Thuế quan của Tổng thống Trump 'bị đặt lên bàn cân': Thế giới có nên chờ phán quyết của Tòa án tối cao Mỹ?

3 giờ trướcBài gốc

Thuế quan của Tổng thống Trump: Phán quyết của Tòa án tối cao có thể thay đổi cục diện thu. (Nguồn: Getty Images)

Vụ kiện thuế quan của Tổng thống Donald Trump đã được Tòa án tối cao Mỹ chấp thuận xét xử nhanh. Dự kiến, phiên điều trần sẽ được mở vào đầu tuần tới (ngày 6/11) - ngày cơ quan tư pháp cấp cao nhất trong hệ thống Liên bang khai mạc kỳ làm việc 9 tháng mới.

Theo thông lệ hoạt động của Tòa án tối cao Mỹ, các vụ án đã được thụ lý sẽ phải có phán quyết trước khi kết thúc kỳ làm việc vào cuối tháng 6/2026. Điều đó đồng nghĩa với việc thế giới sẽ phải chờ đợi thêm nhiều tháng nữa để biết liệu các mức thuế quan của ông Trump sẽ bị tuyên vô hiệu hay được hợp pháp hóa, qua đó định hình lại trật tự thương mại toàn cầu.

Một giai đoạn bất định mới

Các đối tác thương mại của Mỹ đã bước vào một giai đoạn bất định mới sau khi Tòa phúc thẩm liên bang phán quyết rằng mức thuế “có đi có lại” do Tổng thống Donald Trump áp đặt là trái pháp luật. Với tỷ lệ 7–4, đa số thẩm phán cho rằng, ông Trump đã vượt quá thẩm quyền khi viện dẫn luật khẩn cấp để áp thuế “không giới hạn, lên hầu hết các mặt hàng từ gần như mọi quốc gia trên thế giới”.

Thương mại toàn cầu đã rơi trở lại vòng xoáy hỗn loạn. Phán quyết của Tòa phúc thẩm lập tức khiến chiến lược của nhiều đối tác thương mại với Mỹ rơi vào thế bị động. Nhiều quốc gia có thể chọn trì hoãn đàm phán cho đến khi vụ kiện ngã ngũ.

Phán quyết mới nhất này đã thử thách giới hạn quyền lực hành pháp của chính phủ Mỹ theo Đạo luật quyền lực kinh tế khẩn cấp quốc tế (IEEPA) ban hành năm 1977. Ông Trump là tổng thống đầu tiên sử dụng đạo luật này để áp thuế, biến nó thành phép thử lớn về quyền lực của nhánh hành pháp.

Các thẩm phán Tòa phúc thẩm đã bác bỏ cách diễn giải của Tổng thống Trump, cho rằng nó sẽ mở đường cho vị chủ nhân Nhà Trắng tùy ý tăng thu ngân sách mà không cần Quốc hội cho phép. Dẫn chiếu Điều 1, Khoản 8 Hiến pháp Mỹ, đa số thẩm phán nhấn mạnh: "Thuế quan là một loại thuế và quyền đánh thuế theo Hiến pháp thuộc về Quốc hội”.

Tòa phúc thẩm lưu ý: “Nếu tổng thống có thể tuyên bố tình trạng khẩn cấp để tăng thu ngân sách, bằng cách áp bất kỳ loại thuế nào ông muốn, thì quyền lực của Quốc hội trong vấn đề thuế gần như không còn”.

Tuy nhiên, theo phán quyết của Tòa phúc thẩm Liên bang, các mức thuế quan hiện hành được duy trì đến ngày 14/10, nhằm tạo thời gian cho các bên tiếp tục kháng cáo. Nhưng sau ngày này, các mức thuế quan cũng không tự động chấm dứt mà tiếp tục duy trì tạm thời trong khi chờ Tòa tối cao Mỹ xét xử.

Với việc cơ quan này đã chấp thuận thụ lý, phán quyết cuối cùng của Tòa sẽ định đoạt số phận chính sách thuế quan của Tổng thống Trump: hoặc bị hủy bỏ hoàn toàn vì vi phạm Hiến pháp, hoặc được hợp pháp hóa, mở đường cho một tiền lệ chưa từng có về quyền lực thương mại của Tổng thống Mỹ.

Như vậy, kết luận của Tòa phúc thẩm mang đến hai kết quả quan trọng. Thứ nhất, các mức thuế được gọi là “Ngày giải phóng” hiện bị coi là bất hợp pháp. Thứ hai, những mức thuế “bất hợp pháp” này vẫn tiếp tục có hiệu lực tạm thời trong lúc chờ kháng cáo.

Điều đó đồng nghĩa doanh thu từ thuế vẫn tiếp tục được thu. Nếu sau cùng tòa tuyên bố thuế quan là bất hợp pháp, chính phủ Mỹ có thể phải hoàn trả số tiền đã thu. Tuy nhiên, phán quyết này không áp dụng với tất cả các loại thuế, chẳng hạn, các mức thuế riêng lẻ như đối với nhôm, thép không nằm trong phạm vi.

Các thỏa thuận thương mại sẽ ra sao?

Khi người đứng đầu nước Mỹ bất ngờ công bố kế hoạch áp thuế đối ứng hồi tháng 4, các đối tác thương mại của nền kinh tế lớn nhất thế giới đã phản ứng bằng sự hoảng loạn, vội vàng tìm nhiều cách để đạt thỏa thuận với Nhà Trắng. Nhưng giờ đây, chiến lược hợp lý nhất của họ có thể là chờ đợi kết quả vụ kiện tại Mỹ, bởi việc ký thỏa thuận có thể trở nên vô nghĩa nếu Tòa tối cao khẳng định - các mức thuế "Ngày giải phóng" bất hợp pháp.

Song điều này cũng đồng nghĩa với việc cộng đồng doanh nghiệp thế giới tiếp tục chìm trong bất ổn. Giới quan sát cho rằng, các tòa án có thể buộc chính quyền hủy bỏ thuế quan, nhưng Quốc hội vẫn có thể ban hành luật mới để tái áp đặt, hoặc Tổng thống Trump vẫn có thể tìm lối đi pháp lý khác.

Thuế quan do Tổng thống Trump áp đặt lên các đối tác hiện đã được đưa lên bàn cân tại Tòa án tối cao Mỹ. Vấn đề cốt lõi không chỉ nằm ở chuyện thuế, mà còn chạm đến một câu hỏi mang tính nền tảng: liệu Hiến pháp Mỹ có tiếp tục bảo vệ nguyên tắc phân quyền, ngăn chặn sự mở rộng quá mức quyền lực của tổng thống hay không?

Trước đó, Tòa phúc thẩm đã khẳng định Đạo luật IEEPA không trao cho tổng thống thẩm quyền áp đặt các mức thuế quy mô lớn như trong chiến dịch “Ngày giải phóng”. Luật này chỉ trao cho tổng thống quyền “điều chỉnh hoạt động nhập khẩu”, chứ không phải ban hành thuế quan hàng loạt. Theo đó, các thẩm phán cho rằng, cơ sở pháp lý mà Nhà Trắng viện dẫn cho quyết định áp thuế quá yếu, không đủ để hợp pháp hóa một hành động mở rộng quyền lực lớn như vậy.

Mặc dù Tòa án tối cao từng khước từ những lập luận tương tự trong quá khứ, nhưng lần này, câu hỏi đặt ra là: liệu cơ sở pháp lý "quá yếu" mà Nhà Trắng đã dựa vào có được “hợp thức hóa”, mở đường cho một dạng quyền lực thương mại gần như không giới hạn cho Tổng thống Mỹ?

Thách thức này càng đáng chú ý khi Tòa án tối cao hiện do phe bảo thủ chiếm đa số, với 6/9 thẩm phán được các tổng thống đảng Cộng hòa bổ nhiệm — trong đó riêng ông Trump đã đề cử ba người trong nhiệm kỳ đầu tiên. Gần đây, cơ quan này cũng từng ra phán quyết trao cho tổng thống quyền miễn trừ truy tố trong một số trường hợp - một bước đi được cho là mở rộng đáng kể phạm vi quyền lực hành pháp.

Nếu đa số thẩm phán tiếp tục "bật đèn xanh" cho việc áp dụng các mức thuế quan rộng khắp và vô thời hạn - điều đó có thể mở ra một tiền lệ gây tranh cãi và Tổng thống Donald Trump lại tiến được thêm một bước trên con đường mở rộng quyền lực.

Tuy nhiên, trong chính trị và pháp lý Mỹ, không điều gì là không thể xảy ra. Giới phân tích chỉ ra chính phán quyết khẩn cấp mới nhất của Tòa tối cao đã có thấy điều đó: với tỷ lệ 6–3 nghiêng về phe bảo thủ, Tòa đã cho phép Tổng thống Trump giữ lại 4 tỷ USD viện trợ nước ngoài, bất chấp phán quyết trước đó của một thẩm phán liên bang cho rằng tổng thống không có quyền đơn phương từ chối chi tiêu các khoản ngân sách đã được Quốc hội phê chuẩn.

Và trên thực tế, kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng (ngày 20/1), Tòa án tối cao Liên bang đã xử lý 23 vụ liên quan đến chính sách của ông theo diện khẩn cấp, trong đó 21 vụ Tòa đã đứng về phía Tổng thống (hoàn toàn hoặc một phần), chỉ một vụ bị coi là không còn giá trị xét xử.

Reuters kết luận rằng, Tòa án tối cao Liên bang đã nhiều lần mở rộng việc sử dụng thẩm quyền khẩn cấp trong các vụ kiện liên quan đến ông Trump, áp dụng ít nhất sáu hướng lập luận pháp lý khác nhau để ủng hộ Tổng thống - một xu hướng cho thấy ảnh hưởng ngày càng rõ của các thẩm phán phe bảo thủ có tỷ lệ áp đảo trong các phán quyết then chốt.

Minh Anh

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/thue-quan-cua-tong-thong-trump-bi-dat-len-ban-can-the-gioi-co-nen-cho-phan-quyet-cua-toa-an-toi-cao-my-329688.html