Chương trình tiêm kích thế hệ 4++ Su-35 của Nga đang chứng kiến sự hồi sinh mạnh mẽ trên thị trường quốc tế với dự báo tổng doanh số sẽ đạt từ 100 đến 150 chiếc. Sau gần một thập kỷ bị coi là "nỗi thất vọng" về mặt thương mại, dòng máy bay này đã ghi nhận số lượng đơn đặt hàng xác nhận tăng gấp 4 lần tính đến đầu năm 2025, trong đó Iran đóng vai trò là khách hàng chiến lược quan trọng nhất.
Nỗ lực vượt qua cái bóng của các dòng tiêm kích tiền nhiệm
Được phát triển vào cuối những năm 2000, Su-35 ban đầu được thiết kế như một giải pháp tạm thời để duy trì năng lực tác chiến của Lực lượng Hàng không Vũ trụ Nga trong khi chờ đợi tiêm kích thế hệ thứ năm Su-57 đi vào biên chế. Mục tiêu của giới chức công nghiệp quốc phòng Nga là sản xuất khoảng 100 chiếc cho nhu cầu nội địa và 100 chiếc khác phục vụ xuất khẩu.
Tuy nhiên, dòng máy bay này từng gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm khách hàng quốc tế. Dù kế thừa di sản từ dòng Su-27 và dòng Su-30 vốn đã bán được hơn 600 chiếc ra nước ngoài, Su-35 vẫn phải đối mặt với sự cạnh tranh từ chính các phiên bản nâng cấp có chi phí thấp hơn hoặc các công nghệ tiên tiến hơn đang được phát triển song song.
Rào cản chính trị và áp lực từ các biện pháp trừng phạt
Một trong những nguyên nhân chính khiến Su-35 chậm trễ trong việc thâm nhập thị trường là Đạo luật Chống lại Kẻ thù của nước Mỹ thông qua Trừng phạt (CAATSA) được Washington ban hành vào năm 2017. Đạo luật này buộc Mỹ phải áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế lên bất kỳ quốc gia nào mua vũ khí quy mô lớn của Nga, tạo ra áp lực đáng kể lên các đối tác tiềm năng.
Hậu quả trực tiếp là các quốc gia như Indonesia và Ai Cập đã phải hủy bỏ kế hoạch mua sắm Su-35 dù đã ký kết hợp đồng hoặc bắt đầu thanh toán. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh từ dòng Su-30SM với chi phí vận hành thấp hơn và tiềm năng của Su-57 cũng làm phân tán nguồn ngân sách của các quốc gia khách hàng. Trước năm 2025, chỉ có Trung Quốc là quốc gia duy nhất sở hữu 24 chiếc Su-35 chủ yếu để phục vụ mục đích chuyển giao công nghệ và huấn luyện.
Bước ngoặt thị trường từ các đơn hàng của Iran và Algeria
Bước đột phá của chương trình Su-35 diễn ra vào tháng 2/2025 khi Nga bắt đầu bàn giao những chiếc đầu tiên cho Algeria trong thỏa thuận trị giá khoảng 1,5 tỷ USD cho 18 máy bay. Ngay sau đó, các báo cáo xác nhận Moscow đã lên lịch chuyển giao 48 chiếc cho Không quân Iran và 6 chiếc cho Ethiopia, nâng tổng số lượng xuất khẩu lên 96 chiếc.
Đặc biệt, Iran đang trở thành động lực chính thúc đẩy doanh số của dòng tiêm kích này. Với nhu cầu thay thế phi đội gần 300 máy bay cũ kỹ sau các cuộc đụng độ cường độ cao trong khu vực, Tehran dự kiến sẽ tăng tổng đơn hàng lên 64 chiếc hoặc có thể nhiều hơn. Tương tự, Ethiopia cũng có khả năng nhân đôi đơn đặt hàng để loại biên hoàn toàn dòng Su-27 đã lỗi thời.
Triển vọng và vị thế chiến lược trong thập kỷ tới
Mặc dù Su-35 không được kỳ vọng sẽ đạt được doanh số kỷ lục như dòng Su-30, nhưng vị thế của nó trên thị trường quốc tế đang dần được khẳng định. Khác với các dòng máy bay trước đây dựa vào thị trường Trung Quốc và Ấn Độ, hồ sơ xuất khẩu của Su-35 tập trung vào các quốc gia có nhu cầu cấp bách về chiếm ưu thế trên không nhưng gặp hạn chế trong việc tiếp cận nguồn cung từ phương Tây.
Sự quan tâm từ Iran, tiềm năng cung cấp cho Triều Tiên và các quốc gia châu Phi đang biến chương trình Su-35 thành một thành công muộn màng nhưng mang tính chiến lược cao đối với ngành công nghiệp quốc phòng Nga. Với các đơn hàng đang dần được hiện thực hóa, chương trình này dự kiến sẽ tiếp tục duy trì hoạt động sản xuất và đóng góp quan trọng vào doanh thu xuất khẩu vũ khí của Moscow trong những năm tới.
Tuệ Nhân