Thiếu nhân lực chất lượng cao, ngành đường sắt gặp khó

5 giờ trướcBài gốc

Phó Thủ tướng Lê Thành Long mới đây đã thay mặt Chính phủ ký Quyết định phê duyệt Đề án đào tạo và phát triển nguồn nhân lực đường sắt Việt Nam đến năm 2035, định hướng đến năm 2045.

Mô hình đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Ảnh AI tạo.

Giai đoạn 2025–2030, ngành đường sắt sẽ đào tạo tối thiểu 35.000 nhân lực, tập trung cho các dự án trọng điểm như tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam và các tuyến metro đô thị. Đến 2035, quy mô đào tạo tăng gấp đôi lên 70.000 người, hướng tới mục tiêu tổng thể 140.000 nhân lực chất lượng cao vào năm 2045.

Cùng đó, đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho khoảng 5.000 người đáp ứng yêu cầu vận hành, khai thác, bảo trì cho các tuyến đường sắt đô thị.

Nhân lực đường sắt tốc độ cao hầu như bằng “0”

Bộ Xây dựng vừa trình Chính phủ dự thảo Đề án “Đào tạo, phát triển nguồn nhân lực đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển đột phá của ngành đường sắt với loạt dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia, trong đó có tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam và tuyến Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng.

Đây là những dự án có ý nghĩa đặc biệt trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế – xã hội, góp phần thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cùng với đó, Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch xây dựng 9 tuyến đường sắt mới, nâng cấp 7 tuyến hiện hữu, đồng thời đặt mục tiêu đến năm 2045 phát triển 28 tuyến đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, với tổng chiều dài hơn 1.100 km.

Đến năm 2045, cần thêm 140.000 nhân lực đường sắt chất lượng cao. Ảnh AI tạo.

Các dự án này đều có quy mô vốn lớn, yêu cầu công nghệ hiện đại, đòi hỏi đội ngũ nhân lực có trình độ chuyên môn, kỹ năng và năng lực quản lý cao.

Kinh nghiệm từ Nhật Bản, Pháp, Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc cho thấy, việc phát triển đường sắt tốc độ cao luôn gắn liền với chiến lược đào tạo nhân lực bài bản từ sớm.

Trong khi đó, tại Việt Nam, nguồn nhân lực ngành đường sắt hiện thiếu cả về số lượng lẫn chất lượng, đặc biệt thiếu chuyên gia đủ năng lực làm chủ công nghệ cao, quản lý dự án phức tạp và vận hành hệ thống hiện đại.

Hiện phần lớn công nghệ cốt lõi của ngành như thiết kế đầu máy, chế tạo toa xe, tín hiệu – điều khiển, tự động hóa, điện khí hóa...vẫn phụ thuộc vào nước ngoài, năng lực nội địa hóa còn hạn chế.

Nếu không chủ động đào tạo và phát triển nhân lực từ sớm, Việt Nam sẽ khó tiếp nhận và làm chủ công nghệ, dẫn tới nguy cơ phụ thuộc trong suốt vòng đời của dự án.

Vì vậy, việc triển khai Đề án phát triển nguồn nhân lực đường sắt được xem là yêu cầu cấp thiết, nhằm chuẩn bị đội ngũ chuyên môn chất lượng cao, phục vụ hiệu quả cho quá trình xây dựng, vận hành và phát triển hệ thống đường sắt hiện đại.

Đây cũng là nền tảng quan trọng để hình thành ngành công nghiệp đường sắt tự chủ, có khả năng cạnh tranh trong khu vực và quốc tế.

Đào tạo đồng bộ 140.000 nhân lực có năng lực công nghệ cao

Theo Bộ Xây dựng, mục tiêu trọng tâm của Đề án là xây dựng đội ngũ nhân lực đường sắt đồng bộ, có trình độ chuyên môn và năng lực công nghệ cao, đủ khả năng đáp ứng các yêu cầu triển khai đường sắt tốc độ cao, đường sắt điện khí hóa và các tuyến metro đô thị trong thời gian tới.

Theo báo cáo tiền khả thi dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam cần hơn 13.000 lao động, dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng cần hơn 2.400 lao động cho công tác vận hành, bảo trì.

Hiện trạng tuyến đường sắt Thống Nhất của nước ta đã cũ kỹ và lạc hậu.

Giai đoạn 2025–2030, ngành đường sắt dự kiến đào tạo ít nhất 35.000 nhân lực, tập trung vào các nhóm ngành then chốt. Trong đó, khoảng 15.000 người có trình độ đại học và sau đại học, hơn 20.000 người trình độ cao đẳng và trung cấp. Lực lượng này sẽ được bố trí cho các lĩnh vực kỹ thuật xây dựng công trình đường sắt, kỹ thuật tín hiệu – thông tin, điện – năng lượng, đầu máy – toa xe, kinh tế vận tải và khai thác vận hành.

Đáng chú ý, riêng nhóm kỹ thuật xây dựng và công trình đường sắt chiếm tỷ trọng lớn nhất, hơn 20.000 người, phản ánh nhu cầu cấp bách trong giai đoạn thi công hạ tầng. Các lĩnh vực tín hiệu, điện năng lượng và đầu máy – toa xe cũng được ưu tiên đào tạo hàng nghìn kỹ sư, kỹ thuật viên nhằm từng bước làm chủ hệ thống điều khiển, vận hành và bảo trì thiết bị hiện đại.

Song song với đào tạo chuyên môn, ngành sẽ bồi dưỡng nghiệp vụ cho khoảng 12.000 nhân lực phục vụ vận hành, khai thác và bảo trì. Trong đó, 4.500 người làm việc tại các tuyến đường sắt quốc gia và 7.500 người phụ trách mạng lưới đô thị. Bên cạnh đó, khoảng 1.500 cán bộ và chuyên gia quản lý cũng được bồi dưỡng về kiến thức quản trị dự án, quản lý nhà nước và kỹ năng điều hành công nghệ.

Đề án cũng đặt trọng tâm vào việc hình thành đội ngũ chuyên gia nòng cốt về công nghệ, với ít nhất 1.000 nhân lực được tuyển chọn tham gia nghiên cứu, tiếp nhận và chuyển giao công nghệ đường sắt tốc độ cao. Đây là lực lượng được kỳ vọng sẽ trở thành “hạt nhân” giúp Việt Nam làm chủ các công đoạn từ thiết kế, giám sát, thi công đến bảo trì kỹ thuật.

Trong nhóm này, dự kiến có 200 người chuyên về kiểm định và giám sát thi công, 100 người tham gia xây dựng hạ tầng điện khí hóa tốc độ 200 km/h, 300 người làm việc trong lĩnh vực chế tạo, lắp ráp đầu máy – toa xe, và 400 người phụ trách lắp đặt, vận hành, bảo trì hệ thống tín hiệu, thiết bị kỹ thuật và hạ tầng.

Theo tính toán, đến 2045 cần đào tạo khoảng 140.000 nhân lực các trình độ, các nhóm ngành. Ảnh KT.

Sang giai đoạn 2031–2045, quy mô đào tạo dự kiến tăng lên hơn 105.000 người, trong đó ưu tiên mạnh mẽ cho nhân lực chất lượng cao và đội ngũ giảng viên, chuyên gia nghiên cứu công nghệ. Đặc biệt, khoảng 5.000 người sẽ được tuyển chọn trực tiếp để tham gia nghiên cứu, tiếp nhận chuyển giao và làm chủ công nghệ, con số này gấp 5 lần so với giai đoạn trước — thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc xây dựng lực lượng nhân lực đường sắt đủ sức cạnh tranh quốc tế.a

Hợp tác quốc tế để chuyển giao công nghệ cao

Thực hiện Luật Đường sắt 2025 và các nghị quyết của Quốc hội về phát triển nhân lực ngành đường sắt, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) đang đẩy mạnh hợp tác quốc tế, chuẩn bị lực lượng phục vụ thi công, bảo trì và vận hành đường sắt tốc độ cao.

Mới đây, VNR đã tổ chức 5 khóa học với gần 1.000 học viên sang học tại Trường Cao đẳng Kỹ thuật Đường sắt Côn Minh (tỉnh Vân Nam, Trung Quốc), bước vào giai đoạn đào tạo thực hành.

Trước đó, 4 lớp học viên khác cũng được cử sang Trường Cao đẳng Kỹ thuật Đường sắt Liễu Châu và Côn Minh, sau khi hoàn thành 3 tháng lý thuyết tại Trường Cao đẳng Đường sắt (thuộc VNR) do giảng viên Trung Quốc trực tiếp giảng dạy.

Ông Đặng Sỹ Mạnh, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cho biết, hiện tổng công ty có hơn 22.800 cán bộ, công nhân viên, trong đó hơn 4.400 người trình độ kĩ sư và trên kĩ sư, đa số được đào tạo từ trường Đại học GTVT và trường Đại học Công nghệ GTVT.

Trong giai đoạn 2025-2030, Việt Nam cần đào tạo hơn 150.000 nhân lực cho lĩnh vực đường sắt.

“Trước đây, công tác đào tạo nhân lực ngành đường sắt gần như phụ thuộc hoàn toàn vào Đại học Giao thông vận tải (UTC). Nay, VNR chủ động mở rộng hợp tác quốc tế và đổi mới mô hình đào tạo - đây là bước chuyển chiến lược giúp ngành tự chủ nhân lực và làm chủ công nghệ trong kỷ nguyên đường sắt tốc độ cao”, ông Mạnh nói.

Về nguồn nhân lực tương lai, triển khai thực hiện các Nghị quyết 172/2024 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, Nghị quyết 187/2025 về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, nghị quyết về đầu tư mạng đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP.HCM... sẽ cần đào tạo, chuẩn bị nguồn nhân lực rất lớn. Mặt khác, Luật Đường sắt 2025 cùng các chính sách đặc thù, đặc biệt tại các nghị quyết này đã mở ra hành lang pháp lý thông thoáng, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển nguồn nhân lực.

Về phía Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, đang được Nhà nước giao chuẩn bị nguồn nhân lực để đáp ứng kịp thời để quản lý, vận hành, khai thác các tuyến đường sắt mới, trong đó có tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng chuẩn bị khởi công dự án thành phần 1 vào ngày 19/12/2025.

Để đáp ứng được các nhiệm vụ này, tổng công ty phải thực hiện tái cơ cấu tổng công ty theo mô hình tập đoàn; Tham gia vào triển khai Luật, dự án để xây dựng tổ hợp công nghiệp nhằm chuyển giao công nghệ, sản xuất, sửa chữa, bảo trì đầu máy - toa xe, linh kiện, phụ kiện đường sắt; Đào tạo, phát triển nguồn nhân lực.

"Trong đó, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực là nhiệm vụ then chốt. Chúng tôi đang phối hợp với các Bộ, ngành, các trường đào tạo để xây dựng chương trình khung và đăng ký các gói đặt hàng để Nhà nước đặt hàng các đơn vị đào tạo theo mô hình 3 nhà", ông Mạnh nói.

Phi Long/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/xa-hoi/thieu-nhan-luc-chat-luong-cao-nganh-duong-sat-gap-kho-post1241246.vov