Thượng đỉnh Nhật - Hàn: Bỏ lại gánh nặng lịch sử, thực chất hóa quan hệ tương lai

15 giờ trướcBài gốc

Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba và Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung trong cuộc họp báo chung sau hội đàm ngày 23/8/2025. Ảnh: korea Joongang Daily

Chuyến thăm của Tổng thống Hàn Quốc mang tính biểu tượng mạnh mẽ. Bởi ông Lee đã chọn Nhật Bản là điểm đến đầu tiên trên cương vị tổng thống. Đây cũng là lần đầu tiên kể từ khi Tokyo và Seoul bình thường hóa quan hệ ngoại giao năm 1965, một lãnh đạo Hàn Quốc chọn thăm Nhật Bản trước thay vì thăm Mỹ trước như truyền thống.

Sau hội nghị thượng đỉnh song phương giữa Tổng thống Lee và Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba, hai nước đã ra tuyên bố chung lần đầu tiên sau 17 năm.

Tuyên bố chung đầu tiên sau 17 năm

Mở đầu cuộc gặp, Thủ tướng Ishiba ca ngợi quyết định chọn Nhật Bản làm chuyến công du đầu tiên của Tổng thống Lee. Hai bên cũng khẳng định sẽ duy trì “ngoại giao con thoi”.

“Hòa bình và ổn định không tự nhiên mà có được, sẽ không thể duy trì nếu không có nỗ lực chủ động”, ông Ishiba nhấn mạnh. “Quan hệ tích cực giữa hai nước chúng ta không chỉ có lợi cho Nhật Bản và Hàn Quốc, mà còn cho cả khu vực”.

Tổng thống Lee thừa nhận vẫn còn những khó khăn trong quan hệ song phương, song ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc củng cố hợp tác trong bối cảnh địa chính trị nhiều biến động: “Chúng ta có nhiều điểm chung và cũng có không ít xung đột. Những vấn đề khó khăn cần được nhìn nhận đúng như vậy. Nếu một vấn đề cực kỳ khó giải quyết, điều quan trọng là dành thời gian đối thoại trong khi vẫn hợp tác ở những lĩnh vực khả thi”.

Ông Lee cũng mời Thủ tướng Ishiba thăm các vùng nông thôn Hàn Quốc - một cử chỉ thân thiện, gợi mở hợp tác trong lĩnh vực phát triển vùng. “Đây mới chỉ là lần gặp thứ hai, nhưng tôi cảm thấy như chúng ta đã là bạn thân”, ông nói.

Kết thúc cuộc hội đàm ngày 23/8, hai nhà lãnh đạo ra tuyên bố chung khẳng định Nhật Bản và Hàn Quốc phải hợp tác “như những đối tác” để đối phó với “các thách thức quốc tế” nhằm thúc đẩy “lợi ích chung định hướng tương lai và cùng có lợi”. Đây là tuyên bố chung đầu tiên sau 17 năm giữa hai quốc gia. Hai nhà lãnh đạo nhất trí tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, thương mại và phi hạt nhân hóa Bán đảo Triều Tiên. Một nhóm công tác chung cũng được công bố để giải quyết các thách thức chung, đặc biệt là vấn đề già hóa dân số và tỷ lệ sinh giảm.

Tuy nhiên, đáng chú ý không phải ở chữ ký trên giấy tờ mà ở nụ cười chân thành và lời nói ấm áp của các nhà lãnh đạo, tạo nên hình ảnh về một kỷ nguyên hợp tác mới giữa các đối tác lâu năm.

Gác lại quá khứ, hướng tới tương lai

Cuộc gặp diễn ra đúng dịp kỷ niệm 80 năm chấm dứt ách đô hộ của Nhật Bản trên bán đảo Triều Tiên (1910-1945) và 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước.

Sau hội đàm, hai nhà lãnh đạo cùng phu nhân xuất hiện trước truyền thông, khẳng định rằng sau nhiều năm căng thẳng, quan hệ hai nước đã được xây dựng trên nền tảng vững chắc để tiếp tục phát triển.

“Trên cơ sở nền tảng được tạo dựng từ năm 1965, tôi đã nhất trí với Tổng thống Lee sẽ phát triển ổn định quan hệ Nhật-Hàn trong bối cảnh thuận lợi hiện nay”, Thủ tướng Ishiba phát biểu.

Tổng thống Lee Jae Myung cũng nhấn mạnh Nhật Bản và Hàn Quốc là “đối tác tối ưu” có thể hợp tác trên nhiều lĩnh vực vì lợi ích chung.

Cụ thể, hai bên thống nhất cho phép thanh niên được xin visa làm việc - du lịch hai lần thay vì một lần như hiện nay, đồng thời lập khuôn khổ đối thoại về vấn đề già hóa dân số, suy giảm kinh tế vùng và thiên tai.

Trước đó, trong cuộc phỏng vấn với báo chí Nhật Bản, Tổng thống Lee khẳng định các thỏa thuận lịch sử do chính quyền tiền nhiệm ký kết “không thể bị đảo ngược”. Ông nhấn mạnh “sự tin cậy giữa các quốc gia và tính nhất quán trong chính sách là vô cùng quan trọng”.

Tuyên bố này được coi là tín hiệu cho thấy ông Lee sẽ duy trì những giải pháp mà các Chính phủ Hàn Quốc trước đây đạt được với Tokyo, bao gồm thỏa thuận năm 2015 về vấn đề “phụ nữ mua vui” và kế hoạch năm 2023 về bồi thường lao động cưỡng bức thông qua quỹ bên thứ ba.

Quá trình Nhật Bản chiếm đóng Hàn Quốc kéo dài hơn ba thập kỷ trong nửa đầu thế kỷ XX, từ lâu đã phủ bóng đen lên quan hệ hai nước. Năm 2023, ông Lee đã chỉ trích người tiền nhiệm của mình vì đã tham dự một hội nghị thượng đỉnh mang tính bước ngoặt với Nhật Bản, gọi Tổng thống Hàn Quốc khi đó là "con rối" của Tokyo.

Nhưng kể từ khi nhậm chức hai tháng trước, ông Lee đã có giọng điệu thực tế hơn. Vào ngày 15/8 - Ngày Giải phóng Hàn Quốc khỏi ách thống trị của Nhật Bản - ông gọi Nhật Bản là "một đối tác không thể thiếu" cho tăng trưởng kinh tế.

Kế thừa và phát triển tinh thần Tuyên bố Tokyo 1998

Trong cuộc phỏng vấn mới nhất, Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung nhiều lần bày tỏ sự đánh giá cao đối với Tuyên bố chung năm 1998 giữa Thủ tướng Nhật Keizo Obuchi và Tổng thống Hàn Quốc Kim Dae-jung. Tuyên bố này được coi là nền tảng cho quan hệ tương lai, trong đó, Thủ tướng Nhật Bản Obuchi từng bày tỏ “hối tiếc sâu sắc và lời xin lỗi chân thành” về thời kỳ đô hộ, còn ông Kim kêu gọi cùng vượt qua quá khứ để xây dựng quan hệ hướng tới tương lai.

Thủ tướng Ishiba cũng khẳng định, Tokyo sẽ tiếp tục duy trì lập trường của các chính phủ tiền nhiệm, đặc biệt là tinh thần Tuyên bố 1998.

Giới quan sát đánh giá kết quả quan trọng nhất đối với Nhật Bản là xác nhận Hàn Quốc đã gác lại quá khứ, mở đường cho quan hệ hợp tác bền vững.

Giáo sư Ramon Pacheco Pardo (Đại học King’s College London) nhận định: “Cả Nhật Bản và Hàn Quốc đều quyết định ưu tiên hợp tác hơn là tranh chấp lịch sử. Dù quá khứ sẽ luôn tồn tại, nhưng chúng hoàn toàn có thể được quản lý”.

Tuy nhiên, ông cảnh báo quan hệ hai bên vẫn có thể bị thử thách nếu Thủ tướng Ishiba chịu sức ép phải từ chức và người kế nhiệm theo đường lối bảo thủ hơn ít sẵn sàng thỏa hiệp.

Chất xúc tác bất đắc dĩ

Ngoài quan hệ song phương, hai nhà lãnh đạo còn thảo luận về mối đe dọa từ kho vũ khí hạt nhân và tên lửa ngày càng lớn của Triều Tiên, cũng như hợp tác quân sự chặt chẽ giữa Bình Nhưỡng và Moscow trong cuộc chiến tại Ukraine. Hai bên tái khẳng định cam kết giải trừ hạt nhân hoàn toàn trên bán đảo Triều Tiên thông qua “đối thoại và ngoại giao”, ám chỉ khả năng ủng hộ khôi phục các cuộc đàm phán giữa Tổng thống Trump và lãnh đạo Kim Jong Un.

Các chuyên gia nhận định, sự tan băng gần đây trong quan hệ song phương không chỉ liên quan đến ngoại giao mà phần lớn phản ánh những gì đang diễn ra ở phía tây Thái Bình Dương.

Cả hai nước hiện đang phải đối mặt với một mối quan hệ đầy biến động với Washington, nơi chính sách đối ngoại khó lường của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đặt ra những nghi vấn về mối quan hệ đồng minh vốn từng rất ổn định. Dù Washington đã ký các thỏa thuận thương mại riêng với Tokyo và Seoul để tránh mức thuế cao nhất, cả hai nước vẫn phải chịu thuế “có đi có lại” 15% đối với một số ngành kinh tế chủ chốt. Đồng thời, Mỹ cũng yêu cầu hai đồng minh tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 5% GDP.

Jeffrey Kingston, giáo sư nghiên cứu châu Á tại Đại học Temple ở Tokyo, nói với CNN rằng: "Vấn đề là chính sách ngoại giao thất thường và mang tính giao dịch của Donald Trump khiến mọi người lo lắng".

Dù vấn đề thương mại và quốc phòng không được nêu công khai sau hội đàm, các chuyên gia cho rằng, ông Ishiba và ông Lee đã chia sẻ quan điểm về cách ứng phó trước chính sách mang tính “mang nặng lợi ích kinh tế” của ông Trump...

Triển vọng và thách thức

Bên cạnh những lo ngại về an ninh, những bất đồng về thương mại và kinh tế giữa Nhật Bản và Hàn Quốc vẫn còn hiện hữu. Mặc dù hai nước đã ký kết các thỏa thuận nới lỏng mức thuế quan khắc nghiệt nhất, áp lực thuế đối với phụ tùng ô tô, thép và nhôm - những ngành thiết yếu cho sản xuất và công nghệ - vẫn đang gia tăng.

Đồng thời, cả hai nhà lãnh đạo phải thận trọng quản lý mối quan hệ với Bắc Kinh, đối tác thương mại hàng đầu của cả hai nước. Mặc dù không bên nào ủng hộ lập trường đối đầu của Tổng thống Donald Trump đối với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, họ vẫn phải cân nhắc các yêu cầu của Washington mà không làm ảnh hưởng đến lợi ích kinh tế của mình.

Bên cạnh đó, một trở ngại ban đầu trong mối quan hệ đối tác đang chớm nở này với Hàn Quốc có thể là khả năng từ chức của ông Ishiba - vị Thủ tướng đang chịu áp lực ngày càng lớn trong nước buộc phải từ chức sau khi đảng của ông mất đa số tại cả hai viện của Quốc hội. Nếu ông từ chức, điều quan trọng là ông phải truyền lại tinh thần hợp tác hiếm có này cho người kế nhiệm - để đảm bảo thiện chí mới tìm thấy giữa hai quốc gia tiếp tục phát triển.

Bất chấp những khó khăn, các sự kiện ở Tokyo và Seoul cho thấy sự sẵn sàng của hai quốc gia láng giềng trong việc thích ứng với trật tự toàn cầu đang thay đổi và tìm kiếm con đường chung để phát triển về công nghệ, kinh tế và an ninh trong bối cảnh có những tín hiệu mơ hồ từ Washington. Như Giáo sư Pacheco Pardo nhận định, việc ông Lee chọn đến Tokyo trước Washington là “rất có ý nghĩa”: “Điều này cho thấy Seoul và Tokyo hiểu rằng hợp tác sẽ giúp hai đối phó tốt hơn với những thách thức”, ông nhận định.

Quỳnh Vũ

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/thuong-dinh-nhat-han-bo-lai-ganh-nang-lich-su-thuc-chat-hoa-quan-he-tuong-lai-10384524.html