Tiến sĩ văn học chia sẻ bí quyết 'giành' điểm cao thi tốt nghiệp THPT

2 giờ trướcBài gốc

Tiến sĩ văn học Trịnh Thu Tuyết - nguyên là giáo viên THPT Chu Văn An (Hà Nội), hiện là giáo viên trường THPT Lương Thế Vinh (Hà Nội) chia sẻ bí quyết ôn tập cũng như cách làm bài đạt điểm cao trong thi tốt nghiệp THPT.

Tiến sĩ, Nhà giáo Trịnh Thu Tuyết

Tự kiểm tra lại hệ thống kiến thức và kĩ năng

Giáo viên Trịnh Thu Tuyết cho rằng, ở thời điểm này, trước hết, các em hãy tự kiểm tra lại hệ thống kiến thức và kĩ năng có thể đáp ứng từng kiểu loại câu hỏi theo cấu trúc, định dạng đề thi minh họa của Bộ GD&ĐT (16/2/2025) với hai phần: phần Đọc hiểu/ phần Viết với câu viết đoạn văn (Nghị luận xã hội hoặc Nghị luận văn học) và câu viết bài văn (Nghị luận xã hội hoặc Nghị luận văn học).

Khi ngữ liệu phần Đọc hiểu cũng như nội dung bàn luận trong phần Viết có thể liên quan tới một trong ba loại văn bản: văn học, nghị luận, thông tin thì các em cần ôn lại tất cả những kiến thức thể loại cơ bản, khả dĩ đáp ứng yêu cầu của các câu hỏi phần Đọc hiểu hoặc yêu cầu bàn luận, phân tích… trong phần Viết.

Các kiến thức thể loại cơ bản cần chú ý trong truyện kể là ngôi kể, người kể chuyện, điểm nhìn…; trong thơ trữ tình là nhân vật trữ tình, thể thơ, hình ảnh thơ…; trong văn nghị luận là luận đề, luận điểm, các yếu tố bổ trợ như thuyết minh, miêu tả…; các thao tác lập luận như chứng minh, bình luận, bác bỏ…; trong văn bản thông tin là sa-pô, các phương tiện phi ngôn ngữ, dữ liệu, trình tự sắp xếp thông tin.

Khi phần Đọc hiểu sẽ có ít nhất 1 câu hỏi về tiếng Việt và phần nghị luận văn học cũng có đối tượng là văn bản ngôn từ thì kiến thức tiếng Việt là những nội dung quan trọng trong hành trang của các em, ví dụ cách giải nghĩa từ ngữ, đặc biệt là từ Hán Việt; các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, đối, điệp, nói mỉa, nghịch ngữ, liệt kê…; các biện pháp tăng tính phủ định, khẳng định…

Để đáp ứng tốt yêu cầu phần Nghị luận xã hội, các em cũng cần cập nhật kiến thức xã hội, nhất là những vấn đề nóng của thời đại như trí tuệ nhân tạo, hội chứng đám đông, bạo lực học đường, bảo vệ môi trường, an toàn giao thông…, đặt các vấn đề đó trong góc nhìn của tuổi trẻ.

Những kĩ năng cần cho bài thi, kì thi

Phần thứ nhất của đề là phần Đọc hiểu gồm một ngữ liệu đọc hiểu ngoài sách giáo khoa và 5 câu hỏi đọc hiểu được sắp xếp theo ba cấp độ nhận thức: nhận biết, thông hiểu, vận dụng. Các em cần nhận ra những dấu hiệu của từng kiểu loại câu hỏi để có phương pháp trả lời phù hợp, tránh trả lời thừa hoặc thiếu.

Câu hỏi vận dụng thường yêu cầu thể hiện cảm xúc, suy nghĩ và nhất là quan điểm cá nhân trước một nhận định/thông điệp/vấn đề đặt ra trong văn bản đọc hiểu. Với dạng câu hỏi yêu cầu thể hiện cảm xúc, suy nghĩ về một hiện tượng, sự việc…, học sinh cần trả lời ngắn gọn, chân thành, trung thực những suy nghĩ, xúc cảm cá nhân, tránh khuôn mẫu, hô khẩu hiệu…

Với dạng câu hỏi “Anh/chị có đồng tình…?/ Vì sao”, học sinh cần xác định đúng suy nghĩ, nhận thức của mình để luận bàn cho thấu đáo, chặt chẽ. Hoàn toàn có thể đồng tình hoặc không đồng tình, quan trọng nhất là trả lời câu hỏi “Vì sao?” với lập luận chặt chẽ và trung thực, thuyết phục.

TS Trịnh Thu Tuyết chỉ ra, phần Viết có thể xuất hiện các dạng sau:

Câu viết đoạn văn nghị luận xã hội cần đặc biệt chú ý hai yêu cầu về nội dung và hình thức của đoạn văn: Về nội dung, chỉ nghị luận một khía cạnh, một bình diện của vấn đề (nguyên nhân/ hoặc ý nghĩa/ hoặc hậu quả/ hoặc giải pháp…), tuyệt đối không biến đoạn văn thành bài văn thu nhỏ với tất cả các khía cạnh của vấn đề; về hình thức, cần viết đúng cấu trúc đoạn, đúng dung lượng theo yêu cầu của đề.

Câu viết đoạn nghị luận văn học có thể yêu cầu trình bày cảm nhận hoặc phân tích một giá trị nào đó về nội dung hoặc nghệ thuật của văn bản. Khi viết, thí sinh cần nhớ: giá trị nội dung luôn được thể hiện thông qua đặc sắc của hình thức nghệ thuật; giá trị nghệ thuật chính là khả năng biểu hiện sâu sắc, tinh tế nội dung nên dù vấn đề nghị luận trong đoạn văn chỉ là một giá trị cụ thể,

Với bài văn nghị luận xã hội, các em cần xác định đúng vấn đề nghị luận theo yêu cầu của đề, triển khai hệ thống luận điểm mạch lạc, logic với những lí lẽ chặt chẽ và bằng chứng thuyết phục. Có thể triển khai theo những ý chính sau đây: Giải thích khái niệm, quan niệm; Bàn luận với những nội dung như biểu hiện, nguyên nhân, đánh giá, giải pháp…

Ngoài ra, học sinh cần mở rộng vấn đề, trao đổi với quan điểm trái chiều hoặc ý kiến khác.

Với bài nghị luận văn học, phần mở bài có thể giới thiệu khái quát tác giả (vị trí, phong cách nghệ thuật), tác phẩm (xuất xứ, giá trị) và vấn đề nghị luận (theo yêu cầu câu lệnh trong đề); phần thân bài có thể nêu khái quát về vai trò, vị trí của nhân vật/ đoạn trích trong chủ đề chung hoặc cảm hứng chủ đạo của cả tác phẩm; sau đó tập trung vào nội dung cảm nhận/ phân tích… nhân vật/ đoạn trích… theo yêu cầu của đề.

Rất cần lưu ý việc triển khai hệ thống ý phù hợp hướng tới vấn đề nghị luận chung; quá trình phân tích, cảm thụ phải bám sát đặc trưng thể loại; và cũng như đoạn văn, cần phân tích giá trị nội dung thông qua những đặc sắc nghệ thuật chuyển tải nội dung. Phân tích giá trị nghệ thuật qua vai trò thể hiện sâu sắc, tinh tế nội dung. Kết bài có thể khẳng định giá trị nội dung/ nghệ thuật vừa phân tích, khẳng định tài năng và sự đóng góp của tác giả, tác phẩm với văn học và cuộc sống con người.

Cô Trịnh Thu Tuyết nhấn mạnh, với phần Viết, dù đoạn hay bài văn, nghị luận xã hội hay nghị luận văn học, điều quan trọng trước tiên là xác định đúng yêu cầu nghị luận; sau đó các em nên phác sơ lược hướng triển khai nội dung nghị luận để quá trình viết không lan man hoặc sơ sài, thiếu ý. Nếu phần Nghị luận xã hội cần sự thể hiện cái tôi sắc sảo, bản lĩnh, trung thực thì phần Nghị luận văn học rất cần khả năng cảm nhận tinh tế, sự phân tích sâu sắc và tình cảm chân thành.

Đỗ Hợp

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/tien-si-van-hoc-chia-se-bi-quyet-gianh-diem-cao-thi-tot-nghiep-thpt-post1751908.tpo