Thủy trì trong Sưu tập Cổ vật cung đình triều Nguyễn

một giờ trướcBài gốc

Hình ảnh một số thủy trì chế tác từ đá ngọc theo kiểu tách uống nước trà cách điệu trong Sưu tập Cổ vật cung đình triều Nguyễn

Giống như các triều đại quân chủ trước đó, nhà Nguyễn cũng lấy nền tảng Nho giáo làm hệ tư tưởng trong xã hội, dùng chữ Hán - Nôm để học tập và ghi chép. Các bậc Nho sĩ luôn coi những vật dụng liên quan đến chữ “thánh hiền” là những thứ quý giá. Một số vật dụng trong đó được gọi là “Văn phòng tứ bảo” - bốn thứ quý trong văn phòng (bút, nghiên, giấy và mực).

Về sau, “văn phòng tứ bảo” được mở rộng ra gồm các vật dụng liên quan khác như: chặn giấy, ống bút, gác bút, thủy trì... Trong Sưu tập Cổ vật cung đình triều Nguyễn tại Bảo tàng Lâm Đồng, có 21 hiện vật thuộc nhóm “Văn phòng tứ bảo”. Trong đó, thủy trì chiếm tỷ lệ khá lớn với 8 hiện vật.

Thủy trì là vật rất quan trọng khi viết chữ Hán. Thủy trì là đồ để đựng nước, dùng để mài mực hoặc son và rửa bút sau khi viết. Thủy trì có nhiều kích thước, kiểu dáng và chất liệu khác nhau, thông thường được làm bằng gốm, kim loại hay ngọc tùy theo điều kiện và địa vị của người sử dụng. Cùng với nghiên, thủy trì luôn được coi là những thứ quý giá đối với các bậc nho sĩ, chúng thường được chọn làm từ những chất liệu quý, bởi những thợ thủ công lành nghề nhất.

Thủy trì chế tác từ đá ngọc trắng xanh với tạo hình con kỳ lân

Cả 8 chiếc thủy trì trong sưu tập đều được các nghệ nhân trong Ngự xưởng triều Nguyễn chế tác từ đá ngọc nguyên khối màu trắng ngà hoặc trắng đục với nhiều kiểu dáng, phong cách khác nhau. Trong đó, đa phần thủy trì (5/8 chiếc) được tạo hình theo kiểu tách uống nước cách điệu (dạng có quai cầm). Phần thân chính (dùng đựng nước) được chế tác phỏng theo những cánh hoa hoặc lá sen cách điệu. Lớp bên ngoài là các cành hoa, lá được chạm khắc rất công phu theo lối chạm lộng, nhiều phần tách rời khỏi thân thủy trì. Một phần cành hoa được thể hiện cách điệu khéo léo tạo thành quai cầm giống những chiếc tách uống nước.

3 hiện vật thủy trì còn lại mang 3 phong cách khác nhau. Trong đó, có chiếc thủy trì chế tác từ loại đá ngọc màu trắng xanh được tạo dáng hình quả tròn dẹt, đáy bằng, đế thấp, bụng phình, miệng khum tròn, xung quanh chạm cành, hoa lá với 3 bông hoa lớn đang nở, xen giữa các cành lá với kỹ thuật tinh xảo. Thủy trì được đặt trên đế gỗ màu nâu đen, chạm cành dây lá nho cách điệu.

Bên cạnh đó, có chiếc thủy trì được làm từ loại đá ngọc màu trắng đục, gần như trong suốt với kích thước nhỏ. Máng nước của thủy trì được làm dạng dài, 2 đầu không đều nhau, miệng uốn lượn tạo thành một chiếc lá cây có lòng lõm sâu. Tổng thể máng nước được làm dựa trên mô hình một cành cây cách điệu, bao gồm cành, hoa, lá… bao quanh thân của máng (cũng là chiếc lá cách điệu). Nhiều cành cây được làm nổi, tách rời khỏi chiếc lá chính hoặc bao quanh thành miệng rất sinh động. Trên thành miệng, cùng với hoa lá còn chạm nổi một con chim nhỏ, đuôi dài, cánh hơi xòe đang đậu trên cành cây.

Đặc biệt nhất trong nhóm thủy trì là chiếc thủy trì được tạo dáng hình một con kỳ lân trong tư thế nằm, đầu ngoảnh về bên phải, 2 chân trước duỗi thẳng, 2 chân sau quỳ xuống. Trên lưng có lỗ thủng hình tròn dùng để đựng nước, xung quanh trang trí nhiều hoa văn hình mây cách điệu. Thủy trì được đặt trên đế gỗ chạm phỏng theo hình kỳ lân, 4 chân kiểu chân thú, màu xám. Loại thủy trì này vừa có công dụng đựng nước, đồng thời là vật trang trí trong trong thư phòng tại cung đình.

Bảo vệ và phát huy giá trị của Sưu tập Cổ vật cung đình triều Nguyễn nói chung và các hiện vật thủy trì thuộc nhóm “Văn phòng tứ bảo” nằm trong sưu tập này nói riêng vừa là vinh dự đồng thời cũng là trách nhiệm lớn lao của Bảo tàng Lâm Đồng. Mong rằng công chúng khi tới Bảo tàng Lâm Đồng sẽ có thêm nhiều trải nghiệm thú vị và tiếp nhận được nhiều thông tin bổ ích về các hiện vật thủy trì tại đây.

Linh Đan - Phạm Ngát .

Nguồn Lâm Đồng : https://baolamdong.vn/thuy-tri-trong-suu-tap-co-vat-cung-dinh-trieu-nguyen-406203.html