Cá voi trắng bơi trong bể tại Marineland ở Thác Niagara, Ontario, vào năm 2023. Ảnh: Canadian Press/Shutterstock.
Suốt nhiều thập kỷ, Marineland từng là điểm đến quen thuộc của các gia đình Canada - nơi trẻ em và cha mẹ được tận mắt ngắm nhìn thế giới sinh vật biển ngay gần Thác Niagara.
Thế nhưng, đằng sau những trò tàu lượn siêu tốc theo chủ đề dưới nước và màn biểu diễn cá heo hấp dẫn, lại là một lịch sử u ám với cáo buộc ngược đãi động vật và rắc rối tài chính kéo dài.
Theo đài CBC News, Cơ quan Phúc lợi Động vật Ontario đã tiến hành nhiều cuộc điều tra trong vài năm qua, ghé thăm công viên hơn 200 lần kể từ năm 2020.
Giữa lúc khó khăn tài chính chồng chất, Marineland đã cố xin phép để bán 30 con cá voi trắng (beluga) cho Trung Quốc. Khi giấy phép bị từ chối, công viên tuyên bố họ có thể phải “an tử” số cá voi này.
Hiện nay, các nhà hoạt động, chuyên gia và giới chức đang tìm cách cứu những con vật. Hầu như không ai thống nhất được giải pháp chung, trong khi đó, một số người cho rằng lời đe dọa “sẽ an tử cá voi” của Marineland chỉ là chiêu gây áp lực.
Tối hậu thư
Công viên hải dương rộng lớn này được vợ chồng John và Marie Holer khởi công xây dựng vào năm 1961, tọa lạc trên khu đất vàng hơn 400 ha ở Ontario.
Từng là điểm vui chơi nổi tiếng, nơi đây đang phải đối mặt với sự giám sát ngày càng chặt chẽ về việc chăm sóc động vật, bao gồm cả các loài thú trên cạn như gấu và nai sừng tấm
Năm 2019, Canada thông qua dự luật quy định việc nuôi nhốt cá voi, cá heo hoặc cá heo chuột là bất hợp pháp.
Tuy nhiên, luật chỉ tạo ra “hàng rào bảo vệ” cho các loài động vật sau thời điểm đó, không áp dụng cho những con vật đã bị nuôi nhốt. Điều này khiến chính phủ liên bang khó thể can thiệp vào trường hợp của Marineland.
Những lời chỉ trích nhắm vào công viên đã kéo dài suốt nhiều năm, và đến năm 2020, Cơ quan Phúc lợi Động vật Ontario mở cuộc điều tra chính thức. Kết quả, cơ quan này tuyên bố toàn bộ sinh vật biển ở Marineland đang “chịu khổ sở” vì chất lượng nước kém nghiêm trọng.
Đến năm 2024, sau khi đầu tư công nghệ mới, chất lượng nước đã được cải thiện, theo thông tin từ chính quyền Ontario. Tuy nhiên, cũng trong năm đó, Marineland bị kết tội ngược đãi và bỏ bê 3 con gấu đen non. Chúng bị nhốt vào chuồng chật hẹp và không có đủ nước trong nhiều tháng.
Theo hãng tin Canadian Press, kể từ năm 2019, đã có 20 cá voi, gồm 1 cá voi sát thủ và 19 cá voi trắng, chết tại Marineland. Công viên cho biết các con vật được chăm sóc tốt và những cái chết đó là một phần của vòng đời tự nhiên.
Du khách xem một con cá voi trắng bơi trong bể tại công viên giải trí Marineland ở Thác Niagara, Ontario, Canada, vào năm 2023. Ảnh: Chris Young/The Canadian Press.
Lượng khách đến Marineland đã giảm mạnh. Mùa xuân năm nay, công viên thậm chí không mở cửa đón khách như thường lệ, khiến nhiều người tin rằng việc phá sản chỉ còn là vấn đề thời gian.
“Thật không may, họ nói với chúng tôi rằng họ đang ‘đốt đồ nội thất để sưởi ấm ngôi nhà’”, thị trưởng Niagara Falls Jim Diodati nói trên đài Radio-Canada. “Không còn tiền nữa rồi”.
Đại diện công viên nói họ không còn đủ khả năng chăm sóc động vật, buộc phải tìm nơi khác cho chúng. Marineland từng nộp đơn xin giấy phép từ chính phủ liên bang để bán cá voi trắng cho công viên giải trí ở thành phố Zhuhai (Trung Quốc).
Nhưng Bộ trưởng Thủy sản Canada Joanne Thompson từ chối yêu cầu. Bà cho rằng những con cá voi này sẽ tiếp tục bị đối xử không tốt, như "hoạt động giải trí công cộng" tại công viên Trung Quốc.
Một số tổ chức bảo vệ động vật cũng đồng tình rằng công viên ở Zhuhai không phải lựa chọn phù hợp.
Tuy nhiên, tuần trước, Marineland khiến công chúng sốc khi gửi thư thông báo có thể phải an tử cá voi, nếu chính phủ không phản hồi yêu cầu trợ giúp tài chính để duy trì việc chăm sóc.
Theo bức thư gửi Bộ Thủy sản mà BBC thu được, công viên viết rằng mọi việc xảy ra với đàn cá voi sẽ là “hệ quả trực tiếp từ quyết định của bộ trưởng”.
Phản hồi lại, bà Thompson nêu rõ: “Việc Marineland không chuẩn bị sẵn phương án thay thế khả thi, dù đã nuôi nhốt đàn cá voi này suốt nhiều năm, không có nghĩa là chính phủ Canada phải chịu trách nhiệm chi trả chi phí của các bạn”.
Hiện tình trạng của đàn cá voi vẫn chưa rõ ràng.
Chạy đua tìm nơi ở mới
Dù vậy, Phil Demers - cựu huấn luyện viên cấp cao tại Marineland suốt 12 năm và nay là nhà phê bình gay gắt - cho biết ngoài Trung Quốc, rất ít nơi có thể tiếp nhận toàn bộ 30 cá voi trắng cùng lúc.
Cá voi trắng tương tác với nhân viên tại Marineland ở Thác Niagara, Ontario. Ảnh: Patrick Morrell/CBC.
Theo ông, kịch bản tốt nhất là mỗi cơ sở tại Mỹ có thể đón nhận vài con.
Nhiều người khác cho rằng chính quyền Ontario nên can thiệp trực tiếp và tịch thu đàn cá voi.
Theo Đạo luật Phúc lợi Động vật Tỉnh bang (PAWS Act), Ontario có quyền chỉ định thanh tra tiếp quản việc chăm sóc động vật đang trong tình trạng nguy cấp, sau đó thu hồi lại chi phí từ chủ sở hữu cơ sở.
Tổ chức Whale and Dolphin Conservation cũng đã gửi thư yêu cầu Thủ hiến bang Doug Ford chỉ đạo kiểm tra y tế độc lập cho từng cá thể cá voi, để đảm bảo “mỗi con đều được chăm sóc nhân đạo và nhân ái”.
Tổ chức này đề xuất đưa đàn cá voi trắng đến khu bảo tồn cá voi ở Nova Scotia, do Dự án Whale Sanctuary điều hành. Tuy nhiên, giám đốc điều hành của dự án, Charles Vinick, cho biết khu bảo tồn này chỉ có thể tiếp nhận 8-10 cá voi và chưa sẵn sàng hoạt động cho tới mùa hè năm sau.
“Hiện không có khu bảo tồn nào trên thế giới có thể đón chúng ngay hôm nay hoặc ngày mai”, ông nói.
Trong khi các phương án cứu cá voi đang được thảo luận, phần lớn chuyên gia tin rằng đe dọa an tử chỉ là lời hù dọa từ Marineland.
“Chuyện đe dọa an tử chỉ là lời hăm dọa”, ông Demers cho hay.
Dù vậy, thời gian đang cạn dần để tìm một giải pháp giúp đàn cá voi trắng có cuộc sống tốt đẹp và an toàn hơn.
“Sẽ cần nhiều hơn một cá nhân hay tổ chức để mang lại cho chúng cuộc sống xứng đáng”, ông Vinick nói.
Minh An