Thống nhất chương trình giáo dục nâng cao các môn chuyên tạo đột phá đào tạo mũi nhọn

21 giờ trướcBài gốc

Trong Dự thảo Thông tư quy định Chương trình giáo dục nâng cao các môn chuyên dành cho trường trung học phổ thông chuyên của Bộ Giáo dục và Đào tạo, có nội dung đáng chú ý: "Cấu trúc dự thảo Chương trình tạo điều kiện cho giáo viên lập kế hoạch giảng dạy; kiến thức trong chương trình cốt lõi, chuyên đề học tập (quy định tại Chương trình giáo dục phổ thông 2018) và chuyên đề giáo dục nâng cao có sự kết nối, kế thừa, đổi mới, đồng bộ; tạo sự mới mẻ, hấp dẫn đối với cả người dạy và người học khi chinh phục những tầng bậc ngày càng cao hơn của kiến thức".

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia giáo dục và giáo viên, điểm mới này được đánh giá là một bước tiến quan trọng góp phần đảm bảo chất lượng giáo dục trường chuyên đồng bộ, công bằng trên cả nước, nhằm đáp ứng yêu cầu phát hiện, bồi dưỡng học sinh có năng khiếu và đam mê với các lĩnh vực chuyên sâu, đồng thời cụ thể hóa định hướng phát triển giáo dục mũi nhọn theo tinh thần của Nghị quyết 29-NQ/TW, Luật Giáo dục 2019 và Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Tiến trình cần thiết để chuẩn hóa định hướng giáo dục mũi nhọn

Luật Giáo dục năm 2019 và Chương trình giáo dục phổ thông ban hành theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT xác định giáo dục chuyên là một bộ phận quan trọng trong hệ thống giáo dục phổ thông, nhằm phát triển năng khiếu về một số môn học trên cơ sở bảo đảm giáo dục phổ thông toàn diện, tạo nguồn đào tạo nhân tài, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Trường trung học phổ thông chuyên - mô hình đặc thù trong hệ thống giáo dục Việt Nam, giữ vai trò đào tạo đội ngũ học sinh có năng lực vượt trội, có khả năng tham gia các sân chơi trí tuệ trong nước và quốc tế.

Có thể thấy, trường chuyên chủ yếu dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông hiện hành cùng với sự kết hợp nâng cao một số chuyên đề hoặc tăng thời lượng, có thể dẫn đến sự chênh lệch trong chất lượng giữa các địa phương, chưa thực sự tạo được đột phá cần thiết đối với đào tạo mũi nhọn. Trong khi đó, hiện nay chưa có văn bản quy phạm pháp luật riêng quy định cụ thể nội dung chương trình nâng cao các môn chuyên đảm bảo thống nhất trong tổ chức giảng dạy giữa các địa phương và cơ sở giáo dục.

Nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục, nhất là trong bối cảnh đổi mới và hội nhập như hiện nay, thầy Nguyễn Minh Chí - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông chuyên Bến Tre (tỉnh Vĩnh Long) cho rằng, việc ban hành Chương trình giáo dục nâng cao các môn chuyên dành cho trường trung học phổ thông chuyên với định hướng rõ ràng là tiến trình cần thiết để chuẩn hóa, cụ thể hóa quy định có tính chất pháp lý, qua đó đáp ứng mục tiêu phát hiện, bồi dưỡng học sinh có năng khiếu và đam mê với các lĩnh vực chuyên sâu.

Đây là cơ sở quan trọng nhằm bảo đảm chất lượng và hướng đến sự công bằng trong giáo dục chuyên trên phạm vi cả nước. Dự thảo của Bộ Giáo dục và Đào tạo được trình bày rõ ràng, với mục tiêu cụ thể và cơ sở pháp lý vững chắc. Trong đó, văn bản nêu rõ mục tiêu của chương trình nâng cao, các yêu cầu cần đạt, nội dung giảng dạy, cũng như quy định cụ thể về tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá. Nhờ đó, giáo viên có điều kiện thuận lợi để căn cứ vào xây dựng, thực hiện kế hoạch giảng dạy phù hợp.

Ảnh minh họa: C.V.

Đặc biệt, cấu trúc dự thảo Chương trình có định hướng rõ ràng, góp phần giúp các trường trung học phổ thông chuyên triển khai giảng dạy kiến thức trong chương trình cốt lõi, chuyên đề học tập quy định tại Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và chuyên đề giáo dục nâng cao một cách bài bản và thống nhất trên toàn quốc. Đây không chỉ là nền tảng phát triển chất lượng đào tạo học sinh giỏi quốc gia, quốc tế, mà còn mở ra tiền đề để giáo viên xây dựng kế hoạch giảng dạy, biên soạn tài liệu và tổ chức đánh giá học sinh chuyên theo chuẩn mực rõ ràng.

Điều này thể hiện sự kết nối, kế thừa, đổi mới và tính đồng bộ, mang lại mới mẻ, hấp dẫn đối với cả người dạy và người học khi chinh phục những tầng bậc ngày càng cao hơn của kiến thức.Hơn nữa, nội dung chương trình nâng cao các môn chuyên tạo động lực mạnh mẽ cho các trường trong công tác bồi dưỡng và phát triển năng lực chuyên môn của đội ngũ giáo viên giảng dạy các môn chuyên – những người giữ vai trò then chốt trong việc truyền cảm hứng và dẫn dắt học sinh tiếp cận đỉnh cao tri thức. Trên cơ sở đó, mỗi nhà trường có thể chủ động thiết kế nội dung giảng dạy phù hợp với điều kiện thực tế, phát huy tối đa hiệu quả, từng bước nâng tầm chất lượng giáo dục chuyên.

Chương trình giáo dục nâng cao các môn chuyên không đơn thuần là giảng dạy kiến thức tăng cường độ khó, mở rộng độ sâu, mà cần được nhìn nhận như một môi trường học thuật thực thụ – nơi học sinh được hun đúc, trau dồi tư duy, phương pháp nghiên cứu, phát triển năng lực sáng tạo và hình thành nền tảng học thuật chuyên sâu. Để hiện thực hóa mục tiêu này, chương trình cần được xây dựng một cách bài bản, có hệ thống định hướng rõ ràng về năng lực, cũng như đảm bảo tính linh hoạt và độ mở cần thiết, tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động dạy và học phát triển hiệu quả, bền vững.

Mặt khác, chương trình giáo dục nâng cao đặt ra yêu cầu đối với đội ngũ giáo viên không chỉ về kiến thức chuyên sâu mà còn ở năng lực tổ chức các hoạt động học thuật hiệu quả. Vì vậy, cần đồng thời xây dựng lộ trình, kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn dành cho các thầy cô dạy chương trình môn chuyên, cùng với cơ chế tuyển chọn và đánh giá phù hợp để đảm bảo chất lượng giảng dạy.

Ngoài ra, về nội dung kiến thức, cần có hướng dẫn cụ thể, thống nhất về mức độ nâng cao, nhằm tránh tình trạng chênh lệch chất lượng giữa các địa phương. Việc thiết kế, xây dựng chương trình định hướng theo các chủ đề lớn xuyên suốt, kèm mô tả rõ ràng về năng lực cần đạt. Từ cơ sở đó, giáo viên có thể dễ dàng phát huy tính linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức dạy học mà vẫn bảo đảm tính đồng bộ, không xa rời chuẩn của toàn hệ thống.

Cụ thể hóa trong công tác hướng dẫn và bồi dưỡng chuyên môn

Trên thực tế hiện nay, nhiều cơ sở giáo dục chủ yếu căn cứ vào chương trình giáo dục phổ thông hiện hành và tự điều chỉnh kế hoạch giảng dạy môn chuyên dựa trên các hướng dẫn chung, dẫn đến chưa thực sự thống nhất về yêu cầu phát triển toàn diện của giáo dục mũi nhọn. Cùng chia sẻ về vấn đề này, thầy Lê Văn Lục - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông chuyên Nguyễn Trãi (Hải Phòng) nhận định, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng, ban hành Dự thảo Thông tư quy định về Chương trình giáo dục nâng cao các môn chuyên là hướng đi phù hợp, kịp thời, thể hiện quyết tâm nâng cao chất lượng đào tạo nhân tài, đặc biệt trong bối cảnh Chương trình giáo dục phổ thông 2018 được triển khai đồng bộ.

Dự thảo được xây dựng công phu, có cấu trúc rõ ràng, mục tiêu cụ thể, nội dung khoa học và nhất quán với định hướng phát triển toàn diện năng lực, phẩm chất người học. Chương trình xác định rõ đặc thù của môn chuyên, không chỉ ở mức độ tăng cường nâng cao và đào sâu kiến thức so với chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, mà còn mở rộng tích hợp ứng dụng, phát triển tư duy nghiên cứu và khuyến khích đổi mới sáng tạo trong quá trình học tập.

Song, từ góc độ thực tiễn triển khai, cần có hướng dẫn chi tiết về việc phân bổ thời lượng giữa các yếu tố bao gồm kiến thức cốt lõi, kiến thức nâng cao và hoạt động trải nghiệm, nghiên cứu khoa học. Bên cạnh đó, việc bổ sung ví dụ minh họa, cùng với định hướng về phương pháp tổ chức dạy học và đánh giá phù hợp với đặc thù từng môn chuyên cũng rất cần thiết.

Một trong những thách thức khi triển khai chương trình giáo dục nâng cao là nguồn nhân lực chất lượng cao còn hạn chế, khó thích ứng nhanh với yêu cầu đổi mới. Tuy nhiên, nội dung trong chương trình đòi hỏi phương pháp giảng dạy hiện đại, cần thời gian để giáo viên dần làm quen, chuyển đổi và thích ứng. Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ cho dạy học chuyên sâu chưa đồng đều giữa các địa phương.

Ảnh minh họa: Trường Trung học phổ thông chuyên Bến Tre (tỉnh Vĩnh Long).

Vì vậy, các trường cần chủ động rà soát và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên giảng dạy môn chuyên thông qua những hoạt động chuyên môn; phối hợp với trường đại học để nâng cao năng lực; tăng cường kết nối chuyên gia, giảng viên đại học để tham gia hỗ trợ chuyên môn; triển khai thí điểm một số mô hình dạy học tích hợp với hoạt động nghiên cứu khoa học trong học sinh. Cùng với đó, giáo viên được khuyến khích nâng cao năng lực ngoại ngữ để khai thác tài liệu, đề thi bằng tiếng nước ngoài, cũng như đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo AI trong dạy học và quản lý. Các cơ sở giáo dục cần chú trọng phương pháp học tập hiệu quả của học sinh, chú trọng rèn luyện kỹ năng tự học và tự nghiên cứu.

Theo chia sẻ của một giáo viên Trường Trung học phổ thông chuyên Nguyễn Huệ (Hà Nội), việc cụ thể hóa nội dung thực hiện chương trình nâng cao đối với các môn chuyên tại trường trung học phổ thông chuyên là cần thiết. Bởi lẽ, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã có nhiều đổi mới căn bản so với Chương trình giáo dục phổ thông 2006 trước đó, như cách tiếp cận phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của người học thay vì định hướng truyền thụ kiến thức thuần túy.

Chính vì vậy, chương trình giáo dục môn chuyên với sứ mệnh đào tạo học sinh năng khiếu, phát hiện và bồi dưỡng nhân tài cần thiết kế lại cho phù hợp hơn với yêu cầu mới, đáp ứng mục tiêu đào tạo mũi nhọn, sàng lọc cho các cuộc thi học sinh giỏi trong và ngoài nước. Không chỉ điều chỉnh thời lượng dành cho nội dung bắt buộc và nội dung lựa chọn bắt buộc, mà còn cần có quy định cụ thể về kế hoạch dạy học, hệ thống tài liệu giảng dạy, mẫu khung học liệu tối thiểu, cũng như những yêu cầu đối với đội ngũ giáo viên giảng dạy các môn chuyên.

Các thầy cô thực hiện nâng cao giáo dục môn chuyên vừa giỏi chuyên môn, vừa cần có khả năng triển khai những phương pháp sư phạm tích cực, hiện đại, tiên tiến, chú trọng phát triển năng lực học sinh thông qua các dự án học tập, nghiên cứu khoa học. Do đó cần có sự chuẩn hóa trong công tác hướng dẫn và bồi dưỡng chuyên môn, đồng thời, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên sớm ban hành các tài liệu hướng dẫn chính thức và tài liệu tham khảo thống nhất, mang tính chuẩn hóa, nhằm bảo đảm sự thống nhất trong triển khai và hỗ trợ hiệu quả cho giáo viên trong quá trình thực hiện chương trình.

Diệu Dương

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/thong-nhat-chuong-trinh-giao-duc-nang-cao-cac-mon-chuyen-tao-dot-pha-dao-tao-mui-nhon-post253262.gd