Thuế khoán chấm dứt: Hộ kinh doanh đối mặt bài toán minh bạch hóa

2 giờ trướcBài gốc

Hộ kinh doanh có thể chọn kê khai thuế theo doanh thu hoặc theo thu nhập

Những băn khoăn hiện hữu từ hộ kinh doanh

Phát biểu tại hội thảo “Giải mã chuyển đổi mô hình và kê khai thuế: Từ thực tiễn hộ kinh doanh” do VCCI tổ chức ngày 16/12, ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch VCCI nhấn mạnh năm 2026 là cột mốc đánh dấu sự thay đổi căn bản nhất trong lịch sử quản lý thuế đối với khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam. Theo tinh thần Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, thuế khoán sẽ được xóa bỏ, thay thế bằng cơ chế hộ kinh doanh tự kê khai, tự nộp thuế.

Theo lộ trình, từ ngày 1/1/2026, gần 5 triệu hộ kinh doanh sẽ chấm dứt việc nộp thuế khoán để chuyển sang thực hiện kê khai thuế. Tuy nhiên, tại hội thảo, nhiều hộ kinh doanh cho thấy tâm lý còn nhiều lo lắng khi phải tiếp cận một cơ chế quản lý hoàn toàn mới, đòi hỏi thay đổi căn bản thói quen kinh doanh đã tồn tại nhiều năm.

Tại hội thảo, một trong những băn khoăn lớn nhất được nêu ra là vấn đề hóa đơn đầu vào. Bà Tuyết, chủ hộ kinh doanh sản xuất nem nắm, nem tai, nem chua cho biết, nguyên liệu đầu vào của cơ sở chủ yếu được mua trực tiếp từ bà con nông dân như lá chuối, lá sung nên không có hóa đơn. Trong trường hợp này, việc kê khai thuế theo quy định mới khiến bà lo ngại không biết phải xử lý thế nào để vừa tuân thủ đúng pháp luật, vừa không phát sinh rủi ro về thuế.

Cùng mối lo đó, đại diện một hộ kinh doanh chăn ga đệm cho rằng khó khăn lớn nhất hiện nay là lượng hàng tồn kho lâu năm không có hóa đơn đầu vào. Dù đã được tuyên truyền về chủ trương chuyển đổi, nhưng việc hạch toán và kê khai đối với số hàng tồn này vẫn chưa có hướng dẫn rõ ràng, khiến các hộ kinh doanh lo ngại có thể bị quy là trốn thuế nếu kê khai không chính xác.

Bên cạnh hóa đơn, chứng từ, việc nhập liệu và kê khai doanh thu cũng là thách thức đối với nhiều hộ kinh doanh. Phần lớn các hộ chưa từng thực hành kê khai thuế, chưa quen với các thao tác kỹ thuật và nền tảng số. Tâm lý phổ biến là lo sợ sai sót sẽ bị xử phạt. Các hộ kinh doanh cho rằng việc kê khai đối với hàng hóa mới có hóa đơn không quá khó, song “nút thắt” lớn nhất vẫn nằm ở xử lý hàng tồn kho và đầu vào không có chứng từ.

Từ thực tế đó, nhiều hộ kiến nghị cơ quan thuế cần có lộ trình hướng dẫn linh hoạt, phù hợp với đặc thù của chợ đầu mối và ngành hàng nông sản, đồng thời thiết lập các kênh hỗ trợ trực tiếp như đường dây nóng để giải đáp kịp thời các vướng mắc phát sinh.

Yêu cầu mới với hộ kinh doanh khi kê khai thuế

Theo Bộ Tài chính, hiện có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh đang hoạt động, tăng 106% so với năm trước đó. Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong giải quyết việc làm và an sinh xã hội, khu vực này còn là động lực tăng trưởng ngân sách khi số thu đạt gần 26.000 tỷ đồng, tăng 20%. Riêng trong 6 tháng đầu năm 2025, số thu đạt 17.100 tỷ đồng, vượt xa cùng kỳ năm trước.

Nhấn mạnh vai trò của khu vực hộ kinh doanh, Phó Chủ tịch VCCI Nguyễn Quang Vinh cho biết đây không chỉ là sinh kế của từng gia đình mà còn là động lực quan trọng đóng góp vào tăng trưởng GDP và tạo việc làm cho xã hội. Vì vậy, việc chuyển đổi mô hình quản lý thuế lần này không nhằm làm khó, mà là bước đệm cần thiết để cởi trói cho khu vực hộ kinh doanh phát triển minh bạch và bền vững hơn.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Quang Vinh, thay đổi này cũng đặt ra nhiều thách thức, từ việc hiểu đúng chính sách thuế đến tổ chức lại phương thức kinh doanh và ứng dụng công nghệ trong quản lý, hóa đơn, kê khai và nộp thuế. Nhận thức rõ điều đó, VCCI xác định việc hỗ trợ và đồng hành cùng hộ kinh doanh là nhiệm vụ lâu dài, mang ý nghĩa chiến lược.

Từ phía cơ quan thuế, ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế khẳng định trong đợt cao điểm 60 ngày chuyển đổi hộ kinh doanh từ thuế khoán sang kê khai, ngành thuế đã liên tục tổ chức các kênh truyền thông, đối thoại và tọa đàm để giải đáp vướng mắc, giúp người nộp thuế hiểu rõ và chủ động thực hiện nghĩa vụ.

Ngành thuế đồng thời phân loại hộ kinh doanh để hỗ trợ phù hợp, đúng trọng tâm và đúng đối tượng. Theo ông Mai Sơn, chuyển đổi chỉ có thể thành công khi hộ kinh doanh được tiếp cận đầy đủ thông tin, hiểu đúng quy định và có công cụ kỹ thuật hỗ trợ. Trên cơ sở đó, ngành thuế đã kết nối các nhóm hộ kinh doanh với các nhà cung cấp phần mềm kế toán, khai thuế phù hợp với quy mô và điều kiện hoạt động.

Bên cạnh đó, Cổng trải nghiệm dành cho hộ, cá nhân kinh doanh đã được đưa vào hoạt động, chatbot AI được nâng cấp cùng các kênh phản hồi nhằm nâng cao tính minh bạch, công bằng và hạn chế xử lý hành chính.

Gần 5 triệu hộ kinh doanh trên cả nước sẽ chấm dứt hình thức nộp thuế khoán, chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai từ ngày 1/1/2026

Đánh giá tác động của việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai thuế theo doanh thu, ông Phạm Ngọc Thạch, Phó trưởng Ban Pháp chế VCCI cho biết theo quan sát của VCCI, với chính sách miễn thuế đối với hộ kinh doanh có doanh thu hằng năm dưới 500 triệu đồng, khoảng 90% hộ kinh doanh sẽ được miễn thuế khi thực hiện kê khai. Hiện có hai phương pháp tính thuế là tính trên doanh thu và tính trên thu nhập, tức doanh thu trừ chi phí, với các mức thuế suất khác nhau tùy theo ngưỡng doanh thu.

Tuy nhiên, việc tự kê khai, tự nộp thuế khiến khối lượng công việc của hộ kinh doanh tăng đáng kể. Khảo sát của VCCI cho thấy 49% hộ lo ngại chi phí và thời gian quản lý hóa đơn, chứng từ sẽ tăng, trong khi nhiều hộ gặp khó khăn khi áp dụng hóa đơn điện tử và thiết bị tính tiền do hạn chế về kỹ năng công nghệ, thủ tục kê khai phức tạp, thói quen quản lý cũ và thiếu nguồn lực đầu tư.

Từ đó, đại diện Ban Pháp chế VCCI khuyến nghị các hộ kinh doanh cần chủ động cập nhật quy định pháp luật qua các kênh chính thống và từng bước ứng dụng công nghệ để công nghệ trở thành công cụ hỗ trợ, giúp hộ kinh doanh làm chủ việc kê khai và phát triển bền vững.

Thái Hoàng

Nguồn TBNH : https://thoibaonganhang.vn/thue-khoan-cham-dut-ho-kinh-doanh-doi-mat-bai-toan-minh-bach-hoa-175243.html