Tiên Sơn - Tiềm năng phát triển du lịch nông thôn

12 giờ trướcBài gốc

Xã Tiên Sơn nổi bật với hệ thống di tích dày đặc, mang giá trị lịch sử, tâm linh tiêu biểu của Bắc Bộ. Trong đó, quần thể núi Đọi – chùa Long Đọi Sơn được xem là biểu tượng tâm linh văn hóa không thể thay thế của cả vùng. Núi Đọi tọa lạc giữa đồng bằng bên cạnh những cánh đồng xanh mướt. Tại đây, qua các cuộc khảo cổ, khai quật đã phát hiện nhiều dấu tích về cư trú, mộ táng và tín ngưỡng của cư dân Đông Sơn cách đây khoảng 2.000 năm. Cánh đồng dưới chân núi Đọi là nơi xưa kia đã được vua Lê Đại Hành chọn để thực hiện nghi lễ tịch điền khuyến nông. Lễ hội thể hiện nghi thức vua xuống đồng cày ruộng khai xuân, thể hiện tư tưởng “dĩ nông vi bản” (lấy nông nghiệp làm gốc) trong quản trị quốc gia và khuyến khích sản xuất.

Sau khi định đô ở Thăng Long, nhà Lý đã sớm ý thức đến ngọn núi Đọi – ngọn núi án ngữ phía nam kinh thành Thăng Long, bởi theo ý nghĩa phong thủy núi Đọi trấn giữ bảo đảm cho Thăng Long vững mạnh. Vì vậy, năm 1118 chùa Long Đọi - tên chữ là Diên Linh tự được vua Lý Nhân Tông cho khởi dựng lại, xây ngôi bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh, làm cho núi Đọi càng trở nên là một vùng linh sơn, linh địa. Núi Đọi cùng với dòng Châu Giang uốn lượn dưới chân núi còn là biểu tượng sông Châu – núi Đọi của tỉnh Hà Nam.

Chùa Long Đọi Sơn nổi bật về giá trị kiến trúc, lịch sử, là trung tâm sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng quan trọng của người dân Tiên Sơn và vùng lân cận. Nơi đây, lễ hội chùa Đọi được tổ chức vào ngày 21/3 âm lịch hằng năm, ngoài tưởng niệm vua Lý Nhân Tông và các bậc tiền nhân có công lập chùa còn tái hiện các nghi thức dân gian đặc trưng như rước nước, tế thần, múa rồng, múa trống… Đây là dịp cộng đồng dân cư từ nhiều thôn trong xã quy tụ, góp phần củng cố mối liên kết xã hội và bảo tồn giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể.

Cùng với điểm nhấn chùa Long Đọi Sơn, đình đá An Mông thờ Nguyệt Nga công chúa- một nữ tướng thời Hai Bà Trưng có kiến trúc đá hết sức độc đáo, gắn với lễ hội được tổ chức vào ngày mùng 6 Tết Nguyên đán với tục vồ cầu lấy may hết sức đặc sắc trong dịp đầu xuân năm mới... Ngoài ra, trên địa bàn xã Tiên Sơn còn có đình Đọi Tam thờ ông tổ nghề trống Đọi Tam. Đình có không gian đẹp với kiến trúc mang đậm bản sắc cổ truyền dân tộc.

Biểu diễn trống hội tại Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn năm 2025.

Làng Đọi Tam nằm ngay dưới chân núi Đọi. Theo truyền thuyết dân gian, hai ông tổ nghề trống là Nguyễn Đức Năng và Nguyễn Đức Đạt đã truyền nghề làm trống cho người dân từ thời vua Lê Đại Hành. Qua hàng trăm năm, nghề trống không chỉ được giữ gìn mà còn phát triển mạnh mẽ, trở thành biểu tượng văn hóa, kinh tế của xã Tiên Sơn. Cảnh quan làng nghề mang đặc trưng mô hình làng nghề thủ công truyền thống Việt Nam với các cơ sở nhỏ lẻ xen kẽ khu dân cư. Mỗi ngôi nhà ở Đọi Tam vừa là nơi sinh hoạt, vừa là nơi sản xuất. Sản phẩm trống Đọi Tam không chỉ phục vụ nhu cầu tín ngưỡng, học đường, nghi lễ mà còn hiện diện trong các đoàn nghệ thuật truyền thống và trong đời sống xã hội. Trong các lễ hội ở Tiên Sơn, trống Đọi Tam là nhạc cụ chủ đạo, tạo nên không khí linh thiêng và hào hùng cho thấy sự gắn bó chặt chẽ giữa làng nghề và văn hóa lễ hội địa phương.

Với nhiều năm nghiên cứu sâu về lịch sử, văn hóa Tiên Sơn cũng như mong muốn bảo tồn và khai thác cảnh quan văn hóa một cách hài hòa và bền vững, Tiến sĩ Giang Văn Trọng – Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển (Đại học Quốc gia Hà Nội) đã có những đề xuất hết sức thiết thực để phát triển các sản phẩm du lịch tại xã Tiên Sơn. Đó là, hình thành tuyến du lịch chuyên đề “Trống Đọi Tam – núi Đọi – chùa Long Đọi Sơn”. Đi du lịch theo tuyến này, du khách bắt đầu hành trình tại làng Đọi Tam, trải nghiệm chế tác trống, nghe kể về lịch sử làng, ý nghĩa của trống trong lễ hội và trong đời sống tín ngưỡng dân gian. Tại đây, du khách có thể tham gia trình diễn trống hội hoặc tự tay làm một số công đoạn để tạo ra một chiếc trống hay có thể mua một số sản phẩm làm kỷ niệm.

Đối với những sản phẩm làm quà lưu niệm, Tiến sĩ Giang Văn Trọng gợi ý nên sử dụng hình tượng rồng thời Lý, hình ảnh văn bia, thư pháp thời Lý lưu giữ tại chùa Đọi để trang trí trên sản phẩm sẽ mang lại giá trị độc đáo cho tuyến du lịch trải nghiệm làng nghề. Sau đó, du khách thăm cánh đồng Tịch điền, nơi tái hiện hoạt động canh nông mang tính biểu tượng cho mùa Xuân và sự thịnh trị. Hành trình tiếp tục lên đỉnh núi Đọi nơi tọa lạc chùa Long Đọi Sơn. Tại đây, du khách sẽ được nghe về nghệ thuật kiến trúc Phật giáo thời Lý, xem các di vật khảo cổ học, chiêm ngưỡng các bảo vật quốc gia: Bia Sùng Thiện Diên Linh và 6 pho tượng Kim Cương lưu giữ tại chùa.

Với cảnh quan làng nghề, sản phẩm “Trải nghiệm âm thanh lễ hội Việt qua trống Đọi Tam” cũng được Tiến sĩ Giang Văn Trọng đề xuất. Đây là loại hình du lịch chuyên đề về âm thanh và nghi lễ. Tại làng nghề, du khách sẽ được giới thiệu các loại trống dùng trong lễ hội, các loại hình nghệ thuật truyền thống, trong đời sống dân gian… Trải nghiệm không dừng ở chế tác mà mở rộng sang diễn xướng, biểu diễn và kể chuyện. Tại Tiên Sơn, loại hình du lịch văn hóa cộng đồng cũng khá phù hợp, với chủ đề “Một ngày sống như người Tiên Sơn”. Theo đó, du khách có thể hòa mình vào nhịp sống làng quê vùng chiêm trũng Bắc Bộ, thăm thú làng quê, đi chợ phiên, thưởng thức ẩm thực độc đáo ở Tiên Sơn như: bánh dày, chè kho, cháo cá rô…

Cùng với đó, Tiến sĩ Giang Văn Trọng cũng đưa ra một số kiến nghị để Tiên Sơn tạo ra các sản phẩm du lịch đặc sắc và có khả năng định vị thương hiệu. Trong đó, cần bảo tồn di tích tĩnh gắn với bảo tồn không gian thực hành văn hóa bao gồm: lễ hội, nghề truyền thống, hệ thống truyền thống, tín ngưỡng, âm nhạc, kiến trúc gắn liền với cảnh quan. Quá trình bảo tồn cần có sự tham gia của người dân bản địa, nhà chùa, nghệ nhân, chính quyền và doanh nghiệp du lịch. Đồng thời, chuyển từ tham quan đơn thuần sang trải nghiệm có chiều sâu văn hóa.

Muốn vậy, phải xây dựng quy hoạch cảnh quan cấp xã và liên vùng, có cơ chế phối hợp trong quản lý di sản; khuyến khích đầu tư vào bảo tồn làng nghề gắn với du lịch thông qua việc đào tạo thế hệ kế nghiệp; xây dựng không gian trình diễn nghề, mở rộng sản xuất trống mỹ nghệ, trống nghi lễ… Nếu biết phát huy chiều sâu cảnh quan văn hóa một cách sáng tạo, Tiên Sơn hoàn toàn có thể trở thành mô hình du lịch văn hóa – di sản – cộng đồng tiêu biểu của đồng bằng Bắc Bộ trong tương lai.

Chu Bình

Nguồn Hà Nam : https://baohanam.com.vn/du-lich/tien-son-tiem-nang-phat-trien-du-lich-nong-thon-165303.html