Thời khắc lịch sử không thể quên

8 giờ trướcBài gốc

Chiều 20/8/1945, đông đảo quần chúng nhân dân trong tỉnh tham gia cuộc mít tinh lớn tại Sân vận động thị xã Thái Nguyên. Ảnh tư liệu

Giải phóng thị xã Thái Nguyên

Trong thời kỳ chuẩn bị Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, thị xã Thái Nguyên là một cứ điểm mạnh của địch, do đó việc giành chính quyền ở Thái Nguyên là yêu cầu cấp thiết để mở đường cho Quân giải phóng tiến về Thủ đô Hà Nội. Ngày 16/8/1945, Mặt trận Việt Minh triệu tập Đại hội Quốc dân ở Tân Trào.

Đại hội quyết định: Tán thành lệnh Tổng khởi nghĩa của Đảng; thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu; quy định Quốc kỳ, Quốc ca; đặt tên nước là Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc tuyên thệ quyết tâm hoàn thành sứ mệnh cao cả cứu nước, cứu dân, làm chỗ dựa cho nhân dân đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền. Sau Lễ tuyên thệ, ba mũi Quân giải phóng tiến về ba hướng Tây, Nam, Bắc...

Chiều 16/8/1945, một đơn vị Quân giải phóng do các đồng chí: Võ Nguyên Giáp và Trần Đăng Ninh trực tiếp chỉ huy xuất phát từ Tân Trào (Sơn Dương, Tuyên Quang) tiến về đánh Nhật ở thị xã Thái Nguyên. 13 giờ chiều ngày 19/8/1945, đơn vị do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ huy về tập kết tại xã Thịnh Đán. Đêm 19 rạng ngày 20-8, từ Thịnh Đán, Quân giải phóng vào chiếm lĩnh trận địa. Đến đồn Képle, đơn vị dừng lại triển khai đội hình chiến đấu.

Đại đội do đồng chí Đào Mạnh Vi chỉ huy triển khai thành 3 mũi, một mũi áp sát bao vây dinh Tỉnh trưởng Thái Nguyên và dinh Huyện trưởng Đồng Hỷ; một mũi áp sát bao vây Trại lính bảo an, một mũi bao vây khu Sẹc Tây và khu đề lao, đồng thời làm lực lượng dự bị.

Đại đội Việt - Mỹ do đồng chí Đàm Quang Trung chỉ huy triển khai thành hai mũi, một mũi bố trí ở Sở Cẩm, khu nhà Đoan, nhà Quang Thái; một mũi bố trí ở nhà Sido, khu Kiểm lâm và đồi thông. Đại đội do đồng chí Đàm Quốc Chủng chỉ huy bố trí xung quanh Tòa thị chính và Nhà đèn. Sở chỉ huy của đồng chí Võ Nguyên Giáp ban đầu đặt ở đình Hàng Phố, sau chuyển về Nhà đèn.

2 giờ ngày 20-8, đồng chí Đoàn Sáp (Tự vệ Thái Nguyên) dẫn một tiểu đội Quân giải phóng đánh chiếm Nhà máy nước, bắt sống 5 lính bảo an, thu 5 súng, sau đó chốt giữ Nhà máy nước. 4 giờ sáng, các đại đội chiếm lĩnh xong trận địa chiến đấu. 5 giờ 30 phút, ta gửi tối hậu thư buộc Tỉnh trưởng Thái Nguyên và Huyện trưởng Đồng Hỷ đầu hàng. Tỉnh trưởng Thái Nguyên và Huyện trưởng Đồng Hỷ đã hạ lệnh cho lính bảo an ở Trại lính tây (cũ) hạ vũ khí.

Sau khi bức hàng lính bảo an, quân ta tiếp tục tấn công quân Nhật. 7 giờ 30 phút, quân ta nổ súng bắn vào các vị trí quân Nhật chiếm đóng. Quân Nhật chống cự dữ dội, ta tạm dừng tấn công và gửi tối hậu thư cho quân Nhật. Nhật cố tình trì hoãn nộp vũ khí để chờ viện binh, 15 giờ, ta tấn công các đồn trại đóng quân của quân Nhật. Các tầng lớp nhân dân Thái Nguyên cùng phối hợp với Quân giải phóng bao vây tấn công quân Nhật.

Chiều 20-8, tại Sân vận động Thái Nguyên, đồng chí Võ Nguyên Giáp thay mặt Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc tuyên bố xóa bỏ chính quyền của địch, thành lập Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Thái Nguyên, do đồng chí Lê Trung Đình làm Chủ tịch.

Trụ sở Việt Nam Giải phóng quân sau khi giành chính quyền tại Thái Nguyên tháng 8-1945. Ảnh: Tư liệu

Nhật rút khỏi Bắc Kạn

Theo lịch sử Đảng bộ tỉnh Bắc Kạn, ngày 23/3/1945, châu lỵ Chợ Rã hoàn toàn giải phóng. Ngày 30/3/1945, tại thôn Phiêng Chì, xã Thượng Giáo, đồng chí Võ Nguyên Giáp chủ trì cuộc mít tinh trọng thể tuyên bố Quyết định thành lập Ủy ban nhân dân lâm thời cấp châu (huyện) và đặt tên là châu Chợ Rã với sự tham gia của đông đảo quần chúng nhân dân địa phương.

Sự kiện lịch sử này gây tiếng vang lớn trong cao trào khởi nghĩa kháng Nhật, cứu nước của nhân dân ta trên khắp cả nước; khẳng định đường lối lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn của Đảng và Bác Hồ, trực tiếp là Mặt trận Việt Minh do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ huy.

Tháng 5-1945, tại Cò Luồng, xã Thượng Quan, huyện Ngân Sơn, Hội nghị Tỉnh ủy Bắc Kạn đã thảo luận huấn thị của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và quyết nghị củng cố, thành lập thêm các đơn vị vũ trang, đẩy mạnh cao trào kháng Nhật cứu nước.

Từ tháng 4 đến tháng 8-1945, quân và dân tỉnh Bắc Kạn liên tục nổi dậy đánh phát-xít Nhật ở nhiều nơi, như: đồn Cao Kỳ, Chợ Mới (Chợ Mới); đồn Phủ Thông, Nà Hoan, Lanh Chang, Lục Bình, Nà Ðinh (Bạch Thông); đồn Ngân Sơn (Ngân Sơn); phục kích chặn đánh địch ở Dương Phong (Bạch Thông) và trên dọc quốc lộ 3 đoạn từ Nà Phặc đến Lãng Ngâm, Hương Nê, Ðèo Giàng (Phủ Thông).

Những thắng lợi này góp phần mở rộng, giữ vững vùng giải phóng, lập ra Ủy ban lâm thời châu Chợ Rã, Chợ Ðồn, Bạch Thông, Na Rì. Thực hiện Lệnh tổng khởi nghĩa của Quốc dân đại hội Tân Trào và chủ trương của Tỉnh ủy, sáng 19/8/1945, theo đề nghị của quân Nhật, đại diện Quân giải phóng đã gặp và yêu cầu bàn giao bộ máy tay sai cấp tỉnh, kho tàng, vũ khí, công sở.

Ngày 21/8/1945, các đơn vị Quân giải phóng, lực lượng tự vệ và nhân dân vùng giải phóng tiến vào thị xã, xóa bỏ chính quyền tay sai của Nhật. Ngày 23/8/1945, đoàn xe chở 400 quân Nhật rút khỏi thị xã Bắc Kạn, toàn tỉnh Bắc Kạn sạch bóng quân thù.

Cùng với cuộc khởi nghĩa ở Thái Nguyên, Bắc Kạn, từ ngày 18/8/1945, nhân dân các tỉnh Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam đã nổi dậy giành chính quyền ở tỉnh lỵ thành công - đây là 4 địa phương giành được chính quyền tỉnh sớm nhất trong cả nước.

Đến ngày 28/8/1945, cuộc Tổng khởi nghĩa giành thắng lợi trên cả nước. Chỉ trong vòng 15 ngày (từ 14 đến 28/8/1945), quyền thống trị, áp bức của bọn đế quốc (Pháp, Nhật) xây dựng trong suốt gần một trăm năm và chế độ quân chủ chuyên chế phản tiến bộ tồn tại hàng nghìn năm đã bị nhân dân ta lật đổ hoàn toàn. Lần đầu tiên, chính quyền cả nước thực sự thuộc về nhân dân.

Xuân Anh

Nguồn Thái Nguyên : https://baothainguyen.vn/chinh-tri/202509/thoi-khac-lich-su-khong-the-quen-db121b5/