Thiết bị biến ánh mắt thành lời nói

16 giờ trướcBài gốc

PGS.TS Lê Thanh Hà và sản phẩm nghiên cứu.

Giúp người khuyết tật “cất tiếng nói”

Chị Hà Phương (36 tuổi) ở Ninh Bình, đã trải qua 4 năm mắc hội chứng ALS (xơ cứng cột bên teo cơ), không thể cử động, không thể nói, đã lần đầu tiên “cất lời” với con gái bằng một cách đặc biệt: “Mẹ có thể dạy con học rồi”.

Câu nói không vang lên từ miệng, mà được phát ra từ một chiếc loa - sau khi chị dùng ánh mắt lựa chọn từng ký tự trên màn hình. Phía sau khoảnh khắc xúc động ấy là cả một hành trình âm thầm và đầy nỗ lực của các nhà khoa học tại Trường Đại học Công nghệ với sản phẩm mang tên BLife.

BLife là một hệ thống giao tiếp người - máy thông minh, tích hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), thực tại ảo (VR) và thực tại tăng cường (AR), được thiết kế để hỗ trợ những người không thể nói hoặc cử động - như bệnh nhân ALS - có thể giao tiếp bằng ánh mắt.

Thiết bị gồm một màn hình tích hợp camera chuyên dụng nhận diện chuyển động mắt, phần mềm bàn phím ảo và hệ thống âm thanh tiếng Việt phát ra loa. Người dùng chỉ cần di chuyển mắt để chọn chữ cái, từ, hoặc biểu tượng; các tín hiệu sẽ được xử lý, hiển thị hoặc đọc thành tiếng, trở thành “tiếng nói mới” của họ.

Ý tưởng về hệ thống này nảy sinh từ năm 2019, khi PGS.TS Lê Thanh Hà - giảng viên Khoa Công nghệ thông tin, Trường Đại học Công nghệ - chứng kiến thầy giáo của mình nằm liệt giường, phải giao tiếp thông qua bảng chữ cái của trẻ nhỏ.

Những tín hiệu yếu ớt phát ra từ ánh mắt của người thầy trở thành động lực khiến ông trăn trở: “Tại sao chúng ta không tạo ra một thiết bị giúp họ giao tiếp thuận tiện hơn?”.

Sau nhiều tháng nghiên cứu, thử nghiệm và điều chỉnh, nhóm đã chế tạo thành công thiết bị BLife - nhỏ gọn, thân thiện với người dùng và đặc biệt phù hợp với tiếng Việt. Trong khi các sản phẩm tương tự trên thế giới có giá từ 17.000 - 25.000 USD, lại sử dụng tiếng Anh, đòi hỏi kỹ năng tin học cao, thì BLife được thiết kế với mục tiêu phổ cập: chi phí thấp, dễ sử dụng, hỗ trợ ngôn ngữ bản địa và tương thích với thói quen sinh hoạt của người Việt.

PGS Hà chia sẻ: “Chúng tôi hiểu rằng không phải ai cũng có điều kiện để tiếp cận công nghệ cao, đặc biệt là những người bệnh đã phải tiêu tốn quá nhiều cho việc điều trị. Vì vậy, BLife được thiết kế để tối ưu hiệu quả giao tiếp, nhưng vẫn tiết kiệm chi phí nhất có thể”.

Công cụ sống còn của người bệnh

Thiết bị BLife hiện có thể hỗ trợ người dùng thực hiện nhiều thao tác: từ giao tiếp cơ bản (nói lời cảm ơn, yêu cầu trợ giúp, trò chuyện), đến các hoạt động nâng cao như soạn thảo văn bản, lướt web, sử dụng mạng xã hội, viết email, xem video hay thậm chí điều khiển các thiết bị nhà thông minh. Với những bệnh nhân mà đôi mắt là “kênh giao tiếp” cuối cùng còn lại - BLife chính là sợi dây kết nối duy nhất giữa họ và thế giới.

Theo đánh giá tại Bệnh viện Quân y 103, người bệnh có chức năng mắt tốt có thể nhập liệu trung bình 40 - 50 ký tự/phút, những người yếu hơn vẫn đạt 15 - 20 ký tự/phút - đủ để diễn đạt mong muốn một cách rõ ràng. Điều quan trọng hơn cả là sự thay đổi về tâm lý: từ bất lực, bức bối đến cảm giác được chủ động, được hiểu, được chia sẻ.

BLife hiện đã phát triển hai phiên bản. Phiên bản cơ bản cho phép người dùng giao tiếp bằng văn bản và âm thanh tiếng Việt. Phiên bản nâng cao tích hợp thêm các tiện ích số như truy cập Internet, gửi email, điều khiển các thiết bị trong nhà. Phần cứng của máy được thiết kế tích hợp với phần mềm nhằm tối ưu hiệu suất nhưng vẫn giữ mức giá trong tầm với của người Việt.

PGS Hà cho biết, nhóm đang tiếp tục nghiên cứu tín hiệu điện não (EEG) để giúp người bệnh có thêm một kênh tương tác nữa, đặc biệt là khi chức năng mắt cũng bắt đầu suy giảm. “Chúng tôi muốn BLife không dừng lại ở chỗ giúp họ giao tiếp, mà là giúp họ sống một cuộc sống trọn vẹn hơn, độc lập hơn”.

GS.TS Nguyễn Thanh Thủy - Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành Công nghệ thông tin, nhận định, nhóm nghiên cứu của PGS Hà đã thực sự tiên phong. Đây là một hệ thống giao tiếp thông minh, tích hợp các công nghệ lõi như AI, VR, AR. Không chỉ phục vụ người bệnh ở Việt Nam, giải pháp này hoàn toàn có thể mở rộng ra các nước sử dụng ngôn ngữ không phải tiếng Anh.

Nhật Phong

Nguồn GD&TĐ : https://giaoducthoidai.vn/thiet-bi-bien-anh-mat-thanh-loi-noi-post734217.html