Thuế quan và thương mại Mỹ-Trung Quốc: Nhìn lại năm 2025

4 giờ trướcBài gốc

Mục tiêu của Washington là đưa các chuỗi cung ứng quay về Mỹ, giảm thâm hụt thương mại và khôi phục năng lực sản xuất trong nước. Tuy nhiên, sau một năm thực thi, bức tranh kinh tế hiện ra phức tạp hơn: những ngành kỳ vọng được hưởng lợi chưa thể phục hồi, thâm hụt thương mại của Mỹ vẫn nới rộng, trong khi Trung Quốc tiếp tục gia tăng thặng dư xuất khẩu và điều chỉnh chiến lược thị trường khá linh hoạt.

“Cơ quan thuế quan” từ Mỹ gây chấn động toàn cầu năm 2025. (Ảnh: The White House)

Tổng quan tác động và những giới hạn của chính sách bảo hộ

Theo Izvestia, năm 2025, Trung Quốc ghi nhận thặng dư thương mại hơn 1,076 nghìn tỷ USD, mức cao nhất trong lịch sử hiện đại. Bất chấp thuế quan của Mỹ, tổng kim ngạch xuất khẩu của Bắc Kinh vẫn gia tăng, do 3 nguyên nhân chính: (1) Đa dạng hóa thị trường: Trung Quốc mở rộng mạnh sang Đông Nam Á, châu Phi, Mỹ Latinh và châu Âu, bù đắp phần suy giảm ở Mỹ. (2) Cắt giảm nhập khẩu chiến lược, đặc biệt là đậu nành và các mặt hàng nông sản của Mỹ. (3) Cạnh tranh về giá nhờ đồng nhân dân tệ yếu và năng lực sản xuất quy mô lớn.

Do đó, Bắc Kinh vẫn bán cho Mỹ lượng hàng hóa gấp ba lần so với chiều ngược lại. Những điều chỉnh về thương mại phản ánh khả năng xoay trục linh hoạt của Trung Quốc trước sức ép từ Washington.

Ngược với kỳ vọng, các ngành phụ thuộc vào xuất khẩu của Mỹ chịu tác động mạnh nhất. Việc Trung Quốc giảm mua đậu nành khiến một loạt trang trại Mỹ phá sản trong nửa đầu năm 2025, buộc chính quyền Tổng thống Trump đưa ra gói hỗ trợ trị giá 12 tỷ USD. Tuy nhiên, hỗ trợ tài chính chỉ giải quyết tạm thời, không thể bù đắp sự sụt giảm thị trường tiêu thụ, yếu tố sống còn với ngành nông nghiệp Mỹ.

Xuất khẩu thực tế của Mỹ dự kiến giảm 5% trong năm 2025, theo ước tính của Ủy ban Ngân sách Quốc hội. Tăng trưởng GDP Mỹ cũng thấp hơn dự báo 0,5 điểm phần trăm, trong bối cảnh chi phí lao động cao, thiếu hụt lao động nhập cư và các chuỗi cung ứng chưa sẵn sàng “quay về” như mục tiêu của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Một số hoạt động sản xuất đã được nội địa hóa, nhưng chưa đủ để tạo ra làn sóng phục hồi công nghiệp. Mỹ vẫn đối diện bài toán dài hạn: tái lập năng lực sản xuất, bù đắp khoảng trống chuyên môn đã biến mất sau nhiều thập kỷ phi công nghiệp hóa.

Giới phân tích nhận định, chiến lược thuế quan của Mỹ chưa đạt hiệu quả vì 3 lý do chính: (1) Chi phí sản xuất cao: Mỹ không thể cạnh tranh với Trung Quốc ở các lĩnh vực đòi hỏi sản xuất quy mô lớn và chi phí thấp. (2) Năng lực công nghiệp suy giảm: Nhiều lĩnh vực sản xuất đã rời Mỹ từ thập niên 1970, khiến nước này mất chuyên môn và chuỗi cung ứng nội địa. (3) Thiếu thị trường thay thế: Khi Trung Quốc trả đũa, các ngành xuất khẩu chủ lực của Mỹ, đặc biệt là nông nghiệp, không có đủ thị trường mới. Vì vậy, mục tiêu thu hẹp thâm hụt thương mại Mỹ-Trung vẫn chưa đạt được sau một năm áp thuế.

Bên cạnh đó, đồng nhân dân tệ bị định giá thấp so với USD giúp hàng xuất khẩu Trung Quốc duy trì lợi thế cạnh tranh cao. Theo đánh giá của một số cơ quan phân tích phương Tây, giá trị thực của nhân dân tệ có thể gấp ba lần mức hiện tại nếu tính theo sức mua. Mức định giá thấp này giúp hàng Trung Quốc rẻ hơn đáng kể tại Mỹ và châu Âu, tạo điều kiện để Bắc Kinh duy trì thị phần ngay cả trong bối cảnh thuế quan.

Ngoài ra, Trung Quốc có khả năng đào tạo nhân lực và tích hợp công nghệ trong chuỗi sản xuất nhanh hơn nhiều so với các nền kinh tế phát triển, giúp họ khó bị thay thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Một số chuyên gia nhận định chiến lược của Mỹ không chỉ nhắm đến đưa sản xuất quay về trong nước, mà là tái cấu trúc chuỗi cung ứng trong phạm vi ảnh hưởng của Mỹ, đặc biệt tại Mexico, nơi chi phí lao động rẻ hơn Mỹ và giao thương thuận lợi. Điều này cho phép Mỹ giảm phụ thuộc vào Trung Quốc mà không phải gánh toàn bộ chi phí sản xuất cao trong nước. Tuy nhiên, quá trình tái định vị chuỗi cung ứng này cần thời gian dài, không thể hoàn tất trong một hay hai năm.

Cuộc chiến thuế quan và xu hướng cạnh tranh thương mại Mỹ - Trung sẽ còn tiếp diễn? (Ảnh: Getty Images)

Thương mại toàn cầu trong giai đoạn suy giảm niềm tin

Chính sách thuế quan của Mỹ tác động mạnh đến châu Âu, vốn đang chịu ảnh hưởng từ cuộc khủng hoảng Ukraine kéo dài; chi phí quân sự tăng; giá năng lượng cao do giảm phụ thuộc Nga; cạnh tranh gay gắt với hàng hóa Trung Quốc.

Theo Izvestia, năm 2025, tăng trưởng GDP của các nền kinh tế lớn châu Âu đều chậm lại: Đức chỉ tăng 0,3%, Pháp và Anh tăng 0,9%. Một số nước có nguy cơ giảm phát như Phần Lan, Thụy Điển và Thụy Sĩ.

Ngành ô tô châu Âu đối diện khó khăn lớn nhất khi cùng lúc phải chịu 3 áp lực: (1) Chi phí chuyển đổi sang xe điện tăng mạnh. (2) Thuế quan của Mỹ làm thu hẹp thị trường. (3) Sự cạnh tranh vượt trội về giá và tốc độ đổi mới của các hãng Trung Quốc. Điều này buộc các tập đoàn Đức và Pháp buộc phải tìm kiếm liên minh công nghệ và thị trường để duy trì vị thế.

Một trong những hệ quả quan trọng nhất của cuộc chiến thuế quan là sự xói mòn niềm tin vào hệ thống thương mại dựa trên WTO. Chuỗi sự kiện từ 2022 đến 2025, bao gồm trừng phạt ngành đối với Nga, đóng băng tài sản nhà nước nước ngoài, thuế quan đơn phương của Mỹ, khiến các nguyên tắc thương mại toàn cầu bị đặt dấu hỏi.

Theo giới phân tích, các quốc gia ngày càng hành xử dựa trên lợi ích an ninh và sức mạnh, thay vì tuân thủ khuôn khổ đa phương. Trong môi trường đó, thuế quan trở thành công cụ đơn giản, quen thuộc và có tính cưỡng chế cao mà Washington dễ dàng sử dụng trong cạnh tranh với Trung Quốc.

Rõ ràng, những gì diễn ra trong năm 2025 cho thấy, hệ thống thương mại toàn cầu đang thiếu một cơ chế quản trị mới có khả năng điều tiết xung đột giữa các cường quốc kinh tế. Việc cải tổ Liên hợp quốc hoặc xây dựng một cấu trúc tổ chức mới được nhiều học giả đề xuất, nhưng chưa có tiến trình cụ thể.

Khoảng trống thể chế này khiến cạnh tranh Mỹ-Trung nhiều khả năng kéo dài 10-15 năm, như chính các cố vấn Mỹ từng thừa nhận, đồng thời làm gia tăng bất định đối với thương mại toàn cầu.

Sau năm đầu tiên của cuộc chiến thuế quan 2025, chưa có bên nào giành chiến thắng rõ ràng. Trung Quốc tăng thặng dư thương mại nhưng đối diện áp lực dài hạn từ môi trường địa chính trị bất ổn. Mỹ thiệt hại trước mắt, đặc biệt ở nông nghiệp và xuất khẩu, nhưng vẫn quyết tâm theo đuổi mục tiêu tái cấu trúc chuỗi cung ứng và duy trì vai trò lãnh đạo kinh tế toàn cầu.

Điều chắc chắn là: cuộc chiến thuế quan phản ánh một giai đoạn chuyển đổi sâu rộng của hệ thống thương mại thế giới, nơi lợi ích kinh tế bị chi phối ngày càng mạnh bởi mục tiêu an ninh, địa chiến lược và cạnh tranh quyền lực. Tác động của nó sẽ còn kéo dài và định hình trật tự thương mại trong nhiều năm tới.

Hùng Anh (CTV)

Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/thue-quan-va-thuong-mai-my-trung-quoc-nhin-lai-nam-2025-271530.htm