Tìm hiểu về hoạt động mua bán dầu mỏ giữa Ấn Độ và Nga

6 giờ trướcBài gốc

(Ảnh minh họa)

Các doanh nghiệp dầu khí Ấn Độ, hiện là khách hàng mua dầu Nga lớn thứ hai thế giới, cho biết họ vẫn đang chờ hướng dẫn chính thức từ chính phủ về việc có tiếp tục các hợp đồng này hay không.

Hiện dầu Nga chiếm hơn một phần ba lượng dầu thô mà Ấn Độ dùng để tinh chế xăng và dầu diesel. Vì vậy, việc ngừng nhập khẩu ngay lập tức là không khả thi; nếu có thay đổi, nhiều khả năng chỉ là giảm dần lượng mua.

Ấn Độ là nước nhập khẩu và tiêu thụ dầu lớn thứ ba thế giới, với khoảng 87% nhu cầu dầu thô (tương đương 5,5 triệu thùng mỗi ngày) phải nhập khẩu.

Nga là một trong những nhà khai thác và xuất khẩu dầu thô hàng đầu thế giới.

Thương mại dầu mỏ giữa hai nước

Trước đây, khoảng hai phần ba lượng dầu của Ấn Độ đến từ các nước Trung Đông như Iraq, Ả Rập Xê-út và UAE.

Sau khi phương Tây áp đặt trừng phạt Nga vì chiến sự ở Ukraine từ tháng 2/2022 và ngừng mua dầu Nga, Ấn Độ tận dụng cơ hội mua dầu Nga với giá chiết khấu cao.

Nhờ đó, tỷ trọng dầu Nga trong tổng lượng nhập khẩu của Ấn Độ đã tăng từ 1,7% trong năm tài chính 2019-2020 lên 40% trong năm 2023-2024, đưa Nga trở thành nhà cung cấp dầu lớn nhất cho Ấn Độ.

Trong năm tài chính 2024-2025, Ấn Độ nhập khoảng 88 triệu tấn dầu từ Nga, trên tổng số 245 triệu tấn dầu nhập khẩu. Nguyên nhân chính khiến Ấn Độ tăng mạnh nhập khẩu là giá dầu Nga rẻ hơn đáng kể so với giá thị trường quốc tế. Năm 2023, mức chiết khấu lên tới 19-20 USD/thùng, nhưng hiện chỉ còn khoảng 3,5-5 USD/thùng.

Số liệu nhập khẩu dầu

Trong tháng 9, Ấn Độ nhập khoảng 4,7 triệu thùng dầu mỗi ngày, tăng 220.000 thùng so với tháng trước, nhưng gần như không thay đổi so với cùng kỳ năm ngoái.

Dầu Nga vẫn là nguồn cung lớn nhất, chiếm 1,6 triệu thùng/ngày, tương đương 34% tổng lượng nhập khẩu. Tuy nhiên, con số này thấp hơn khoảng 160.000 thùng/ngày so với mức trung bình trong 8 tháng đầu năm 2025, theo dữ liệu sơ bộ của hãng phân tích Kpler.

Trong nửa đầu tháng 10, lượng dầu Nga cung cấp cho Ấn Độ đạt 1,77 triệu thùng/ngày. Iraq đứng thứ hai với 1,01 triệu thùng/ngày, tiếp theo là Ả Rập Xê-út với 830.000 thùng/ngày. Đáng chú ý, Mỹ đã vượt UAE để trở thành nhà cung cấp dầu lớn thứ tư cho Ấn Độ, với 647.000 thùng/ngày. UAE hiện cung cấp 394.000 thùng dầu mỗi ngày.

Ngừng nhập dầu Nga

Việc ngừng hoàn toàn nguồn cung dầu từ Nga gần như không thể thực hiện ngay lập tức. Thông thường, các hợp đồng dầu được ký trước 4-6 tuần so với thời điểm giao hàng, nghĩa là những lô dầu đang được vận chuyển hiện nay đã được ký từ đầu, hoặc giữa tháng 9.

Các hợp đồng giao hàng đến ít nhất cuối tháng 11 đã được chốt xong. Vì vậy, nếu phát biểu của ông Trump là đúng, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ có thể chỉ ngừng ký hợp đồng mới, và lượng dầu Nga nhập khẩu có thể bắt đầu giảm từ tuần thứ 3, hoặc thứ 4 của tháng 11.

Theo giới phân tích, với các hợp đồng hiện có, mức nhập khẩu dầu Nga khoảng 1,6-1,8 triệu thùng/ngày là con số thực tế nhất trong vài tuần tới.

Theo dữ liệu của hãng phân tích Kpler, tuyên bố của ông Trump về việc Ấn Độ sẽ cắt giảm nhập khẩu dầu Nga có vẻ chỉ mang tính chính trị, bởi New Delhi chưa đưa ra xác nhận chính thức. Dòng chảy dầu từ Nga vẫn diễn ra ổn định.

“Lượng dầu thô Nga nhập vào Ấn Độ trong tháng 10 đạt khoảng 1,8 triệu thùng/ngày, tăng khoảng 250.000 thùng so với tháng 9”, Kpler cho biết.

Sự sụt giảm nhập khẩu trong giai đoạn tháng 7-9 không liên quan đến lo ngại thuế quan, mà chủ yếu do yếu tố mùa vụ - đặc biệt là thời gian bảo dưỡng định kỳ tại các nhà máy lọc dầu thuộc sở hữu nhà nước (PSU).

Trên thực tế, phần lớn các hợp đồng giao hàng đến đầu tháng 9 đã được ký từ 6-10 tuần trước đó, tức là trước ngày 31/7. Vì vậy, mức giảm trong quý III chủ yếu phản ánh nhu cầu bảo trì kỹ thuật, chứ không phải lý do chính trị.

Dầu thô Nga vẫn giữ vai trò quan trọng trong cơ cấu nhập khẩu của Ấn Độ, chiếm khoảng 34% tổng lượng dầu nhập khẩu, và mức giá chiết khấu vẫn đủ hấp dẫn để các nhà máy lọc dầu khó có thể từ bỏ.

Lý do Ấn Độ tiếp tục mua dầu Nga khá rõ ràng: Dù mức chiết khấu không còn cao như năm 2023, dầu Nga vẫn là nguồn nguyên liệu rẻ nhất cho các nhà máy lọc dầu, nhờ giá nhập thấp và biên lợi nhuận cao (GPW - Gross Product Worth) từ các loại dầu như Urals.

Điều gì xảy ra nếu Nga ngừng xuất khẩu dầu?

Nga là một trong những quốc gia xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, với ba khách hàng chính là Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong tháng 9, Trung Quốc mua 47% lượng dầu thô xuất khẩu của Nga, Ấn Độ chiếm 38%, Thổ Nhĩ Kỳ 6%, và Liên minh châu Âu (EU) khoảng 6%.

Nếu Ấn Độ ngừng nhập dầu Nga, nước này sẽ phải tìm kiếm các nguồn thay thế vốn không nhiều, điều này có thể đẩy giá dầu toàn cầu lên mức 100 USD/thùng, trong bối cảnh nhu cầu tăng mạnh và nguồn cung bị siết chặt.

Theo các nhà phân tích, nguồn cung dầu thô toàn cầu có giới hạn. Khi một nhà xuất khẩu lớn như Nga bị loại khỏi thị trường, các nước nhập khẩu - đặc biệt là Ấn Độ - sẽ buộc phải mua từ những nguồn thay thế khác, khiến nhu cầu dầu từ các nước khác tăng vọt, giá leo thang và nguy cơ lạm phát toàn cầu gia tăng.

Hiện Nga xuất khẩu khoảng 4,3-4,8 triệu thùng/ngày, trên tổng sản lượng 9,2 triệu thùng/ngày, tương đương khoảng 5% nguồn cung dầu thô toàn cầu.

Những năm gần đây, Ấn Độ duy trì được mức lạm phát ổn định chủ yếu nhờ giữ giá nhiên liệu trong nước ổn định. Nguồn dầu Nga giá rẻ đã trở thành “tấm đệm an toàn” giúp nước này đối phó với biến động giá dầu toàn cầu, đặc biệt là trong giai đoạn năm 2022.

Tuy nhiên, chính quyền Trump chỉ trích việc Ấn Độ mua dầu Nga giá thấp, rồi xuất khẩu nhiên liệu tinh chế sang các thị trường khác, trong đó có châu Âu, cho rằng đây là hành động “trục lợi từ xung đột”.

Trong khi đó, Ấn Độ khẳng định hoạt động này hoàn toàn hợp pháp, vì chưa có lệnh trừng phạt quốc tế nào cấm mua dầu thô Nga. EU chỉ cấm nhập nhiên liệu tinh chế từ Nga, còn Mỹ cũng chưa áp đặt lệnh trừng phạt đối với dầu thô, hoặc sản phẩm tinh chế của nước này. Dù nhiều nước châu Âu đã dừng nhập dầu Nga, Ấn Độ vẫn tuân thủ mức trần giá do nhóm G7 đặt ra.

Lựa chọn của Ấn Độ

Về mặt kỹ thuật, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ có thể vận hành mà không cần dầu Nga, nhưng theo các chuyên gia, điều đó sẽ gây ảnh hưởng lớn về kinh tế và chiến lược.

Dầu thô Nga cho hiệu suất chưng cất cao, nghĩa là tạo ra nhiều xăng, dầu diesel và nhiên liệu máy bay hơn. Nếu chuyển sang loại dầu khác, các nhà máy sẽ thu được ít sản phẩm trung gian hơn (như diesel và nhiên liệu phản lực), trong khi lượng cặn sau tinh chế tăng, khiến hiệu quả khai thác giảm rõ rệt.

Mức giá chiết khấu sâu cùng sự tương thích cao với hệ thống lọc dầu của Ấn Độ đã khiến lượng nhập khẩu dầu thô Urals từ Nga tăng mạnh.

Dầu Nga cho tỷ lệ sản phẩm trung gian cao như dầu diesel và nhiên liệu máy bay, đồng thời rất phù hợp với công nghệ lọc dầu hiện đại của Ấn Độ. Nhờ đó, cả các nhà máy lọc dầu nhà nước lẫn tư nhân đều có thể vận hành vượt công suất thiết kế mà vẫn duy trì lợi nhuận lớn.

Nếu không còn tiếp cận được nguồn dầu Nga, chi phí nhập khẩu của Ấn Độ mỗi năm có thể tăng thêm từ 3-5 tỷ USD, dựa trên mức chênh 5 USD/thùng với khối lượng 1,6-1,8 triệu thùng/ngày. Trong trường hợp xuất khẩu dầu của Nga bị hạn chế khiến giá dầu toàn cầu tăng, gánh nặng tài chính của Ấn Độ sẽ càng lớn hơn.

Để thay thế lượng dầu Nga 1,6-1,8 triệu thùng/ngày, Ấn Độ cần một chiến lược nhập khẩu đa dạng hơn. Trung Đông được xem là lựa chọn khả thi nhất về mặt vận hành, trong khi dầu WTI Midland của Mỹ có thể bổ sung thêm khoảng 200.000-400.000 thùng/ngày.

Tuy nhiên, dầu Mỹ thường nhẹ hơn, cho sản lượng diesel thấp hơn, nên không phù hợp với nhu cầu tiêu thụ chính của Ấn Độ. Khoảng cách vận chuyển xa và chi phí cao cũng là rào cản lớn, khiến khả năng mở rộng nhập khẩu bị hạn chế. Dầu từ Tây Phi và Mỹ Latinh được đánh giá là có tiềm năng bổ sung ở mức trung bình.

Theo các chuyên gia, một chiến lược cân bằng có thể bao gồm 60-70% nguồn thay thế đến từ Trung Đông, còn dầu từ Mỹ, châu Phi và Mỹ Latinh đóng vai trò hỗ trợ.

Nhập khẩu dầu từ Mỹ

Dữ liệu từ Kpler cho thấy Ấn Độ có thể tăng nhập khẩu dầu từ Mỹ, nhưng tối đa chỉ đạt khoảng 400.000-500.000 thùng/ngày. Việc mở rộng gặp khó, do dầu Mỹ kém phù hợp với hệ thống lọc dầu của Ấn Độ, cùng chi phí và yếu tố hậu cần bất lợi, khiến khả năng chuyển hẳn sang nguồn này rất thấp.

Dù vậy, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ vẫn nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung, tìm kiếm những lô hàng có hiệu quả kinh tế cao. Theo Kpler, trong năm 2025, Ấn Độ nhập khẩu trung bình 310.000 thùng dầu Mỹ mỗi ngày, tăng từ 199.000 thùng/ngày năm 2024, và có thể đạt đỉnh khoảng 500.000 thùng/ngày vào tháng 10.

Ông Prashant Vasisht, Phó Chủ tịch Cấp cao kiêm Đồng Trưởng bộ phận Xếp hạng Doanh nghiệp của Icra Ltd, nhận định: “Icra cho rằng các nhà máy lọc dầu trong nước sẽ tiếp tục mua dầu từ nhiều nguồn khác nhau, tùy theo hiệu quả kinh tế và khả năng sẵn có”.

Ông cũng lưu ý rằng, dù Ấn Độ vẫn nhập khẩu lượng lớn dầu Nga, mức chiết khấu đã giảm đáng kể, khiến dầu từ Trung Đông ngày càng trở nên hấp dẫn hơn, nhờ vị trí địa lý gần và chi phí vận chuyển thấp.

Nh.Thạch

AFP

Nguồn PetroTimes : https://nangluongquocte.petrotimes.vn/tim-hieu-ve-hoat-dong-mua-ban-dau-mo-giua-an-do-va-nga-733606.html