Tiêu dùng dầu ăn quá mức trở thành gánh nặng cho môi trường

2 giờ trướcBài gốc

Khi dầu ăn không chỉ là… món chiên

Dầu ăn là nguyên liệu cơ bản trong rất nhiều món chiên, từ quán ăn đường phố đến nhà hàng sang trọng. Nhưng khi việc sử dụng dầu ăn diễn ra với tần suất cao, hoặc dầu bị tái sử dụng nhiều lần, thì lượng dầu mới cần dùng sẽ tăng – kéo theo nhu cầu lớn về nguồn nguyên liệu, chế biến và vận chuyển. Nghiên cứu chỉ ra rằng, trung bình khoảng 3,8 kg CO₂-equivalent (CO₂e) được phát thải cho mỗi 1 kg dầu tinh luyện từ hạt; thậm chí ở khu vực khai thác đất đai nhiều hơn, con số có thể lên tới ~5 kg CO₂e/kg. Điều này nghĩa là: mỗi 1 kg dầu ăn tiêu thụ thêm = hàng kg CO₂e “ẩn” được phát thải từ khâu trồng trọt, sản xuất, logistics và xử lý.

Khai thác – Chế biến – Thải bỏ: Chuỗi tạo khí nhà kính

Khai thác/Chuyển đổi đất đai: Khi đất rừng hoặc đất tự nhiên bị chuyển thành cây lấy dầu (như cọ dầu, đậu nành…), lượng carbon bị mất đi từ đất/cây và phát thải CO₂ do khai phá đất đai là rất lớn.

Chế biến & vận chuyển: Canh tác, thu hoạch, vận chuyển, tinh luyện dầu ăn tiêu dùng năng lượng (điện, nhiên liệu hóa thạch) – tất cả đóng góp vào lượng khí nhà kính.

Dầu thải & xử lý: Nếu dầu ăn đã sử dụng không được thu hồi hoặc tái chế đúng cách, khi thải ra môi trường đất/nước có thể phân hủy kém và phát sinh methane (CH₄) – loại khí nhà kính mạnh hơn CO₂ nhiều lần – hoặc CO₂ từ quá trình phân hủy không kiểm soát.Như vậy, việc tiêu dùng dầu ăn “quá mức” – hoặc quản lý dầu ăn thiếu hiệu quả – chính là tăng gánh nặng phát thải GHG (Greenhouse Gases) cho môi trường toàn cầu.

Thực tiễn tại Việt Nam và bài toán chiên rán

Tại Việt Nam, ăn chiên rán rất phổ biến: từ hộ gia đình, quán ăn nhỏ, đến chuỗi nhà hàng – dầu ăn là nguyên liệu không thể thiếu. Khi áp lực kinh tế và chi phí tăng, việc tái sử dụng dầu chiên nhiều lần dễ xảy ra.Sự tiêu dùng dầu ăn lớn đồng nghĩa với: lượng dầu mua nhiều hơn sản xuất nhiều hơn khai thác lớn hơn thải nhiều hơn. Nếu không có quy trình quản lý tốt, lượng dầu thải không thu hồi sẽ tăng – kéo theo lượng phát thải GHG tiềm ẩn cũng tăng.Khối lượng lớn dầu thải nếu không được xử lý đúng cách còn làm ô nhiễm nguồn nước, đất và làm mất khả năng thu giữ carbon của đất – gián tiếp tăng phát thải khí nhà kính.

Hành động cần thiết: Từ lựa chọn cá nhân đến hoạt động doanh nghiệp

Người tiêu dùng hãy cân nhắc giảm tần suất món chiên, chọn nơi sử dụng dầu mới hoặc thay dầu thường xuyên, tránh chia sẻ sử dụng lại dầu nhiều lần.

Nhà hàng/quán ăn cần xây dựng quy trình thay dầu, lọc dầu, thu gom dầu thải, sử dụng dầu có nguồn gốc bền vững và tính toán lượng tiêu thụ để tránh lãng phí.

Doanh nghiệp & chuỗi lớn nên áp dụng công nghệ giám sát chất lượng dầu, xác định lượng tiêu thụ và thải, sử dụng dữ liệu để tối ưu hóa – không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn giảm lượng khí nhà kính gián tiếp từ chuỗi cung ứng.

Chính sách & quản lý cần có khung thu gom dầu thải, tái chế thành nhiên liệu sinh học hoặc nguyên liệu khác, đồng thời khuyến khích sử dụng dầu ăn từ nguồn tái sinh hoặc sản xuất bền vững.

Tiêu dùng dầu ăn vượt mức và quản lý yếu kém không chỉ ảnh hưởng sức khỏe người dùng mà còn là vấn đề môi trường nghiêm trọng – từ việc phát thải CO₂, CH₄ trong suốt chuỗi đến mất khả năng thu giữ carbon của đất và nước.Chúng ta đang đứng trước ngã rẽ: chọn “chiên – dùng – thải” như hiện tại có thể tiếp tục tạo gánh nặng môi trường; hoặc chọn cách “chiên – dùng – quản lý tốt – tái chế” để biến món chiên giòn thơm thành một lựa chọn bền vững hơn.Hành động bắt đầu từ mỗi nhà bếp – mỗi món chiên – mỗi lựa chọn dầu ăn. Vì “ăn ngon” cũng nên để lại “dấu chân xanh”.

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/tieu-dung-dau-an-qua-muc-tro-thanh-ganh-nang-cho-moi-truong.html