Thời cơ vàng mời nhân tài về nước

7 giờ trướcBài gốc

Ưu đãi chưa từng có tiền lệ

Ngày 22/6, Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành kế hoạch thu hút 100 chuyên gia giỏi trong và ngoài nước nhằm thúc đẩy sự phát triển đột phá của trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam, một lĩnh vực công nghệ then chốt của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, cũng là một trong những ngành công nghệ chiến lược mà Việt Nam đang xây dựng theo tinh thần Nghị quyết 57.

Để thực hiện nhiệm vụ này, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng 15 nhiệm vụ khoa học công nghệ trọng điểm trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, là cơ sở để mời các nhà khoa học trong và ngoài nước tham gia nghiên cứu, phát triển.

Sau khi Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được ban hành, các chính sách thu hút nhân tài khoa học, công nghệ trong nước và quốc tế được đặc biệt quan tâm.

Hoạt động nghiên cứu và đào tạo tại Trường Đại học Phenikaa

Theo ông Mai Ánh Hồng, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo năm 2025, Luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025 tạo ra một nền tảng vững chắc và mang tính đột phá để thu hút nhân tài và thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Trong đó, điểm nổi bật là cho phép cơ chế đãi ngộ linh hoạt, kể cả cơ chế vượt khung lương, nhằm thu hút, giữ chân và phát huy nhân tài, đặc biệt là chuyên gia người Việt ở nước ngoài.

Ông Hồng cho biết, Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng Đề án “Phát triển, trọng dụng nhân tài, nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, đồng thời phát triển các chương trình quốc gia có mục tiêu cụ thể để thu hút các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài về làm việc, cũng như các chuyên gia nước ngoài có kinh nghiệm.

Các chương trình này có thể bao gồm gói hỗ trợ tài chính đặc biệt, điều kiện làm việc ưu việt và cơ hội phát triển sự nghiệp rõ ràng.

“Bộ xác định trong khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhân lực chất lượng cao, nhân tài là yếu tố quyết định, không thể thu hút bằng chính sách cứng nhắc. Việc vượt khung lương, cấp nhà ở, điều kiện làm việc không nên xem là đặc ân mà là điều kiện tối thiểu để những người có khả năng tạo đột phá yên tâm làm việc”, ông Hồng nói.

Theo ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin, Bộ Khoa học và Công nghệ, Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 sẽ có những ưu đãi chưa từng có tiền lệ trong thu hút nhân tài về công nghệ số.

Ngoài các ưu đãi về thuế, về điều kiện cư trú, các nhà khoa học còn được hưởng nhiều ưu đãi khác như được hưởng cơ chế đặc biệt về lương, thưởng cạnh tranh với mức lương, thưởng trên thế giới, được ưu tiên tuyển dụng, sử dụng, bổ nhiệm theo quy định pháp luật cán bộ, công chức, viên chức, được hỗ trợ về môi trường làm việc, không gian sống, nhà ở, phương tiện đi lại, được hỗ trợ tham gia hoạt động hợp tác quốc tế về công nghiệp công nghệ số, được hỗ trợ tài chính và cơ sở vật chất cho nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực công nghệ số.

Các ngành công nghệ chiến lược như công nghệ vũ trụ rất cần sự trở về của các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài. Trong ảnh là hoạt động nghiên cứu và đào tạo tại Khoa Vũ trụ và Ứng dụng, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội

Tháo gỡ rào cản trong hoạt động nghiên cứu, phát triển

Theo ông Mai Ánh Hồng, ngoài cơ chế ưu đãi, để thu hút được nhân tài, Bộ KH&CN dự kiến sẽ tập trung vào các chính sách cụ thể, tháo gỡ các rào cản trực tiếp trong hoạt động nghiên cứu như xây dựng và ban hành các quy định cụ thể về cơ chế chấp nhận rủi ro, cơ chế tự chủ đối với các tổ chức KH&CN công lập, chính sách thu hút, sử dụng và trọng dụng nhân tài, nhân lực chất lượng cao và quy định về phân chia lợi ích từ kết quả nghiên cứu.

Bộ cũng đầu tư vào hạ tầng và môi trường nghiên cứu thông qua việc nâng cấp các phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế, xây dựng các khu công nghệ cao, vườn ươm công nghệ để tạo môi trường thuận lợi cho sáng tạo và đổi mới. Đồng thời, thúc đẩy liên kết giữa nghiên cứu và doanh nghiệp thông qua việc khuyến khích mạnh mẽ các doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học để ứng dụng kết quả khoa học vào thực tiễn sản xuất, kinh doanh, phát triển thị trường cho các sản phẩm KH&CN.

Một nội dung quan trọng khác sẽ được Bộ thực hiện là giảm thiểu các rào cản hành chính, đảm bảo quyền tự chủ tối đa cho nhà khoa học, cung cấp nguồn lực (tài chính, trang thiết bị, cơ sở dữ liệu) bảo đảm cho nghiên cứu và thử nghiệm, đồng thời việc đánh giá dựa trên hiệu quả và sản phẩm, thay vì nặng về quy trình.

Ông Hồng cho biết, Bộ Khoa học và Công nghệ đang đặtnhiều kỳ vọng vào sự trở về của các nhà khoa học Việt Nam đang làm việc ở nước ngoài. Đây được xem là một cơ hội vàng để tạo ra những đột phá cho ngành khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Nhiều thách thức

Theo TS Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, đây không phải là lần đầu tiên chúng ta đề cập đến vấn đề thu hút, đãi ngộ nhân tài khoa học và công nghệ, trong đó có các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài.

Tuy nhiên, trong suốt nhiều năm, từ chủ trương, chính sách đến thực thi gặp nhiều rào cản lớn, nhất là tính đồng bộ của hệ thống pháp luật, trong đó có Luật Ngân sách, Luật Viên chức.

Theo TS Nguyễn Quân, để mời các nhà khoa học Việt kiều về nước, điều quan trọng nhất không chỉ nằm ở chế độ đãi ngộ mà là môi trường làm việc, các nhà khoa học cần được giao việc xứng đáng tầm vóc và trình độ của họ. Họ cũng cần được trao quyền chủ động về tài chính, nhân sự để có thể thành lập những nhóm nghiên cứu mạnh, chủ động trong giao lưu, hợp tác quốc tế.

Theo TS Nguyễn Quân, có những địa phương mời các nhân tài về nước với chính sách đãi ngộ tốt nhưng rồi chính các nhà khoa học lại trở nên đơn độc bởi môi trường việc còn thiếu chuyên nghiệp, nặng tính hành chính, quyền tự chủ bị hạn chế.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, sau khi Quốc hội thông qua các Luật KHCN và Đổi mới sáng tạo, Luật Công nghiệp Công nghệ số, điều quan trọng nhất hiện nay là cần có những nghị định, thông tư hướng dẫn cực kỳ cụ thể, chi tiết để có thể triển khai trong thực tế.

Ông Mai Ánh Hồng cũng cho rằng, vẫn còn những khó khăn, thách thức để thu hút nhân tài trong lĩnh vực KHCN, đặc biệt là các nhà khoa học Việt kiều về nước. Trong đó, đầu tiên là tính đồng bộ và khả năng thực thi.

Ông cho rằng, dù các luật mới đã được ban hành, nhưng việc triển khai các nghị định, thông tư hướng dẫn chi tiết và đảm bảo tính đồng bộ với các quy định khác như Luật Ngân sách, Luật Viên chức là rất quan trọng. Đồng thời, các quy định sẽ không phát huy hiệu quả nếu trình tự, thủ tục còn rườm rà, thiếu linh hoạt.

Ngoài ra, mặc dù có những cải thiện, mức độ đãi ngộ tài chính cho nhà khoa học tại Việt Nam chưa cạnh tranh so với các quốc gia phát triển. Bên cạnh đó, theo lãnh đạo Vụ Tổ chức cán bộ, các yếu tố phi tài chính như môi trường nghiên cứu chuyên nghiệp, cơ sở vật chất, văn hóa làm việc, cơ hội phát triển sự nghiệp là những yếu tố quan trọng cần được cải thiện đồng bộ.

Ông Hồng cũng lo ngại, cơ chế đãi ngộ linh hoạt, vượt khung nhưng còn mang tính nguyên tắc. Các luật mới mở ra cơ chế vượt khung, nhưng mức độ cụ thể và phạm vi áp dụng của cơ chế này trong thực tiễn cần được quy định rõ trong các văn bản hướng dẫn triển khai, thực hiện luật.

Theo ông Mai Ánh Hồng, việc thu hút các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài về nước sẽ mang lại những đột phá cho sự phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Các nhà khoa học này không chỉ sở hữu kiến thức chuyên môn sâu rộng mà còn là kinh nghiệm làm việc trong môi trường nghiên cứu đẳng cấp quốc tế, phương pháp luận hiện đại và mạng lưới kết nối toàn cầu. Sự trở về của họ sẽ mang theo kiến thức, kinh nghiệm, tư duy đổi mới và mạng lưới quan hệ quốc tế, trực tiếp góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu, phát triển công nghệ trong nước.

Ðội ngũ nhân tài mạnh cũng là yếu tố cốt lõi để Việt Nam làm chủ công nghệ lõi, tự chủ sản xuất các sản phẩm công nghệ cao, giảm phụ thuộc vào nước ngoài và nâng cao vị thế trên bản đồ công nghệ toàn cầu, đồng thời sự trở về của họ sẽ là cầu nối quan trọng giúp Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới nghiên cứu khoa học toàn cầu.

Nguyễn Hoài

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/thoi-co-vang-moi-nhan-tai-ve-nuoc-post1769281.tpo