Thuế quan của Tổng thống Trump: Ai là người chiến thắng?

6 giờ trướcBài gốc

Người tiêu dùng tại một siêu thị ở California, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Nhà Trắng hiện đang trong tâm thế ăn mừng. Gần như mỗi ngày, các cuộc họp báo và tuyên bố từ chính quyền đều nhấn mạnh những "lợi ích" mà chiến lược thương mại của ông Trump mang lại: buộc các đối tác ngồi vào bàn đàm phán, thúc đẩy hàng nghìn tỷ USD cam kết đầu tư nước ngoài, bảo vệ các ngành công nghiệp chiến lược của Mỹ và tạo nguồn thu hàng trăm tỷ USD từ thuế quan. Nói theo cách của ông Trump là “quá nhiều chiến thắng” đã đạt được.

Tuy nhiên, nếu “chiến thắng” được định nghĩa là tạo thêm việc làm, tăng trưởng thương mại và củng cố nền kinh tế, thì những điều này lại đang gây hoài nghi nhất định. Các dấu hiệu đều cho thấy người dân Mỹ sẽ phải chi trả nhiều hơn cho hầu hết hàng hóa tiêu dùng khi các mức thuế mới có hiệu lực.

Từ tháng 4, mức thuế quan cơ sở 10% đã được áp dụng cho khoảng 100 quốc gia không có thâm hụt thương mại với Mỹ. Kể từ ngày 7/8, hơn 70 quốc gia sẽ phải chịu mức thuế đối ứng, dao động từ 10% đến 50%.

Tuy nhiên, khái niệm “đối ứng” trong chính sách thuế của ông Trump bị nghi ngờ, khi cách tiếp cận của ông không đơn thuần là “có đi có lại”, mà là gây áp lực đơn phương lên các đối tác.

Mức thuế phản ánh cả vấn đề địa chính trị và nhiều yếu tố khác

Đối với những quốc gia có thặng dư thương mại với Mỹ, mức thuế ít nhất là 15%. Nhưng có những quốc gia dù không thặng dư với Mỹ cũng bị đánh thuế cao do các yếu tố khác. Brazil là một ví dụ điển hình khi bị áp tổng mức thuế lên tới 50%. Mức thuế này được nhiều người nhận định rằng là có phần nào nguyên nhân từ việc chính phủ Brazil đang truy tố cựu Tổng thống Jair Bolsonaro, đồng minh của ông Trump.

Ấn Độ phải chịu mức thuế 25% và một trong những lý do bị áp thuế cao là việc nước này đang mua một lượng lớn nguồn năng lượng và vũ khí từ Nga. Bên cạnh đó, hành vi “trung chuyển” hàng hóa - tức "lách thuế" bằng cách chuyển hàng qua các nước có mức thuế thấp hơn – hiện bị Mỹ tuyên bố sẽ đánh thuế bổ sung tới 40%.

Với Trung Quốc, không rõ liệu Mỹ sẽ đạt được một thỏa thuận như thế nào với đối tác thương mại khổng lồ này khi đây được xem là một “vấn đề đặc biệt” trong chính sách của Washington.

Đại diện Thương mại Jamieson Greer phát biểu trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình vào ngày 1/8: “Nền kinh tế của họ và của chúng ta giống như một cái chốt vuông và một cái lỗ tròn, chúng không thực sự phù hợp với nhau”.

Các nhà phân tích cho rằng với các chính sách thuế quan được áp dụng, chính quyền của Tổng thống Trump vừa thực hiện một bước ngoặt lớn. Nước Mỹ muốn định hình lại nền kinh tế sau Chiến tranh thế chiến thứ II để phản ánh các ưu tiên của ông Trump trong việc duy trì sự thống trị của Mỹ trong mọi lĩnh vực, từ sức mạnh quân sự đến sản xuất và năng lượng.

Lợi ích còn chưa rõ ràng, chi phí thì đã hiển hiện

Ông Trump thường xuyên tự hào rằng những cảnh báo về thuế quan từ chính quyền Mỹ hiện nay đã khiến Liên minh châu Âu (EU) và Nhật Bản phải đưa ra các cam kết đầu tư lần lượt 600 tỷ USD và 550 tỷ USD vào nước này. Kết hợp với các cam kết trước đó từ Saudi Arabia, ông nêu ra con số 12.000 tỷ USD mà các bên đã được cam kết đổ vào nước Mỹ.

Doanh thu từ thuế quan hiện chiếm 5% tổng thu ngân sách liên bang – cao hơn nhiều so với mức trung bình lịch sử là 2%. Chỉ trong vài tháng qua, Mỹ đã thu được 150 tỷ USD tiền thuế, với kỳ vọng đạt “hàng trăm tỷ” vào cuối năm.

Một số ngành công nghiệp then chốt như ô tô, thép, nhôm, đồng... đang được bảo vệ bằng hàng rào thuế. Ngành dược phẩm và bán dẫn cũng đang nằm trong tầm ngắm được bảo vệ. Hàng hóa Mỹ – từ thịt bò, gạo đến xe hơi – hiện có thể xuất khẩu mà không chịu thuế ở nhiều nước hơn.

Nhưng những viễn cảnh "quá tốt đẹp" không đến một cách "quá dễ dàng". Theo các nhà phân tích, nhiều cam kết đầu tư có thể bị trì hoãn, giảm quy mô hoặc chỉ mang tính tượng trưng. Đầu tư nước ngoài vào Mỹ thường song hành với lợi nhuận từ hoạt động xuất khẩu sang Mỹ – nếu các khoản thuế làm giảm xuất khẩu, thì đầu tư theo cũng khó mà “chảy vào”.

Các nhà phân tích từ Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (PIIE) tại Washington cho rằng đầu tư sẽ tăng, nhưng không nhiều như những gì ông Trump tuyên bố. Tiến sĩ Marcus Noland, chuyên gia kinh tế thương mại quốc tế tại PIIE, cho biết giá granola – loại ngũ cốc ông ăn sáng hằng ngày – đã tăng hơn 40% vì sản phẩm này được sản xuất tại Ontario (Canada) và chịu thuế nhập khẩu mới.

“Thiếu hụt hàng hóa và giá cả tăng cao – chẳng có gì tốt cả”, ông Marcus Noland nói.

Tác động đến kinh tế Mỹ: tăng giá, giảm tăng trưởng, nguy cơ suy thoái

Theo hãng nghiên cứu Gavekal, mức thuế trung bình tại Mỹ đã tăng từ 2,4% trong quý I lên 10% vào tháng 6 và dự kiến vượt 18% sau đợt thuế mới.

Một hộ gia đình có mức sống trung bình ở Mỹ sẽ phải chi thêm 1.270 USD trong năm 2025, và con số này có thể lên tới 1.619 USD vào năm 2026. Tăng trưởng kinh tế đã giảm từ gần 3% trong năm 2024 xuống khoảng 1,2% trong nửa đầu năm 2025 – với khả năng bằng 0 trong nửa cuối năm.

Nhà kinh tế trưởng Mark Zandi của Moody’s Analytics nhận định: “Suy thoái là điều gần như chắc chắn”. Ông cũng là người từng cảnh báo về điều này từ khi ông Trump công bố “Ngày Giải phóng” hồi tháng 4.

Kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp lớn cũng cho thấy câu chuyện tương tự. Kết quả kinh doanh của Apple trong quý II vẫn tốt, nhưng chủ yếu nhờ người tiêu dùng đẩy nhanh việc mua sắm để tránh mức thuế mới. Tuy nhiên, mức thuế 25% áp lên Ấn Độ – nơi Apple sản xuất iPhone cho thị trường Mỹ – đang đe dọa cho quý kế tiếp.

Amazon cho biết hiện họ đang dựa vào hàng tồn kho để giảm sự ảnh hưởng từ thuế quan. Tuy vậy, CEO Andy Jassy cũng thừa nhận “không thể biết trước tương lai”, nhất là khi chuỗi cung ứng tại Trung Quốc – nơi gã khổng lồ này nhập phần lớn hàng hóa – đang bị Mỹ siết chặt.

Phòng Thương mại Mỹ cho biết ngày càng nhiều doanh nghiệp báo cáo rằng họ phải chi trả mức giá cao hơn cho nguyên vật liệu và đang dần tăng giá bán ra cho người tiêu dùng.

Khoảng 56% hàng nhập khẩu của Mỹ là nguyên vật liệu, hàng hóa trung gian, tư liệu sản xuất – nên việc đánh thuế sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến ngành sản xuất nội địa, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ với biên lợi nhuận thấp. Đó là những doanh nghiệp có dưới 500 nhân viên nhưng lại chiếm hơn 40% hoạt động kinh tế của Mỹ.

Không chỉ giới phân tích mà cả các doanh nghiệp trong ngành cũng tỏ ra hoài nghi về nỗ lực của ông Trump trong việc mở rộng tiếp cận thị trường cho hàng hóa Mỹ. Một chuyên gia tư vấn cho các doanh nghiệp Mỹ tại Đông Nam Á nhận định: “Tôi không chắc rằng chúng tôi thực sự cần mức thuế 0% cho hàng hóa Mỹ. Điều quan trọng hơn là các rào cản phi thuế quan”.

Nhà kinh tế học David Henderson thuộc Viện Hoover thì chỉ rõ tác động của thuế quan đến thành phần quan trọng nhất của nền kinh tế Mỹ. Đó là người tiêu dùng Mỹ.

“Đối với một số nước, đặc biệt là các quốc gia thuộc Liên minh châu Âu, mức thuế hiện tại còn thấp hơn mức thuế trước khi ông Trump bắt đầu chính sách của mình. Đó là một chiến thắng. Nhưng cần phải nói rõ, chiến thắng này thuộc về ai”, ông viết trong bài bình luận ngày 31/7.

“Những người được lợi lớn nhất là người tiêu dùng châu Âu. Những người được lợi thứ hai là các nhà xuất khẩu Mỹ. Nhưng người thua thiệt lớn nhất từ mức thuế cao của Mỹ là người tiêu dùng trong nước và các nhà sản xuất sử dụng nguyên liệu đầu vào bị đánh thuế. Những người thua thiệt thứ hai là các nhà xuất khẩu nước ngoài”, ông phân tích.

Ông Henderson cũng lưu ý, trong khi người tiêu dùng Mỹ sẽ phải trả mức thuế 19% cho hàng hóa từ Philippines và Indonesia thì người dân ở các nước này sẽ không phải trả đồng thuế nào cho hàng nhập khẩu từ Mỹ. “Tôi cảm thấy tiếc cho người Mỹ, vì họ sẽ phải trả thêm thuế”, ông chia sẻ.

“Những chiến thắng” không theo cách thức truyền thống

Các thỏa thuận mà chính quyền Tổng thống Trump tuyên bố là “chiến thắng” thực ra lại không được ký kết theo cách thông thường. Không có văn bản chính thức ràng buộc, và cách nhìn nhận về các cam kết này dường như cũng khác nhau giữa Washington và các nước. Mọi thứ chưa thực sự rõ ràng.

Trong hành trình theo đuổi một “thỏa thuận tốt” với từng quốc gia, ông Trump có thể đã giành được một số lợi thế nhất định. Nhưng câu hỏi đặt ra là: liệu việc phớt lờ yếu tố thực tế rằng thế giới hiện nay đang phụ thuộc lẫn nhau có khiến nước Mỹ phải trả giá trong tương lai?

Không một chiến thắng nào – dù là về tài chính hay mang tính biểu tượng – có thể được coi là “thỏa thuận tốt” nếu cái giá phải trả là làm suy giảm một di sản mà nước Mỹ mất hàng thập kỷ để gây dựng: thiện chí toàn cầu.

Nước Mỹ liệu có đủ sức để dùng áp lực thương mại với chính những quốc gia mà họ đang cần sự ủng hộ trong cuộc cạnh tranh địa chính trị? Và nếu các chính sách thuế tiếp tục được áp dụng theo hướng vị lợi đơn phương, thì khẩu hiệu “Nước Mỹ trên hết” lại rất có thể sẽ trở thành “Nước Mỹ đơn độc”.

Bình Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/thue-quan-cua-tong-thong-trump-ai-la-nguoi-chien-thang-20250804092441773.htm