Thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường: Lợi ích lớn từ một thay đổi nhỏ

2 ngày trướcBài gốc

Trong bối cảnh này, các chuyên gia y tế cảnh báo về tác động nghiêm trọng của đồ uống có đường, một trong những nguyên nhân chính làm tăng tỷ lệ béo phì, tiểu đường, bệnh tim mạch và nhiều bệnh mạn tính khác.

Báo động gánh nặng bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam

Theo kết quả từ các cuộc điều tra quốc gia, Việt Nam đang chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng các bệnh không lây nhiễm (NCDs), đặc biệt là tăng huyết áp, bệnh tim mạch, đái tháo đường, ung thư và tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ em. Những con số thống kê gần đây đã phản ánh rõ ràng gánh nặng ngày càng lớn của nhóm bệnh này đối với sức khỏe cộng đồng và hệ thống y tế.

TS. Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam trao đổi với phóng viên.

Tỷ lệ người trưởng thành mắc tăng huyết áp tại Việt Nam đã có xu hướng tăng mạnh trong hơn một thập kỷ qua. Cụ thể, năm 2010, tỷ lệ này là 15,3%, tăng lên 18,9% vào năm 2015 và đạt 26,2% vào năm 2021. Ước tính hiện có khoảng 17 triệu người Việt đang sống chung với tình trạng tăng huyết áp. Đây là một trong những yếu tố nguy cơ chính dẫn đến các biến chứng tim mạch nghiêm trọng, đồng thời gây áp lực lớn lên hệ thống chăm sóc y tế.

Song song với đó, bệnh tim mạch tiếp tục là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam. Năm 2021, cả nước ghi nhận khoảng 287.200 ca tử vong do bệnh tim mạch, chiếm 39,5% tổng số ca tử vong.

Trong nhóm này, bệnh mạch máu não và bệnh tim thiếu máu cục bộ là hai nguyên nhân chính, lần lượt chiếm 21,9% và 12,6% tổng số ca tử vong từ mọi nguyên nhân. Những con số này cho thấy sự cần thiết phải kiểm soát hiệu quả các yếu tố nguy cơ tim mạch trong cộng đồng.

Bên cạnh đó, tình trạng đái tháo đường cũng đang gia tăng nhanh chóng. Theo báo cáo điều tra các yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm năm 2021, tỷ lệ mắc đái tháo đường ở người trưởng thành Việt Nam đã tăng từ 2,2% năm 2010 lên 7,06% vào năm 2021, tương đương khoảng 4,6 triệu người đang sống chung với căn bệnh này.

Đái tháo đường không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống mà còn làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác như tim mạch, suy thận và đột quỵ.

Ung thư cũng là một mối lo ngại lớn. Việt Nam ghi nhận khoảng 180.480 ca mắc ung thư mới và 120.184 ca tử vong do ung thư mỗi năm.

So với năm 2000, số ca mắc mới đã tăng gấp 2,6 lần vào năm 2022. Ngoài ra, số ca ung thư hiện mắc trong 5 năm gần đây được ước tính lên tới 409.144 trường hợp, cho thấy tỷ lệ người sống chung với ung thư ngày càng cao. Đây là gánh nặng y tế lớn đòi hỏi các chiến lược phòng ngừa và điều trị toàn diện hơn.

Đặc biệt, tình trạng thừa cân, béo phì ở trẻ em Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng trong thập kỷ qua và trở thành một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng.

Ở nhóm trẻ từ 5 đến 19 tuổi, tỷ lệ thừa cân, béo phì đã tăng từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020. Khu vực thành thị ghi nhận tỷ lệ cao nhất (26,8%), tiếp theo là khu vực nông thôn (18,3%) và miền núi (6,9%). Đối với trẻ dưới 5 tuổi, tỷ lệ thừa cân, béo phì toàn quốc đạt 9,4%, trong đó khu vực thành thị là 11,4% và nông thôn là 8,5%. Riêng nhóm trẻ từ 5 đến 16 tuổi, tỷ lệ thừa cân, béo phì toàn quốc là 22%, cho thấy mức độ phổ biến và ảnh hưởng sâu rộng của vấn đề này.

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bốn yếu tố nguy cơ chính dẫn đến các bệnh không lây nhiễm, bao gồm ung thư, bệnh tim mạch và đái tháo đường, là: hút thuốc lá, tiêu thụ rượu bia ở mức độ có hại, chế độ dinh dưỡng không hợp lý và thiếu vận động thể lực.

Việc gia tăng tiêu thụ các sản phẩm có hàm lượng đường cao, đặc biệt là nước giải khát có đường, đang được xem là một trong những nguyên nhân quan trọng góp phần làm gia tăng các yếu tố nguy cơ này.

Trước thực trạng đáng báo động về sức khỏe cộng đồng, các biện pháp can thiệp mạnh mẽ, trong đó có chính sách thuế đối với các sản phẩm có hại như nước ngọt có đường, cần được triển khai sớm và quyết liệt hơn. Chỉ khi tập trung kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ, chúng ta mới có thể giảm thiểu gánh nặng bệnh tật và hướng tới một cộng đồng khỏe mạnh, phát triển bền vững.

Không thể chậm hơn

Nước giải khát có đường gây ra nhiều hệ lụy đối với sức khỏe cộng đồng, đó là thực tế không thể phủ nhận, và việc đẩy nhanh lộ trình áp thuế tiêu thụ đặc biệt là điều cần thiết.

Đại biểu Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng chính sách thuế tiến bộ, lấy sức khỏe con người, đặc biệt là thế hệ tương lai làm trung tâm. Ông cho rằng mức thuế suất 8 - 10% dự kiến áp dụng vào giai đoạn 2027 - 2028 là quá thấp và chậm so với mức độ nguy cơ mà cộng đồng đang phải đối mặt.

Đại biểu dẫn chứng Việt Nam đang chịu gánh nặng lớn từ các bệnh không lây nhiễm, trong đó có hơn 21 triệu người mắc bệnh tim mạch, hơn 5 triệu người tiểu đường và tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em thành thị rất cao.

Ông cũng cảnh báo tiêu thụ đồ uống có đường tăng phi mã, từ 1,59 tỷ lít năm 2009 lên 6,67 tỷ lít năm 2023, tương đương tăng 420%. “Mức tiêu thụ trung bình mỗi người Việt hiện đã gấp đôi mức khuyến nghị của WHO để đảm bảo sức khỏe”, đại biểu Hoàng Anh nêu.

Đại biểu quốc hội tỉnh Gia Lai cho rằng, đây không chỉ là vấn đề thuế mà còn là “lựa chọn chiến lược quốc gia” về trách nhiệm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, thúc đẩy phát triển bền vững. Ông đề nghị giữ nguyên mức thuế 10% từ năm 2026 và nâng lên 20% vào năm 2030, đồng thời áp thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường như mô hình của Thái Lan.

Vị này nhấn mạnh chính sách thuế không nhằm mục đích cấm đoán mà tạo động lực cho người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm lành mạnh hơn, góp phần giảm bệnh tật và chi phí y tế trong tương lai. Cuối cùng, ông kêu gọi Quốc hội hành động ngay để bảo vệ sức khỏe nhân dân, thay vì trì hoãn dẫn đến hệ quả nặng nề về chi phí y tế và mất mát về nhân lực.

Cùng chung quan điểm, TS. Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam nhấn mạnh, đồ uống có đường không chỉ góp phần làm tăng cân, béo phì mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm nguy hiểm như tiểu đường tuýp 2, bệnh tim mạch, đột quỵ và một số loại ung thư. Trung bình mỗi người Việt Nam tiêu thụ gần 70 lít đồ uống có đường mỗi năm, tương đương 1,3 lít mỗi tuần, tăng gấp bốn lần so với năm 2009.

Trước thực trạng này, WHO khuyến nghị Việt Nam cần nhanh chóng áp dụng các biện pháp dự phòng mạnh mẽ, trong đó việc đánh thuế tiêu thụ đối với đồ uống có đường được xem là một trong những giải pháp ưu tiên hàng đầu. Theo WHO, biện pháp này không chỉ giúp tăng giá thành sản phẩm, giảm tiêu dùng mà còn thay đổi được thói quen ăn uống, đặc biệt là ở trẻ em và thanh thiếu niên - nhóm dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá.

Hiện có khoảng 110 quốc gia trên thế giới đã áp dụng thuế đối với đồ uống có đường, với kết quả tích cực trong việc giảm tiêu thụ, cải thiện sức khỏe cộng đồng và tăng nguồn thu ngân sách. Bên cạnh đó, WHO cũng khuyến khích nâng cao nhận thức của người dân về mức độ đường trong các sản phẩm phổ biến, giúp người tiêu dùng có lựa chọn hợp lý hơn.

Việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt cho đồ uống có đường tại Việt Nam đang được xem xét trong khuôn khổ sửa đổi Luật thuế tiêu thụ đặc biệt. WHO đánh giá đây là thời điểm rất phù hợp để tiến hành biện pháp này, nhằm ngăn chặn xu hướng tiêu thụ đồ uống có đường ngày càng tăng và các hệ lụy tiêu cực đi kèm.

Đáng chú ý, WHO cũng cảnh báo về những phản đối từ một số ngành công nghiệp với các lập luận về tác động tiêu cực đến kinh tế. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên toàn cầu đã chứng minh khi thuế được áp dụng, người tiêu dùng sẽ chuyển sang lựa chọn các sản phẩm ít đường hoặc không đường, còn các nhà sản xuất sẽ điều chỉnh sản phẩm để phù hợp hơn với nhu cầu thị trường.

Ngoài ra, WHO hoan nghênh chính sách mới của Bộ Y tế Việt Nam trong việc hướng tới khám sức khỏe định kỳ miễn phí hàng năm cho người dân vào năm 2030.

Theo đó, một phần nguồn thu từ thuế thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường có thể được dành riêng để tài trợ cho chương trình này, góp phần phát hiện sớm bệnh tật, giảm chi phí điều trị và nâng cao sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, WHO cũng lưu ý các nhà hoạch định chính sách cần cân nhắc kỹ lưỡng về việc trích riêng nguồn thu này để đảm bảo tính linh hoạt và hiệu quả trong quản lý ngân sách.

Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cũng viện dẫn Kết luận số 176 của Tổng Bí thư Tô Lâm ngày 25/4/2025 nhấn mạnh vai trò quan trọng của phòng chống dịch bệnh, quản lý bệnh mạn tính và xây dựng lối sống lành mạnh, trong đó có việc hạn chế sử dụng đồ uống có đường, rượu bia và thuốc lá, nhằm giảm thiểu gánh nặng bệnh tật không lây nhiễm tại Việt Nam.

Thiết nghĩ, trong bối cảnh gánh nặng bệnh tật không lây nhiễm ngày càng gia tăng, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường không chỉ là một chính sách kinh tế, mà còn là trách nhiệm sức khỏe cộng đồng. Đây là bước đi cần thiết, không thể trì hoãn, nhằm định hướng tiêu dùng lành mạnh, giảm thiểu bệnh tật và bảo vệ tương lai thế hệ trẻ.

D.Ngân

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/thue-tieu-thu-dac-biet-voi-do-uong-co-duong-loi-ich-lon-tu-mot-thay-doi-nho-d295745.html