Chính phủ Thụy Điển ngày 7/11 cho biết họ đang nghiên cứu cơ chế hỗ trợ Ukraine tiếp cận máy bay chiến đấu Gripen - dòng tiêm kích do hãng Saab phát triển, vốn được đánh giá là hiện đại, linh hoạt và có chi phí vận hành thấp hơn nhiều so với các loại máy bay phương Tây khác.
Theo Bộ trưởng Quốc phòng Thụy Điển Pål Jonson, đề xuất này không phải là viện trợ trực tiếp, mà hướng đến việc hỗ trợ Ukraine xây dựng năng lực không quân trong tương lai.
Stockholm đang phối hợp với các đối tác châu Âu và NATO để tìm giải pháp tài chính phù hợp, cho phép Kiev mua sắm hoặc thuê các máy bay Gripen trong khuôn khổ hợp tác quốc tế.
Giới phân tích cho rằng Gripen có thể là lựa chọn hợp lý cho Ukraine trong giai đoạn dài hạn.
So với F-16 mà nhiều nước châu Âu đang huấn luyện phi công Ukraine sử dụng, Gripen được thiết kế đặc biệt để hoạt động trong điều kiện chiến tranh khắc nghiệt, kể cả khi đường băng bị hư hại.
Máy bay có thể cất hạ cánh trên đường nhựa dân dụng dài khoảng 800 mét, điều này giúp Ukraine linh hoạt hơn trước nguy cơ các căn cứ bị tên lửa Nga tấn công.
Tuy nhiên, việc triển khai kế hoạch này không hề dễ dàng. Trước đó, Thụy Điển từng tạm hoãn việc chuyển giao Gripen cho Ukraine để tập trung vào tiến trình gia nhập NATO.
Khi trở thành thành viên chính thức, Stockholm sẽ cần điều chỉnh lại cơ cấu phòng thủ và cân nhắc giữa lợi ích quốc gia với vai trò đóng góp cho liên minh. Hiện không rõ bao nhiêu chiếc Gripen có thể được cung cấp hoặc thời điểm thực hiện.
Gripen là dòng tiêm kích thế hệ 4, nổi tiếng với thiết kế gọn nhẹ, dễ bảo dưỡng và khả năng tương thích cao với các loại vũ khí NATO.
Phiên bản JAS-39E/F mới nhất có thể mang theo nhiều loại tên lửa không đối không, không đối đất, và cả bom dẫn đường chính xác.
Ưu điểm lớn của Gripen là chi phí vận hành thấp, chỉ bằng một phần so với F-16 hay Rafale, trong khi hệ thống điện tử hàng không và radar của nó được đánh giá thuộc nhóm tiên tiến nhất châu Âu.
Từ góc nhìn chiến lược, việc Thụy Điển xem xét hỗ trợ Ukraine tiếp cận Gripen không chỉ mang ý nghĩa quân sự mà còn thể hiện sự hội nhập sâu hơn của Stockholm vào các nỗ lực chung của NATO nhằm kiềm chế Nga.
Dù chưa có cam kết cụ thể, động thái này giúp gửi đi thông điệp rằng Thụy Điển sẵn sàng đóng vai trò tích cực hơn trong việc củng cố an ninh tập thể ở châu Âu.
Đối với Ukraine, bất kỳ cơ hội nào để hiện đại hóa không quân đều có giá trị lớn. Lực lượng hiện tại của Kiev vẫn chủ yếu dựa vào các mẫu MiG-29 và Su-27 từ thời Liên Xô, vốn đã xuống cấp nghiêm trọng sau hơn 2 năm chiến sự.
Các máy bay này không thể tích hợp vũ khí phương Tây một cách hiệu quả, khiến khả năng tấn công và phòng thủ trên không bị hạn chế.
Nếu có được Gripen, Ukraine không chỉ cải thiện năng lực chiến đấu mà còn từng bước hòa nhập vào hệ thống quân sự tiêu chuẩn NATO.
Tuy nhiên, giới quan sát nhận định việc đào tạo phi công, thiết lập hậu cần và bảo dưỡng cho Gripen sẽ đòi hỏi thời gian và chi phí đáng kể.
Vì vậy, dù đề xuất của Thụy Điển mở ra triển vọng mới, việc đưa loại máy bay này vào biên chế của Ukraine trong tương lai gần vẫn còn nhiều rào cản.
Dù vậy, thông điệp từ Stockholm vẫn rất rõ ràng: họ muốn trở thành đối tác chủ động trong việc định hình cán cân an ninh châu Âu, không chỉ bằng lời nói mà bằng hành động cụ thể.
Việc giúp Ukraine tiếp cận tiêm kích Gripen - dù thông qua hỗ trợ tài chính hay kỹ thuật - sẽ đánh dấu bước đi thể hiện tầm ảnh hưởng ngày càng lớn của Thụy Điển trong khu vực.
Việt Hùng
Theo Reuters, Military Today