp gần 1,1 lần so với cùng kỳ năm 2024.

Chuẩn bị phương án ứng phó với thiên tai năm 2026

Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, năm 2025 được đánh giá là một trong những năm có thời tiết dị thường và cực đoan nhất trong lịch sử khí tượng thủy văn hiện đại, cả trên thế giới và tại Việt Nam.

Trên phạm vi toàn cầu, hàng loạt kỷ lục khí hậu mới được thiết lập: Sóng nhiệt kéo dài với nền nhiệt vượt 48°C; nhiệt độ mặt biển Bắc Đại Tây Dương tăng lên trên 25,5°C – mức cao kỷ lục, góp phần hình thành mùa bão mạnh chưa từng có với 10 siêu bão đạt cấp 3 trở lên và hiện tượng bão tăng cường độ rất nhanh.

Tại Tây Nam Greenland, lượng băng tan ước tính lên tới 300 tỷ tấn chỉ trong một mùa hè, thúc đẩy mực nước biển dâng. Nhiều thảm họa lũ quét, sạt lở đất nghiêm trọng xảy ra tại Indonesia, Pakistan và Hoa Kỳ, gây thiệt hại lớn về người và tài sản.

Tại Việt Nam, năm 2025 ghi nhận mức độ thiên tai vượt xa trung bình nhiều năm. Tổng thiệt hại kinh tế ước tính trên 85.000 tỷ đồng; 409 người chết và mất tích. Đặc biệt, số lượng bão và áp thấp nhiệt đới hoạt động trên Biển Đông lên tới 21 cơn – nhiều nhất kể từ năm 1961. Trong đó xuất hiện nhiều hiện tượng chưa từng có tiền lệ: bão đầu mùa hình thành sớm sau hơn 40 năm; bão Ragasa mạnh cấp 17, giật trên cấp 17 – trở thành cơn bão mạnh nhất từng ghi nhận trên Biển Đông; áp thấp nhiệt đới cuối mùa di chuyển ngược chiều lịch sử từ Ấn Độ Dương sang Tây Bắc Thái Bình Dương.

Mưa lớn cực đoan cũng để lại những dấu ấn đặc biệt nghiêm trọng. Trận mưa tại Bạch Mã đạt tổng lượng 1.739mm chỉ trong 24 giờ – mức hiếm gặp trên thế giới. Lũ lịch sử xuất hiện đồng thời trên 20 con sông lớn, gây ngập sâu và sạt lở trên diện rộng từ miền Trung, Tây Nguyên đến miền Bắc.

Theo phân tích của ngành Khí tượng thủy văn, thiệt hại lan rộng trong năm nay xuất phát từ nhiều yếu tố cộng hưởng. Số lượng bão nhiều hơn trung bình nhiều năm; mưa lớn lặp lại theo chuỗi khiến lũ liên tiếp xảy ra, thời gian phục hồi giữa các đợt thiên tai quá ngắn. Ở vùng núi, đất đá chưa kịp ổn định đã phải chịu thêm mưa lớn, làm nguy cơ lũ quét, sạt lở gia tăng mạnh. Bên cạnh đó, nhiều hình thế thời tiết nguy hiểm xuất hiện đồng thời như bão kết hợp dải hội tụ nhiệt đới và gió mùa tăng cường, khiến mưa kéo dài và cường độ lớn hơn. Biến đổi khí hậu làm nhiệt độ và hàm lượng hơi nước trong khí quyển tăng cao, thúc đẩy các hiện tượng mưa cực đoan.

Những năm gần đây, công tác dự báo và cảnh báo sớm đã có nhiều tiến bộ. Ngành Khí tượng thủy văn đã ứng dụng các mô hình dự báo số độ phân giải cao, mở rộng mạng lưới radar, trạm quan trắc tự động và triển khai hệ thống cảnh báo đa kênh. Việc xây dựng bản đồ cảnh báo theo mức độ tác động giúp các địa phương chủ động nhận diện khu vực có nguy cơ và xây dựng phương án ứng phó phù hợp. Tuy nhiên, dự báo định lượng mưa lớn cục bộ, đặc biệt ở khu vực miền núi, vẫn là thách thức do địa hình phức tạp và dữ liệu quan trắc chưa đồng bộ.

Từ thực tế năm 2025, ông Mai Văn Khiêm nhấn mạnh năm 2016 cần coi phòng, chống thiên tai là nhiệm vụ thường xuyên, không chỉ giới hạn trong mùa mưa bão. Kịch bản ứng phó cần liên tục cập nhật theo dữ liệu mới; tăng đầu tư cho hệ thống quan trắc, cảnh báo sớm; siết chặt quản lý đất đai tại khu vực có nguy cơ cao. Đồng thời, nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng tránh cho người dân, chủ động theo dõi cảnh báo, chuẩn bị phương án sơ tán và không chủ quan trước mưa lũ kéo dài.

Đối với người dân, điều quan trọng nhất là nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng tránh thiên tai. Mỗi gia đình cần chủ động theo dõi các bản tin cảnh báo, chuẩn bị sẵn phương án di dời, nhu yếu phẩm thiết yếu và nắm rõ các điểm sơ tán an toàn. Việc gia cố nhà cửa trước mùa mưa bão, không chủ quan khi mưa lớn kéo dài và tuyệt đối tránh đi lại qua suối, ngầm tràn khi nước dâng - những hành động tưởng như nhỏ nhưng có thể cứu được nhiều mạng người. Về lâu dài, mỗi người cần chung tay bảo vệ rừng, hạn chế phá rừng làm nương rẫy để giảm thiểu nguy cơ lũ quét, sạt lở và góp phần bảo vệ môi trường sống bền vững.

Năm 2025 cho thấy thiên tai ngày càng cực đoan và bất định. Chỉ khi chính quyền chủ động, người dân cảnh giác và cộng đồng cùng tham gia, thiệt hại mới có thể được giảm thiểu trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét.

Tô Hội

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/thien-tai-nam-2025-xuat-hien-nhieu-hien-tuong-chua-tung-co-tien-le-169251218195147848.htm