Tiết lộ về trò gian lận và lạm dụng quyền lực của cựu Bộ trưởng Tài chính Tây Ban nha

6 giờ trướcBài gốc

Mạng lưới quyền lực và tiền bạc

Ông Cristóbal Montoro bị điều tra là người đứng sau một mạng lưới vận động hành lang tinh vi mà Công ty tư vấn Equipo Económico (EE) đóng vai trò trung tâm. Công ty này do chính Cristóbal Montoro sáng lập năm 2006 và dù đã tuyên bố rút lui từ 2008 nhưng ông bị nghi ngờ vẫn ngầm kiểm soát hoạt động.

Theo kết luận sơ bộ của cơ quan điều tra tại Tarragona, Công ty tư vấn Equipo Económico đã nhận hơn 779.000 euro từ một nhóm các công ty trong ngành khí công nghiệp và y tế, bao gồm Air Liquide, Praxair, Carburos Metálicos, Abengoa cùng nhiều công ty khác thuộc hiệp hội AFGIM. Đổi lại, ông Cristóbal Montoro đã sử dụng vị trí Bộ trưởng Tài chính để thúc đẩy việc sửa đổi luật thuế có lợi cho các doanh nghiệp này, đặc biệt là với hai lần cải cách thuế lớn vào năm 2014 và 2018.

Cựu Bộ trưởng Tài chính Cristóbal Montoro. Ảnh: Europa Press.

Các tài liệu thu thập được cho thấy, những thư điện tử, biên bản cuộc họp, hóa đơn và tài liệu nội bộ về cơ chế tác động luật pháp được diễn ra một cách có hệ thống. Một email có đoạn ghi: "Cách nhanh nhất vẫn là trả tiền cho EE vì họ có liên hệ trực tiếp với Bộ trưởng Montoro". Những nội dung kiểu này phản ánh một mô hình vận động chính sách mang đậm màu sắc mua chuộc, thậm chí viết sẵn dự thảo luật để Bộ Tài chính thông qua.

Chưa hết, cơ quan điều tra cũng phát hiện một mạng lưới gồm 16 công ty vỏ bọc trải rộng tại Ireland, Panama, Luxembourg, Colombia, Mỹ và Anh. Những công ty này được sử dụng để luân chuyển hơn 32 triệu euro từ năm 2008 đến 2019 và phần lớn được tái đầu tư vào bất động sản, cổ phần và dịch vụ tư vấn trong và ngoài Tây Ban Nha. Một số tài liệu còn cho thấy, số tiền này đến từ chính các hợp đồng tư vấn gắn liền với việc thay đổi chính sách.

Thay đổi chính sách để phục vụ lợi ích nhóm

Một phần của bản tóm tắt về cuộc điều tra vụ án liên quan đến cựu Bộ trưởng Cristóbal Montoro. Ảnh: Xavier Bertral.

Cristóbal Montoro sinh năm 1950 tại Jaén, miền Nam Tây Ban Nha, là một trong những chính trị gia bảo thủ có ảnh hưởng nhất trong lĩnh vực tài chính ở Tây Ban Nha. Ông là thành viên kỳ cựu của đảng Nhân dân (PP) và đã tốt nghiệp ngành Kinh tế, có học vị tiến sĩ từ Đại học Autónoma de Madrid. Trước khi bước chân vào chính trường, Cristóbal Montoro từng là Giáo sư Kinh tế, có thời gian làm việc tại các tổ chức quốc tế. Ông được biết đến là một nhà kỹ trị sắc sảo, đã đảm nhiệm nhiều vị trí then chốt trong các chính phủ do PP cầm quyền, đặc biệt là dưới thời Thủ tướng José María Aznar và Thủ tướng Mariano Rajoy.

Lần đầu tiên giữ chức Bộ trưởng Tài chính từ năm 2000 đến 2004, Cristóbal Montoro đã được biết đến với các chính sách tài khóa bảo thủ và cải cách thuế. Nhưng phải đến nhiệm kỳ thứ hai (2011-2018), ông mới thực sự để lại dấu ấn lớn nhưng cũng gây tranh cãi nhất. Thời điểm đó, khi Tây Ban Nha lâm vào cảnh khủng hoảng nợ công và bị áp lực lớn từ Liên minh châu Âu (EU), Cristóbal Montoro đã điều hành một chính sách "thắt lưng buộc bụng" cứng rắn, cắt giảm chi tiêu công, tăng thuế và áp đặt giám sát nghiêm ngặt đối với các vùng tự trị.

Một trong những điểm nhấn của chính sách này là Luật kiểm soát ngân sách vùng (năm 2012), trao quyền cho chính phủ trung ương can thiệp sâu vào ngân sách của các vùng như Catalonia. Đồng thời, Cristóbal Montoro cũng là người ủng hộ việc ban hành “ân xá thuế” gây tranh cãi, cho phép hợp thức hóa tài sản trốn thuế với mức phạt thấp. Đến năm 2017, chính sách này đã bị Tòa án Hiến pháp tuyên bố vi hiến.

Nhưng dù được giới đầu tư quốc tế đánh giá là người giữ ổn định tài chính cho Tây Ban Nha giai đoạn hậu khủng hoảng, Cristóbal Montoro vẫn bị chỉ trích dữ dội vì làm gia tăng bất bình đẳng và gây áp lực quá lớn lên tầng lớp lao động Tây Ban Nha. Các chính sách cứng rắn của ông đã dựng lên hình ảnh PP ưu tiên giới tinh hoa và hậu quả của nó là khiến cử tri ngày càng rời xa đảng này. Và vì thế, người ta cũng thường xem Cristóbal Montoro như biểu tượng cho mối quan hệ mờ ám giữa khu vực công và tư. Những cộng sự thân cận nhất của ông trong Công ty tư vấn Equipo Económico như: Ricardo Martínez Rico, Manuel Vicente Tutor và Salvador Ruiz Gallud… đều là cựu quan chức cao cấp từng làm việc trong Bộ Tài chính. Họ đã tận dụng kiến thức và mạng lưới công ty được thành lập để cung cấp dịch vụ tư vấn cho các doanh nghiệp, đồng thời vận hành những doanh nghiệp trung gian để che giấu nguồn tiền kiếm được.

Theo kết quả điều tra, việc thay đổi luật thuế đối với ngành khí công nghiệp đã giúp các công ty trong ngành này tiết kiệm hơn 59 triệu euro tiền thuế chỉ trong năm 2015. Đây cũng là minh chứng rõ ràng nhất cho sức ảnh hưởng thực sự của mạng lưới này trong việc thiết kế chính sách nhà nước vì lợi ích nhóm.

Trụ sở Bộ Tài chính Tây Ban Nha. Ảnh: Wikipedia.

Và cuộc khủng hoảng lòng tin vào PP

Ngay sau khi bị khởi tố, Cristóbal Montoro đã tuyên bố rút khỏi PP nhằm tránh gây thêm sức ép cho nội bộ đảng. Tuy nhiên, động thái này không thể ngăn làn sóng chỉ trích từ các đảng đối lập và công chúng. Đảng Xã hội (PSOE) đã nhanh chóng tận dụng bê bối để cáo buộc PP là nơi dung dưỡng tham nhũng có hệ thống. Đảng Podemos thậm chí còn đề xuất mở rộng điều tra sang các chính sách tài chính giai đoạn 2011-2018. Trong khi đó, Chủ tịch PP Alberto Núez Feijóo lại tỏ ra lúng túng khi trả lời báo chí và chỉ đưa ra những phát biểu mang tính hình thức như "tôn trọng tiến trình tư pháp" và "hy vọng làm rõ sự thật". Thái độ này bị giới phân tích cho là quá chậm trễ, phản ánh một đảng đang mất phương hướng trong chiến lược truyền thông và tái thiết hình ảnh.

Theo giới quan sát, vụ bê bối của ông Cristóbal Montoro càng khiến hình ảnh của PP thêm hoen ố trong mắt cử tri. Bởi lẽ, trong vòng 15 năm qua, đảng này đã liên tục vấp phải hàng loạt bê bối. Đầu tiên phải kể đến bê bối tham nhũng quy mô lớn bị phát hiện vào năm 2007 liên quan đến các doanh nhân và các chính trị gia của PP ở Valencia và Madrid. Nhóm doanh nhân, dưới sự điều hành của Francisco Correa (biệt danh Grtel) đã hối lộ cho các quan chức PP để đổi lấy các hợp đồng công. Vụ án này bị điều tra kéo dài cho đến cuối năm 2024 và đã làm sáng tỏ việc rửa tiền, gian lận thuế, cấp hợp đồng trái phép, dẫn đến nhiều bản án tù cho các chính trị gia và doanh nhân, bao gồm cả cựu Bộ trưởng Jesus Sepúlveda.

Những người ủng hộ PP tập trung bên ngoài trụ sở của đảng tại Madrid hồi tháng 5/2023. Ảnh: Getty Images.

Tiếp đó là bê bối tài chính năm 2013 liên quan đến cựu thủ quỹ của Luis Bárcenas với cáo buộc vận hành một quỹ đen bất hợp pháp song song với sổ sách chính thức của đảng. Nhiều lãnh đạo cấp cao của đảng, trong đó có cựu Thủ tướng Mariano Rajoy, đã bị cáo buộc nhận tiền mặt "ngoài sổ sách". Năm 2018, tòa án quốc gia đã kết luận rằng PP đã hưởng lợi từ hệ thống tham nhũng có tổ chức, dẫn đến việc ông Mariano Rajoy bị bỏ phiếu bất tín nhiệm và trở thành Thủ tướng Tây Ban Nha đầu tiên bị phế truất theo cách này… Ngoài ra, PP cũng bị vướng vào một số bê bối nhỏ khác.

Trong các cuộc thăm dò dư luận gần đây, nhiều cử tri trước ủng hộ PP giờ đã tuyên bố chuyển hướng sang Vox - đảng cực hữu chưa bị dính tai tiếng; còn khối cử tri trung lập thì cũng có xu hướng quay về với PSOE hoặc các lực lượng cấp tiến địa phương. Tuy nhiên, theo giới quan sát, mối lo lớn hơn từ bê bối này là nguy cơ Tây Ban Nha đang đối mặt với một khủng hoảng đạo đức chính trị. Bởi lẽ, vụ khởi tố cựu Bộ trưởng Tài chính đã đặt câu hỏi lớn hơn về cấu trúc quyền lực và kiểm soát lợi ích tại Tây Ban Nha. Trong một xã hội từng chịu tổn thương nặng nề từ khủng hoảng kinh tế và nạn thất nghiệp, sự tồn tại của các mạng lưới "nhóm lợi ích chính sách" khiến lòng tin vào thể chế đang ngày càng suy giảm.

Chu Nguyễn

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/ho-so-interpol/tiet-lo-ve-tro-gian-lan-va-lam-dung-quyen-luc-cua-cuu-bo-truong-tai-chinh-tay-ban-nha-i777311/