Tiếng nói nữ quyền cất lên từ Thị à thị ơi

6 giờ trướcBài gốc

Tập thơ Thị à thị ơi của Phạm Thị Hồng Thu. Ảnh: CTV

Đầu năm 2025, nhận được tập thơ Thị à thị ơi (NXB Hội Nhà văn), tôi tưởng Phạm Thị Hồng Thu tập hợp từ hàng trăm bài thơ 1-2-3 đã từng đăng trên các diễn đàn báo chí truyền thông. Nhưng đọc một mạch tôi thật ngạc nhiên khi đây là một tập thơ hoàn toàn mới, dường như chưa có bài thơ nào từng đăng tải. Có lẽ chị ủ kín và muốn trình làng tác phẩm một cách bất ngờ. Từ tâm thế, diễn ngôn đến thi tứ, thi ảnh trong tập thơ hoàn toàn mới lạ, không còn ngô nghê ngôn từ, du dương vần vè gượng gạo như những bài thơ đầu tiên của chị.

Tiếng nói nữ quyền tự tin tự tại

Hình ảnh người phụ nữ thông qua nhân vật “thị” xuất hiện xuyên suốt tập thơ Thị à thị ơi của Phạm Thị Hồng Thu vừa có tính độc lập trong từng bài vừa có tính kết nối trong toàn tập như bản trường ca về thân phận người đàn bà trước bộn bề, đa đoan, phức tạp, dông bão cuộc đời. Một bản trường ca buồn và đẹp được viết bằng tâm thế, góc nhìn, cảm nhận tinh tế, trìu mến, chia sẻ và bao dung. Tiếng nói nữ quyền tự tin tự tại cất lên, làm bệ phóng cho nhà thơ dựng nên những bài thơ khác biệt.

“Trăng thánh thót, thánh thót

Tràn lá cây ngọn cỏ mờ mờ tỏ tỏ, mênh mang

Tràn đẫm mắt môi, óng ánh suối tóc dài ngọt mát

Giọt giọt lòng bào xát tiếc nuối, chua chát

Giọt trăng cứ thánh thót

Thánh thót”

Bài thơ về trăng ấn tượng mở đầu tập thơ Thị à thị ơi. Không phải ánh trăng mà là giọt trăng. Giọt trăng hay giọt lòng “Tràn đẫm mắt môi, óng ánh suối tóc dài ngọt mát”. Giọt trăng như những giọt nước mắt thánh thót báo hiệu sự nổi chìm, ngọt đắng, thăng trầm của kiếp hồng nhan. Và chẳng phải con người hiện tồn xương thịt mà bắt nguồn bằng “Cảm giác là lạ, nhột nhột gáy/ Dưới hiên nhà có ánh mắt cười say” từ thế giới vô hình mang tâm thức hiện sinh “Duyên trời định khéo thay” để cất tiếng nữ quyền.

Duyên trời định hay tự thân con người tìm đến nhau thì cái đích cuối cùng cũng để mưu cầu hạnh phúc. Tuy nhiên, thế gian này cái gì cũng có hai mặt, và song hành với sướng vui hạnh phúc luôn là đau buồn bất hạnh, mà bi kịch có khi bắt nguồn chính từ tiếng sét ái tình: “Họ hớp hồn nhau từ cái nhìn đầu tiên// Choáng váng điện giật/ Mù quáng thôi miên// Đời không như là mơ, mắt thấy tai nghe thị vẫn không tin/ Bão dông ngập lối/ Ngậm bồ hòn làm ngọt”.

Không ẩn dụ bóng bẩy như bậc tiền bối lừng danh Hồ Xuân Hương, ý thức nữ quyền trong thơ Phạm Thị Hồng Thu là tiếng nói trực diện. Trực diện trong mơ hồ day dứt. Trực diện trong ngơ ngác đớn đau.

Tình yêu đắm đuối làm cho con người mù quáng. Khi bị bão dông bủa vây tứ bề thì đành “Ngậm bồ hòn làm ngọt” trong đau đớn khôn cùng: “Dựng tóc gáy// Nỗi ớn lạnh ngấm sâu vào tiềm thức/ Thị sợ hắn như người yếu bóng vía sợ ma// Trở mặt nhanh hơn trở bàn tay/ Khẩu phật tâm xà/ Niềm tin ngây thơ mù quáng đã vào dĩ vãng”. Để được thức tỉnh thì cái giá phải trả quá lớn.

Thi ca là cứu cánh

Bi kịch đời sống hôn nhân của người phụ nữ thực chất đến từ đâu? Câu hỏi này nhà tâm lý học có thể dễ dàng trả lời, nhưng đối với nhà thơ để nhận biết và diễn ngôn trung thực thì không phải ai cũng đủ khả năng thể hiện. Tâm thức nữ quyền giúp nhà thơ soi rọi đến điểm sâu số phận: “Chờ tăm đợi cá// Dằng dặc nỗi nhớ thương/ Vòng quay đêm ngày bốn mùa dần nhích// Vò võ đêm trường/ Côn trùng nỉ nỉ non non/ Cứa tim thị mỏi mòn”.

Và cả nỗi đau vì con cái đè nặng trái tim bất lực của người mẹ: “Chờ đỏ cả mắt// Thị chờ con mòn mỏi/ Nó đi quá lâu, thị cố chờ// Mặt trời trằn trọc mãi/ Thị cố thở nhọc nhằn thều thào xin lỗi/ Giọt nước mắt nóng hổi, rơi…”

Giọt nước mắt nóng hổi cũng chính là giọt trăng lặng lẽ trên gương mặt người mẹ bất hạnh. Đau vì con trai sa ngã. Đau vì con dâu hư đốn: “Cô gái hiền lành chân chất/ Ra thành phố bỗng rũ sạch quê nhà” nông nổi chạy theo tiền bạc dục vọng. Và đau vì sự mất mát của đấng sinh thành: “Bà ra đi lặng lẽ trong ngày nắng đổ/ Thị đớn đau bất lực tuyệt vọng/ Mầm sống thức tỉnh”.

Nỗi đau đến từ bên ngoài đã khổ. Nguy hiểm hơn là sự thui chột về tâm hồn: “Say ganh ghét// Con rắn tị nạnh thường trực trong mao mạch/ Chỉ chực bung ra// Thị không muốn ai hơn mình, dù là cái móng tay/ Kể cả ruột thịt/ Hả dạ”.

Phản ánh mặt trái khuất tất. Không né tránh, không đồng lõa cái ác. Soi thấu kiếp hồng nhan lênh đênh lận đận. Tâm thức nữ quyền còn giúp cảnh tỉnh, mở đường giúp cho người phụ nữ vượt thoát mà tình yêu thương chính là thần dược: “Cứu cánh là tình yêu// Yêu trời biển trăng hoa, khám phá những miền xa/ Yêu gia đình, bạn bè, đồng loại// Yêu sâu sắc cuồng nhiệt nàng thơ/ Như khí trời, như cơm ăn nước uống/ Quyện nàng thanh xuân ùa về”.

Cùng với tình yêu con người và thiên nhiên, nhà thơ Phạm Thị Hồng Thu cho thấy thi ca thêm lần “cứu cánh” nhiệm màu. Không mang lại thức ăn nước uống cho cơ thể nhưng thơ là món ăn tinh thần, điểm tựa vô hình kỳ diệu để vượt lên số phận, tìm đến sự an nhiên trong tâm hồn, tự khám phá vẻ đẹp hiện hữu bản thể chính mình mà tạo hóa ban tặng. Đó cũng là bài học, thông điệp mà nữ sĩ Phạm Thị Hồng Thu tự khám phá và gửi đến những bạn đồng giới đồng hành trong cuộc sống đầy bất trắc nhưng cũng chất chứa bao tình yêu khát vọng khi ý thức được nữ quyền trước quy luật tự nhiên sinh tồn: “Học nghệ thuật sống// Chạch bơi trên đường/ Chim đẻ dưới lòng sông// Trời sinh vạn vật không thể đổi thay/ Thị là chính mình/ Cuộc sống ngân nga”.

Ngoài tập thơ

Thị à thị ơi,

Phạm Thị Hồng Thu còn là tác giả một số tập thơ, truyện ký khác. Những chuyến trở về thăm cố hương Phú Yên đầy cảm hứng cũng giúp chị sáng tác nhiều tác phẩm xúc động. Chị cùng gia đình còn lặng lẽ làm nhiều việc thiện nguyện giúp đỡ trẻ em, bà con khó khăn ở quê cha đất tổ.

PHAN HOÀNG

Nguồn Phú Yên : https://baophuyen.vn/93/325449/tieng-noi-nu-quyen-cat-len-tu-thi-a-thi-oi.html