Thủ khoa Tôn giáo học USSH đam mê nghiên cứu tín ngưỡng dân gian

9 giờ trướcBài gốc

Với điểm số 3.62/4.0, Nguyễn Thị Thu Hải là thủ khoa tốt nghiệp năm 2025 của ngành Tôn giáo học, khoa Nhân học và Tôn giáo học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội (VNU-USSH).

Nữ thủ khoa trong ngày tốt nghiệp đại học

Cô gái 22 tuổi sinh ra tại tỉnh Thái Bình (cũ) trong gia đình có truyền thống thờ Mẫu. Bố của Hải là người hát chầu văn còn mẹ là thanh đồng. Bản thân cô cũng là một người con của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam, Tứ Phủ, một thanh đồng thực hành tín ngưỡng này.

Trò chuyện với phóng viên Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam, Báo Tiền Phong, Hải chia sẻ: “Mình lớn lên cùng những nghi lễ truyền thống giàu bản sắc và luôn muốn hiểu sâu hơn về tín ngưỡng bản địa của dân tộc cũng như các tôn giáo khác đang hiện diện ở nước ta. Không chỉ để hiểu mà còn để góp phần bảo tồn và phát huy những nét đẹp của một tín ngưỡng Mẹ - vừa linh thiêng vừa đậm tính nhân văn của người Việt”.

Thu Hải và mẹ nhận khen thưởng thủ khoa từ GS. TS. Hoàng Anh Tuấn - Hiệu trưởng USSH và PGS.TS Đặng Thị Thu Hương - Hiệu phó USSH.

Học từ giảng đường đến thực tiễn

Ba năm phổ thông học khối A00 (Toán-Lý-Hóa), Hải đổi hướng phút chót thi khối D01 (Toán-Văn-Anh) vì muốn học về tôn giáo một cách có hệ thống. Ngày mới vào trường, không ít lần cô hoang mang trước những môn đại cương nặng tính hàn lâm khoa học xã hội. Hải nghi ngờ lựa chọn của chính mình, không biết bản thân có đủ khả năng theo đến cùng một ngành về con người, cảm xúc và niềm tin như Tôn giáo học.

“Mình dần khám phá ra một điều rất đáng quý, đó là sự giao thoa giữa tư duy phân tích của khoa học tự nhiên và sự thấu cảm trong khoa học xã hội. Nó đã giúp mình có một góc nhìn độc đáo khi tiếp cận các hiện tượng tôn giáo - vừa có tính hệ thống, vừa giàu chiều sâu nhân văn”, Hải nhớ lại.

Hải khi thực hiện nghi lễ hầu đồng, một nghi lễ quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu.

Vượt qua những khó khăn ban đầu, Hải dần tỏa sáng ở những môn chuyên ngành. Cô thường tiếp cận các hiện tượng tôn giáo bằng phương pháp ‘chân trong, chân ngoài’ - nghĩa là vừa là người tham gia, hòa mình vào không gian tín ngưỡng, vừa giữ một khoảng cách nhất định để quan sát, phân tích dưới góc nhìn khoa học. Những kiến thức học thuật không còn khô khan mà trở nên sống động, gần gũi và mang tính ứng dụng cao hơn.

Trong các môn chuyên ngành, Hải rất ấn tượng với môn Lễ hội trong tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam do Tiến sĩ Trần Thị Hằng giảng dạy, cũng là cố vấn học tập của lớp K66 Tôn giáo học mà Hải là lớp trưởng. Điều khiến Hải yêu thích môn học này là cách giảng viên ‘đưa lễ hội lên giảng đường’ bằng những hình ảnh sống động, video tư liệu quý giá và câu chuyện từ những trải nghiệm điền dã.

Những buổi học ấy như mở ra thế giới văn hóa tâm linh phong phú, giúp Hải hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa tôn giáo, tín ngưỡng và cộng đồng trong đời sống người Việt. Cũng chính từ môn học này, Hải đã bắt đầu nuôi dưỡng tinh thần học thuật nghiêm túc, có thêm động lực để nghiên cứu sâu hơn về lễ hội và tín ngưỡng dân gian.

Tiến sĩ Trần Thị Hằng cùng Hải và các bạn học lớp K66 Tôn giáo học.

Ngoài kiến thức sách vở, Hải còn được học hỏi từ những người thầy ngoài giảng đường. Đó là những người thực hành tín ngưỡng dân gian, các ông đồng, bà cốt, thủ nhang. Họ đã chia sẻ với cô rất nhiều tri thức quý báu từ thực tiễn, giúp cô có cái nhìn đa chiều hơn khi tiếp cận các hiện tượng tôn giáo và tín ngưỡng.

Hải cũng có cơ hội gặp gỡ những người bạn của nhiều tôn giáo khác nhau, được cùng trao đổi và thảo luận về các giá trị văn hóa, tinh thần của mỗi cá nhân. Những cuộc trò chuyện ấy không chỉ mở rộng thế giới quan của Hải, mà còn giúp cô hiểu thấu sự đa dạng, khoan dung và tính nhân văn của tôn giáo trong đời sống.

“Sự kết hợp giữa tư duy học thuật, trải nghiệm thực tế và tinh thần học hỏi không ngừng đã giúp mình duy trì động lực học tập suốt những năm đại học”, Hải khẳng định.

Hải và các bạn trong nhóm nghiên cứu khoa học cùng Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Tất Kim Hùng (áo đen), thủ nhang đền Nguyên Khiết Linh Từ, Hà Nội.

Mỗi khi giới thiệu là sinh viên ngành Tôn giáo học, rất nhiều người thể hiện sự ngạc nhiên, nghi ngờ và đặt câu hỏi: “Ngành này học ra làm gì?”, “Học ngành trừu tượng thế có khó không?”.

Với Hải, chính những câu hỏi đó lại là cơ hội để cô giải thích và lan tỏa sự thú vị của ngành học này. Sau khi trò chuyện, nhiều người đã bày tỏ sự tò mò và muốn tìm hiểu thêm, khiến cô cảm thấy rất vui. Cô tin rằng Tôn giáo học không chỉ dành cho học thuật mà còn giúp ích trong việc hiểu chính mình, con người và xã hội.

Một số hình ảnh của lớp K66 Tôn giáo học trong chuyến đi thực tế.

Hiểu về tôn giáo để phát triển bền vững

Từ năm thứ hai, Hải bắt đầu tham gia nghiên cứu khoa học. Cô đã hai lần đạt giải Nhì cấp trường và là tác giả một đề tài nghiên cứu khoa học sinh viên trọng điểm. Cô có 2 bài báo được đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo và Tạp chí Nghiên cứu Văn hóa.

“Mình vẫn nhớ những ngày cả nhóm nghiên cứu lên vùng cao, cùng ngủ lại nhà dân, tham dự các lễ hội, nghi lễ dân gian để hiểu sâu hơn về đời sống tôn giáo địa phương. Có những đêm gần hạn nộp bài, chúng mình thức trắng gọi nhau tổng hợp tài liệu, thảo luận sôi nổi về từng chi tiết nhỏ trong bản thảo nghiên cứu”, Hải chia sẻ.

Đề tài khóa luận tốt nghiệp của Hải có tên Tín ngưỡng thờ Thần Hổ tại các điện thờ Mẫu và điện thờ Đức Thánh Trần tư gia, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Trần Thị Kim Oanh - nguyên Trưởng bộ môn Tôn giáo học.

Hải trong quá trình thực hiện và bảo vệ khóa luận tốt nghiệp.

Hải lựa chọn đề tài này bởi Thần Hổ là một nhân vật khá đặc biệt trong hệ thống tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Nhân vật này vừa mang yếu tố linh thiêng, vừa gắn bó mật thiết với đời sống tâm linh của người dân, đặc biệt trong các không gian thờ tự tư gia, nơi giao thoa giữa thờ Mẫu và thờ Đức Thánh Trần. Dù được thờ phụng phổ biến, hình tượng Thần Hổ vẫn chưa được nghiên cứu chuyên sâu một cách hệ thống, nhất là trong bối cảnh chuyển biến và thích ứng với xã hội hiện đại.

Trong quá trình thực hiện khóa luận, Hải đã có cơ hội tiếp cận nhiều điện thờ tư gia, trò chuyện với các thanh đồng, thủ nhang và những người thực hành tín ngưỡng. Mỗi chuyến điền dã là một bài học thực tế quý giá, không chỉ giúp cô hiểu sâu hơn về biến đổi trong thực hành tín ngưỡng, mà còn rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích và phản biện học thuật. Đề tài này không chỉ là một công trình cá nhân mà còn là bước đệm quan trọng cho định hướng nghiên cứu lâu dài.

Sau tốt nghiệp, Hải dự định học cao học tại USSH để trở thành một nhà quản lý, nhà nghiên cứu về tôn giáo. Các lĩnh vực mà cô quan tâm là tôn giáo dân gian và vai trò của tôn giáo trong phát triển cộng đồng.

Hải (thứ 2 từ phải sang) và các bạn học tại một khóa tu mùa hè.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, Hải nhận thấy tôn giáo không chỉ đơn thuần là niềm tin tâm linh mà còn là nền tảng văn hóa, đạo đức và sự gắn kết xã hội. Điều này đặc biệt thể hiện rõ ở các cộng đồng dân cư nông thôn, miền núi và vùng dân tộc thiểu số. Cô muốn nghiên cứu sâu hơn về cách các tôn giáo tương tác, thích nghi và góp phần định hình đời sống hiện đại, từ đó đề xuất những cách tiếp cận mới để bảo tồn văn hóa và hỗ trợ phát triển bền vững cho cộng đồng.

“Hiểu về tôn giáo cũng chính là hiểu về những động lực vô hình thúc đẩy hành vi và gắn kết cộng đồng. Với nền tảng đó, mình hy vọng có thể góp phần xây dựng những kết nối nhân văn và bền vững hơn trong xã hội hiện đại, nơi mà sự đa dạng tín ngưỡng, văn hóa cần được tôn trọng và phát huy đúng cách”, Hải khẳng định.

Ảnh: NVCC

Nguồn SVVN : https://svvn.tienphong.vn/thu-khoa-ton-giao-hoc-ussh-dam-me-nghien-cuu-tin-nguong-dan-gian-post1771999.tpo