Đặt vào bối cảnh trước thềm Đại hội XIV, đây là thời điểm Trung ương chốt lại cách nhìn, chốt lại các nguyên tắc hành động và định hình những đột phá chiến lược cho chặng đường phát triển 5 năm tới – một chặng đường được dự báo sẽ khó hơn, phức tạp hơn và đòi hỏi kỷ luật thực thi cao hơn nhiều so với những giai đoạn trước.
Điểm đáng chú ý là bài phát biểu tập trung sắp xếp lại các ưu tiên lớn. Hội nghị Trung ương 15 mở ra khung định hướng cho Đại hội XIV trong bối cảnh đất nước bước vào một chu kỳ phát triển mới.
Kỷ nguyên phát triển mới và trục lịch sử
Một trục lập luận xuyên suốt bài phát biểu là việc đặt Hội nghị Trung ương 15 và Đại hội XIV vào dòng chảy lịch sử dài hạn của đất nước.
Gần 100 năm Đảng lãnh đạo cách mạng Việt Nam, 40 năm Đổi mới, cùng việc kiên định thực hiện Cương lĩnh năm 1991 và Cương lĩnh bổ sung, phát triển năm 2011 được nhắc lại để khẳng định một điều cốt lõi: Con đường phát triển mà Việt Nam đang đi là kết quả của một quá trình tích lũy lâu dài, được kiểm nghiệm qua thực tiễn.
Thông điệp này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh cải cách đang đi vào những vấn đề gai góc hơn. Cải cách thể chế, phân cấp – phân quyền, đổi mới mô hình tăng trưởng, sắp xếp lại bộ máy và phân bổ nguồn lực đều không còn là những điều chỉnh kỹ thuật đơn thuần, mà liên quan trực tiếp đến lợi ích, thói quen và cách vận hành đã hình thành trong nhiều năm.
Ảnh: TTXVN
Việc khẳng định tính đúng đắn của đường lối Đổi mới và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội theo điều kiện Việt Nam chính là cách tạo điểm tựa chính trị – tư tưởng cho những thay đổi tiếp theo.
Một điểm đáng chú ý khác là việc nhấn mạnh tinh thần đồng hành, đồng thuận của xã hội – yếu tố có tính quyết định đối với khả năng hiện thực hóa các đột phá trong giai đoạn tới.
Tự chủ chiến lược trong một thế giới bất định
Một nguyên tắc được nhắc đến rõ ràng trong bài phát biểu là yêu cầu giữ vững tinh thần tự chủ chiến lược, tự lực, tự cường trong mọi hoàn cảnh. Đây là sự đúc rút từ trải nghiệm của cả nhiệm kỳ XIII – nhiệm kỳ chứng kiến hàng loạt biến động lớn từ bên ngoài: đại dịch, thiên tai cực đoan, biến đổi khí hậu, xung đột địa chính trị, đứt gãy chuỗi cung ứng và những cú sốc kinh tế toàn cầu.
Bài học rút ra là không thể đặt toàn bộ vận mệnh phát triển của đất nước vào các yếu tố bên ngoài. Hội nhập sâu vẫn là lựa chọn chiến lược, nhưng nếu thiếu tự chủ, nền kinh tế sẽ luôn ở thế bị động khi trật tự toàn cầu biến động.
Nguyên tắc này sẽ chi phối nhiều quyết sách trong nhiệm kỳ tới, từ cách tiếp cận dòng vốn đầu tư nước ngoài, phát triển công nghiệp nền tảng, bảo đảm an ninh năng lượng, cho đến định hình đường lối đối ngoại trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt.
Tự chủ không đồng nghĩa với khép cửa, mà là khả năng xác lập vị thế của mình một cách chủ động trong một trật tự đang tái sắp xếp.
Ba đột phá chiến lược cho giai đoạn mới
Trọng tâm quan trọng nhất của bài phát biểu là việc Trung ương xác định ba đột phá chiến lược cho giai đoạn cách mạng mới. Thứ tự các đột phá cho thấy một sự thay đổi rõ rệt trong cách tiếp cận phát triển.
Đột phá thứ nhất là đột phá về thể chế phát triển, gắn với phân cấp – phân quyền, khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Việc đặt thể chế lên hàng đầu phản ánh một nhận thức đã chín: Nếu không tháo được các điểm nghẽn thể chế, mọi nguồn lực khác – từ vốn, lao động đến công nghệ – đều khó phát huy hiệu quả.
Phân cấp trong bối cảnh này không còn là câu chuyện thủ tục, mà là điều kiện để giải phóng sáng kiến, rút ngắn độ trễ chính sách và tạo không gian cho những mô hình sản xuất – kinh doanh mới.
Đột phá thứ hai là chuyển đổi cơ cấu và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, gắn với đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ. Việc nhấn mạnh bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm gửi đi một thông điệp rõ ràng: Cải cách không thể thành công nếu bộ máy tiếp tục vận hành theo tâm lý an toàn.
Đây là đột phá khó nhất vì đụng đến con người và cách vận hành của hệ thống, nhưng cũng là đột phá quyết định.
Đột phá thứ ba là hoàn thiện kết cấu hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông, công nghệ và năng lượng. Hạ tầng không chỉ được nhìn như đầu tư công, mà là nền tảng vật chất cho mô hình tăng trưởng mới, cho quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong bối cảnh chuyển đổi số và chuyển dịch năng lượng diễn ra mạnh mẽ.
Sáu trọng tâm và bài toán thực thi
Nếu ba đột phá là những đòn bẩy chiến lược, thì sáu trọng tâm được Trung ương xác định chính là các hướng triển khai cụ thể trong nhiệm kỳ tới. Từ xây dựng Đảng và hệ thống chính trị, hoàn thiện thể chế và pháp luật, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với vai trò ngày càng rõ nét của khu vực kinh tế tư nhân, đến khoa học – công nghệ, con người – văn hóa và quốc phòng – an ninh – đối ngoại.
Điều đáng lưu ý là các trọng tâm này gắn kết chặt chẽ với nhau. Kinh tế tư nhân không thể phát triển nếu thiếu cải cách thể chế. Khoa học – công nghệ khó bứt phá nếu không có nguồn nhân lực phù hợp. Văn hóa và con người được đặt như nền tảng nội sinh của phát triển, chứ không chỉ là lĩnh vực bổ trợ.
Cách tiếp cận này đòi hỏi năng lực điều phối rất cao và, quan trọng hơn, là kỷ luật thực thi của bộ máy. Đây chính là điểm nghẽn lớn nhất, đồng thời cũng là phép thử lớn nhất của giai đoạn tới.
Sự thống nhất cao trong biểu quyết nhân sự cho thấy lựa chọn ưu tiên đồng thuận và tính kế tục, nhằm tạo nền tảng cho một nhiệm kỳ sẽ phải đối mặt với nhiều quyết định khó và nhạy cảm.
Đại hội XIV – cột mốc phát triển
Khép lại bài phát biểu, Tổng Bí thư nhấn mạnh Đại hội XIV là một sự kiện chính trị trọng đại của đất nước. Nhưng điều quan trọng hơn nằm ở kỳ vọng mà xã hội đặt vào Đại hội này: Mở ra một chặng đường phát triển mới với yêu cầu cao hơn về chất lượng tăng trưởng và năng lực quản trị.
Bài phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương 15 đặt ra những yêu cầu rất cụ thể. Cơ hội phát triển chỉ có thể trở thành hiện thực nếu các đột phá chiến lược được thực hiện đến nơi đến chốn, bằng kỷ luật hành động và trách nhiệm rõ ràng của từng cấp, từng ngành, từng cá nhân trong bộ máy. Đó sẽ là bài toán cần giải của Đại hội XIV và của chặng đường phát triển 5 năm tới của Việt Nam.
Tư Giang