Theo Cục An toàn Thực phẩm (Bộ Y tế), trong 7 tháng đầu năm có hơn 1.200 vụ vi phạm an toàn thực phẩm, với tổng tiền phạt hành chính hơn 35 tỷ đồng. Đáng báo động, 28% mẫu thịt kiểm tra cho thấy dư lượng kháng sinh vượt mức quy định, 15% mẫu rau chứa hóa chất bảo vệ thực vật.
Chị Nguyễn Thị Mai (40 tuổi, quận Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ hầu như sáng nào chị cũng tranh thủ đi chợ sớm để mua được thực phẩm tươi. Người bán hàng thường giới thiệu đó là thịt heo mới mổ, thậm chí còn nói lấy tận lò. Tuy nhiên, quan sát kỹ, chị Mai nhận thấy nhiều miếng thịt đỏ au một cách bất thường, khác hẳn màu tự nhiên. “Nhìn thì tươi, nhưng màu sắc ấy khiến tôi đặt vấn đề về việc có thể đã được xử lý bằng hóa chất. Giá bán lại rẻ hơn so với mức chung, nên tôi càng bất an trước sự an toàn cho sức khỏe của gia đình nếu mua những thực phẩm đó’’, chị Mai nói.
Trong khi đó, anh Trần Văn Kiên (37 tuổi, công nhân khu công nghiệp Bắc Ninh) cho biết: “Lương công nhân hai vợ chồng làm không được bao nhiêu, nếu mua thực phẩm ở siêu thị thì tốn kém lắm. Vợ chồng tôi vẫn ra chợ dân sinh, dù biết có những rủi ro tiềm ẩn vì nguồn thực phẩm chưa được kiểm định. Nhiều khi ăn mà cứ lo sợ trong người, nhưng không có cách nào khác”.
Chị Nguyễn Thị Lan (39 tuổi, quận Hoàng Mai, Hà Nội) kể lại: “Đã vài lần, vì chủ quan chỉ xem bề ngoài nên tôi đã mua những mớ rau nhìn xanh mướt, tươi ngon ở chợ đầu ngõ. Nhưng mới để qua một đêm trong tủ lạnh, rau đã úa vàng và bốc mùi hắc rất khó chịu. Sau đó, khi lên mạng nghiên cứu và chia sẻ câu chuyện với những chị hàng xóm, tôi mới biết, phần lớn rau chưa rõ nguồn gốc bây giờ đều sử dụng thuốc bảo quan hoặc thuốc kích thích tăng trưởng khiến rau có màu sắc bắt mắt".
Thực tế, nỗi lo của chị Mai hay anh Kiên và chị Lan không phải chỉ là nỗi lo của cá nhân riêng lẻ. Một khảo sát nhỏ do Viện Dinh dưỡng Quốc gia thực hiện vào đầu năm nay cho thấy, có tới 64% người dân thừa nhận họ thường xuyên mua thực phẩm tại chợ cóc vì tiện lợi và giá rẻ, dù 72% trong số đó tỏ ra nghi ngại về chất lượng.
TS.BS Trương Hồng Sơn - Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, Phó Tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam.
TS.BS Trương Hồng Sơn - Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, Phó Tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam, cảnh báo tình trạng thực phẩm bẩn, đặc biệt là thịt lợn nhiễm bệnh không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP), đang tái diễn phức tạp trên thị trường và gây ra những hậu quả nghiêm trọng, tức thì đối với sức khỏe người tiêu dùng.
Theo các chuyên gia y tế, việc sử dụng thịt lợn nhiễm bệnh hoặc đã ôi thiu tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc cấp tính. Nguyên nhân thường đến từ vi khuẩn như Salmonella, E. coli, Listeria monocytogenes… có khả năng phát triển mạnh trong môi trường thịt bẩn. Người ăn phải có thể nhanh chóng gặp các triệu chứng như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, sốt cao, đau quặn bụng và mất nước. Ở mức độ nặng, tình trạng ngộ độc có thể gây trụy tim mạch, suy thận cấp, thậm chí tử vong. Những nhóm dễ bị ảnh hưởng nhất là trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có sức đề kháng yếu.
PGS.TS Nguyễn Văn Lợi (Viện Xã hội học) thì cho rằng, ngoài yếu tố quản lý lỏng lẻo, còn có một “tâm lý chấp nhận” trong người dân:
“Chúng ta biết thực phẩm không đảm bảo, nhưng vẫn mua, vì giá rẻ hoặc vì thói quen. Chính tâm lý này vô tình tiếp tay cho thực phẩm bẩn tồn tại, len lỏi khắp nơi.”
Trong thời gian qua, các cơ quan chức năng đã tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm về an toàn thực phẩm. Nhiều đợt thanh tra đột xuất tại chợ đầu mối, cơ sở giết mổ, cửa hàng nhỏ lẻ đã phát hiện và tiêu hủy hàng tấn thịt, rau củ, hải sản kém chất lượng; đồng thời xử phạt hành chính hàng loạt trường hợp vi phạm.
Ngoài ra, một số địa phương áp dụng tem điện tử QR để truy xuất nguồn gốc nông sản, giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra xuất xứ sản phẩm. Bên cạnh đó, mô hình “chuỗi thực phẩm an toàn” được triển khai, đưa nông sản sạch từ hợp tác xã, doanh nghiệp trực tiếp vào siêu thị, tạo thêm kênh tiêu dùng đáng tin cậy.
Chị Trần Thị Hạnh (32 tuổi, nhân viên văn phòng, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi rất ủng hộ việc dán tem QR cho thực phẩm. Ít nhất, khi quét mã, tôi biết được nguồn gốc sản phẩm và yên tâm hơn khi mua cho gia đình. Tuy nhiên, giá những sản phẩm này thường cao hơn, nên không phải lúc nào người tiêu dùng cũng ưu tiên để lựa chọn được dù biết độ đảm bảo an toàn sẽ cao hơn nhưng lại không phù hợp với kinh tế phần lớn gia đình hiện nay”.
Anh Nguyễn Văn Tuấn (tiểu thương tại chợ Nghĩa Tân, Cầu Giấy) cũng cho biết: “Chúng tôi cũng muốn nhập hàng rõ nguồn gốc để bán, nhưng chi phí cao nên nhiều khách quay sang mua hàng rẻ hơn. Nếu có chính sách hỗ trợ để giá hợp lý, chắc chắn cả người bán lẫn người mua đều yên tâm hơn”.
Bên cạnh đó, công tác truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng cũng được chú trọng. Các chiến dịch tuyên truyền về tác hại của thực phẩm bẩn, cách lựa chọn sản phẩm an toàn thường xuyên được tổ chức trên truyền hình, báo chí và mạng xã hội. Không ít trường học, cơ quan, đơn vị đã kết hợp nội dung giảng với cùng với giáo dục an toàn thực phẩm vào sinh hoạt thường kỳ, góp phần hình thành thói quen tiêu dùng có trách nhiệm.
Dù vậy, theo các chuyên gia, những biện pháp trên mới chỉ dừng lại ở mức “chặn ngọn”. Thực phẩm bẩn vẫn có “cửa” len lỏi vào thị trường nếu khâu quản lý không được duy trì liên tục và đồng bộ.
Chính vì vậy, cuộc chiến chống thực phẩm bẩn đòi hỏi sự kiên trì, sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp sản xuất và chính mỗi người tiêu dùng.
Trà My