Tiến sĩ trẻ người Việt được Hoàng gia Anh vinh danh

một ngày trướcBài gốc

Từ "chợ lao động" đến ngôi trường danh giá

Trong những ngày nghỉ cuối tuần thuở thiếu thời, một cậu bé nhỏ con quê Thanh Hóa, sinh ra tại Hà Nội, thường được cha - bác sĩ Lê Hữu Nghị - chở bằng xe máy từ nội thành Hà Nội về quê ngoại.

TSKH Lê Hoàng Anh (bìa trái) cùng các cộng sự trong phòng Lab của giáo sư Laura M.Machesky.

Đi qua những ngõ ngách, những phiên "chợ lao động" lặng lẽ bên lề đường Giảng Võ, cậu được cha kể chuyện về những thân phận làm thuê lam lũ. Nơi ấy có những người chồng, người cha, người con bỏ quê quán ruộng vườn, nhà cửa ra Hà Nội mưu sinh để kiếm tiền chữa bệnh cho người thân.

Ban ngày ra chợ bán sức lao động, đêm về vạ vật bên hành lang bệnh viện, bền bỉ đồng hành với người thân của họ đang vật lộn với số phận trong buồng bệnh - nơi sự sống và cái chết mong manh...

Những câu chuyện rủ rỉ không đầu không cuối ấy, không ngờ gieo vào lòng trắc ẩn của cậu bé những ám ảnh về nhân sinh, cuộc đời. Cậu bé ấy tên là Lê Hoàng Anh.

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống y học, từ nhỏ Hoàng Anh đã say mê môn Sinh học và có phần "già dặn" trong suy nghĩ. 17 tuổi, như bao bạn bè trong môi trường trường chuyên lớp chọn, Hoàng Anh cũng mày mò tìm kiếm cơ hội đi du học nước ngoài.

Trong buổi phỏng vấn học bổng với giáo sư Đại học Queen's Belfast (Anh), Hoàng Anh trả lời dõng dạc: "Ước mơ của em là tìm ra thuốc chữa bệnh HIV cho loài người". Vị giáo sư đã ngỡ ngàng, bởi ông từng phỏng vấn hàng nghìn du học sinh nhưng chưa một ai có mục tiêu rõ ràng, trả lời chắc "như đinh đóng cột" vậy.

Ấn tượng bởi khát vọng nhân văn của cậu học trò nhỏ, giáo sư đồng ý cấp học bổng 70% cho năm học dự bị, kèm lời hứa sẽ nâng lên 100% nếu kết quả tốt. Và đúng như kỳ vọng, Hoàng Anh đã vượt qua giai đoạn ấy với thành tích xuất sắc, rồi nhận học bổng đại học ngành Hóa sinh tại Đại học Bristol - một trong những trường danh giá của Vương quốc Anh.

Chữa bài cho giáo sư

Lần đầu sang Anh, Hoàng Anh 17 tuổi, bé loắt choắt, lọt thỏm giữa hai chiếc vali to: Một đựng quần áo sách vở, một đựng nồi niêu bát đũa. Cha mẹ tiễn con ra sân bay mà không giấu nổi lo âu. Bởi cậu bé ấy, trước giờ đến việc cắt tóc cũng phải có mẹ chở đi.

TSKH Lê Hoàng Anh trong phòng thí nghiệm.

Nhưng hành trình trưởng thành của Hoàng Anh lại bắt đầu từ đó. Tại Trường Bellerbys College (London), nơi dừng chân của sinh viên đến từ hơn 120 quốc gia khác nhau, cậu học sinh Việt Nam gây ấn tượng bởi thói quen tìm hiểu kỹ trước khi làm bất cứ điều gì: Từ cách đi tàu, thăm bảo tàng đến chiến lược xin học bổng. Khi nhiều bạn vẫn còn loay hoay với tiếng Anh, Hoàng Anh đã đạt điểm tuyệt đối trong các môn học và được giáo viên nhận xét là "cậu học trò truyền cảm hứng trong giảng dạy".

Tiến sĩ Lê Thị Hương, giảng viên Đại học Kinh tế quốc dân (khi đó vừa lấy bằng thạc sĩ tại Anh quốc), người gặp Hoàng Anh những ngày đầu đặt chân tới London kể lại: "Cậu bé với đôi mắt sáng, vai đeo ba lô, tay đẩy vali, bước chầm chậm trên nền tuyết mỏng. Không bao giờ phàn nàn, không bỡ ngỡ, chỉ cười hiền lành khi tôi hỏi han".

Bằng nghị lực phi thường, Hoàng Anh đã hoàn thành bậc đại học với tấm bằng xuất sắc. Các giáo viên dành cho Hoàng Anh những lời khen ngợi, đánh giá cao.

"Trong quá trình học đại học, có lần khi thấy giáo sư giảng sai một bài toán, Hoàng Anh đã mạnh dạn lên chữa lại bài cho giáo sư. Thay vì cảm thấy tự ái, vị giáo sư này lại rất cảm phục và quý mến cậu học trò đến từ Việt Nam", cô Mrs A. O'Callaghan, giáo viên chủ nhiệm kể lại.

Sau đó, Hoàng Anh xuất sắc vượt gần 2.000 ứng viên để giành một trong 4 suất học bổng tiến sĩ tại Viện Nghiên cứu Ung thư Beatson - nơi trực thuộc Cancer Research UK và được bảo trợ bởi Hoàng gia Anh. Mỗi năm, học bổng cấp 40.000 bảng Anh trong suốt 4 năm nghiên cứu.

Trong phòng Lab của giáo sư Laura M.Machesky, một trong những tên tuổi hàng đầu về Sinh học tế bào, Hoàng Anh bắt đầu dấn thân vào một hành trình không kém phần cam go: Tìm lời giải cho cơ chế di căn của tế bào ung thư thông qua các protein bí ẩn.

Bước ngoặt mang tên CYRI

Hai năm đầu của đề tài nghiên cứu tiến sĩ là những ngày Hoàng Anh thức trắng trong phòng thí nghiệm. Anh theo đuổi hướng nghiên cứu về đột biến RAC1 - loại đột biến phổ biến trong ung thư da. Nhưng rồi, Hoàng Anh vấp phải nhóm nghiên cứu khác đã đi trước 3 năm, có sẵn mô hình thí nghiệm và dữ liệu phong phú. Hoàng Anh rơi vào khủng hoảng.

Nghiên cứu mới nhất rất quan trọng của TSKH Lê Hoàng Anh về sự di căn của tế bào ung thư, được công bố trên Tập san khoa học Hóa Sinh.

"Đó là thất bại lớn nhất đầu đời của tôi", anh thừa nhận. Nhưng cũng từ đó, anh ngộ ra chân lý đơn giản mà sâu sắc: "Thất bại trong nghiên cứu là điều bình thường. Và cũng đừng so sánh mình với người khác, bởi những người có mặt trong phòng Lab này đều rất xuất chúng".

Sau khi rẽ hướng nghiên cứu mới, Hoàng Anh phát hiện một loại protein đặc biệt: CYRI-A (Fam49A) - tham gia vào hiện tượng "uống tế bào" (macropinocytosis), tức quá trình tế bào ung thư nuốt tế bào bình thường để sinh khối u mới. Không dừng lại ở đó, anh tiếp tục xác định vai trò của CYRI-B (Fam49B) - "người chỉ huy" trong hiện tượng này, mở ra khả năng tiêu diệt tận gốc sự di căn của ung thư.

Những phát hiện mang tính bước ngoặt của Hoàng Anh nhanh chóng được giới khoa học công bố trên các tạp chí uy tín như Journal of Cell Biology và Journal of Experimental Medicine. Đây cũng chính là nền tảng giúp anh bảo vệ xuất sắc luận án tiến sĩ khoa học ở tuổi 25 - một dấu mốc mà rất ít nhà khoa học trẻ đạt được, đặc biệt là người nước ngoài tại Anh.

Không dừng lại ở đó, anh tiếp tục được Quỹ Wellcome Trust tài trợ 300.000 bảng Anh cho giai đoạn nghiên cứu tiếp theo cùng các cộng sự tại Đại học UCL và Đại học Bristol. Hoàng gia Anh cũng chính thức đưa Lê Hoàng Anh vào diện "tài năng trẻ đặc biệt".

Tính đến thời điểm hiện tại, Lê Hoàng Anh chính thức nhận công tác nghiên cứu khoa học tại Đại học UCL được 4 năm với những trăn trở, đam mê dành trọn tâm huyết cho lĩnh vực Sinh học tế bào, cùng các đồng nghiệp công bố những phát hiện mới giúp nhân loại tiến gần hơn đến giải mã căn bệnh ung thư.

Thành quả những cống hiến ấy là vào tháng 3/2024, Lê Hoàng Anh đã có 2 hình ảnh nghiên cứu về tế bào, sự di căn của tế bào ung thư lọt top 10 thành tựu do Tạp chí khoa học kỹ thuật sinh học của Hội khoa học Hóa sinh Anh bình xét, được đăng tải trên mọi tạp chí khoa học Kỹ thuật sinh học của Anh và châu Âu.

Khi được hỏi về nỗi niềm của người làm cha có con xa quê hương đã gần 10 năm chưa có dịp trở về, bác sĩ Lê Hữu Nghị, bố của tiến sĩ Lê Hoàng Anh chia sẻ: "Làm cha mẹ ai chả muốn gần con. Nhưng khi con đã lựa chọn hiến mình cho nghiên cứu khoa học, hòa mình với thế giới, chúng tôi tôn trọng và động viên cháu theo đuổi hoài bão tìm ra hướng đi mới trong điều trị ung thư cho nhân loại. Đó cũng là sự báo hiếu cha mẹ và thể hiện lòng yêu nước rồi".

Diên Dương

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/tien-si-tre-nguoi-viet-duoc-hoang-gia-anh-vinh-danh-192250827161102832.htm