Tìm kiếm giải pháp hoàn thiện chính sách thúc đẩy cải tạo đô thị

6 giờ trướcBài gốc

Cải tạo đô thị đang trở nên cấp bách

Phát biểu dẫn đề Hội thảo, TS Đặng Việt Dũng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho biết, cải tạo đô thị là một nhiệm vụ song hành với xây dựng phát triển mới đô thị trong quá trình phát triển đô thị.

TS Đặng Việt Dũng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam khẳng định, cải tạo đô thị là một nhiệm vụ cấp bách trong bối cảnh hiện nay.

Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách và dành nguồn lực lớn cho công tác cải tạo, tái thiết đô thị. Sự phát triển đô thị ngày càng đi vào nề nếp, từng bước tạo được hình ảnh đô thị hiện đại, hướng tới đô thị xanh, đô thị thông minh và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, nước ta vẫn còn nhiều khu vực trong lòng đô thị đang từng ngày xuống cấp, hạ tầng đô thị quá tải, thiếu cây xanh, thậm chí thiếu nước sạch. Nhiều khu vực cần bảo tồn có nguy cơ biến mất. Một số công trình, cụm công trình nhà ở chật chội, mất an toàn, cơi nới mất mỹ quan đô thị...

Để tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng nêu trên và giải pháp thúc đẩy quá trình cải tạo đô thị, Liên hiệp các Hội khoa học kỹ thuật Việt Nam và Tổng hội Xây dựng Việt Nam đã phối hợp tổ chức Hội thảo "Thực trạng và giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách thúc đẩy công tác cải tạo đô thị ở Việt Nam".

Hội thảo có sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành về quản lý và phát triển đô thị tại Việt Nam.

"Cải tạo đô thị luôn là vấn đề khó, phức tạp. Các khu vực đô thị cần cải tạo thường là các khu vực đô thị cũ, lâu đời, gắn liền với thói quen sống của người dân. Một số khu vực phát triển tự phát, thiếu quy hoạch. Các khu vực đô thị này thường là những khu vực đông dân, thu nhập trung bình thấp. Rất nhiều các khu vực cần cải tạo nằm ở khu vực trung tâm đô thị lớn, nhưng khả năng sinh lời thấp.

Bên cạnh đó, chúng ta đang thiếu các chính sách ưu tiên cho nội dung cải tạo đô thị. Sự tham gia của chính quyền thiếu quyết liệt, sự tham gia của doanh nghiệp còn khiêm tốn.

Tuy nhiên, việc cải tạo đô thị đang trở nên cấp bách trong bối cảnh của biến đổi khí hậu, tốc độ đô thị hóa cao và yêu cầu nâng cao chất lượng sống cho người dân, tạo sự công bằng giữa các khu vực đô thị", TS Đặng Việt Dũng nhấn mạnh.

Cần thiết ban hành quy định pháp luật riêng về cải tạo đô thị

Chia sẻ về thực trạng công tác cải tạo đô thị tại Việt Nam, PGS.TS Lưu Đức Hải, Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng cho biết, theo thống kê của Bộ Xây dựng, hiện cả nước có khoảng 2.500 nhà chung cư cũ được xây dựng trước năm 1994, tập trung chủ yếu ở Hà Nội và TP.HCM. Trong đó, nhiều công trình đã xuống cấp nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cho cư dân.

PGS.TS Lưu Đức Hải, Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng kiến nghị Quốc hội, Chính phủ xem xét ban hành một luật mới hoặc pháp lệnh riêng về cải tạo đô thị.

Hệ thống hạ tầng kỹ thuật tại nhiều đô thị lớn đã quá tải, tình trạng ngập úng, ùn tắc giao thông, thiếu không gian công cộng diễn ra thường xuyên.

Mặc dù vậy, theo báo cáo giám sát đầu tư công năm 2024 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (trước đây), khoảng 35 - 40% các dự án đầu tư hạ tầng đô thị tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng… bị chậm tiến độ từ 1 - 5 năm so với kế hoạch.

Theo PGS.TS Lưu Đức Hải, công tác cải tạo đô thị ở Việt Nam đang chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như khung pháp lý và chính sách, kinh tế - tài chính, xã hội - cộng đồng, hạ tầng kỹ thuật - xã hội, quản lý và điều phối, môi trường và biến đổi khí hậu, thay đổi đơn vị hành chính.

Trong đó, việc sắp xếp đơn vị hành chính ảnh hưởng lớn đến các lĩnh vực quy hoạch và định hướng phát triển đô thị; phát triển hạ tầng và không gian đô thị; quản lý và tổ chức thực hiện…

Tuy nhiên, việc sắp xếp đơn vị hành chính cũng mang đến những cơ hội, giúp quy hoạch đồng bộ hơn, tập trung nguồn lực (ngân sách, đất đai, nhân lực) và quản lý đô thị thống nhất hơn.

Trên cơ sở đó, PGS.TS Lưu Đức Hải đã đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế, chính sách về cải tạo đô thị, bao gồm: tăng cường hoàn thiện pháp lý và thể chế, ban hành các cơ chế tài chính - huy động vốn, đẩy mạnh công tác quy hoạch và thiết kế đô thị, xây dựng cơ chế đồng thuận và bảo đảm quyền lợi cho người dân, tổ chức quản trị - giám sát thực thi.

Trọng tâm là kiến nghị Quốc hội, Chính phủ xem xét ban hành văn bản Luật hoặc Pháp lệnh riêng về cải tạo đô thị, nhằm quy định rõ về chung cư cũ, nhà ở nguy hiểm, hạ tầng đô thị xuống cấp, quy trình thực hiện, trách nhiệm, quyền và nghĩa vụ của các bên.

Tăng cường cơ chế phản biện, giám sát xã hội và sự tham gia của cộng đồng trong cải tạo đô thị

PGS.TS Vũ Thị Vinh, Ủy viên Ban chấp hành Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam đánh giá, trong những năm qua, hệ thống pháp luật Việt Nam đã tạo ra những tiền đề quan trọng cho việc triển khai cơ chế phản biện, giám sát xã hội và sự tham gia cộng đồng. Những cơ chế này đã bước đầu phát huy tác dụng trong thực tiễn cải tạo và phát triển đô thị.

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam kiến nghị xây dựng một luật mới về cải tạo đô thị.

Mặc dù vậy, việc triển khai cơ chế phản biện, giám sát xã hội và sự tham gia cộng đồng trong cải tạo đô thị còn nhiều hạn chế. Khung pháp lý đã mở đường, nhưng chưa đủ mạnh để bảo đảm thực thi hiệu quả, trong khi nhu cầu cải tạo đô thị ngày càng lớn.

Trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm quốc tế, PGS.TS Vũ Thị Vinh đã đề xuất các nhóm giải pháp trọng tâm, nhằm tăng cường cơ chế phản biện, giám sát xã hội và sự tham gia của cộng đồng trong cải tạo đô thị ở Việt Nam. Đó là thể chế hóa nghĩa vụ công khai và phản hồi bắt buộc; Phát triển hệ thống dữ liệu mở và bản đồ số; Xây dựng nền tảng số tham vấn và giám sát đô thị; Tăng cường vai trò giám sát độc lập của các tổ chức xã hội; Đặt cộng đồng ở vị trí trung tâm.

Bên cạnh đó, PGS.TS Vũ Thị Vinh cũng đề xuất quy trình 7 bước tham vấn có phản hồi trong chính quyền hai cấp, được xây dựng trên nền tảng pháp lý của Việt Nam, tham chiếu kinh nghiệm quốc tế và tích hợp phương pháp quản trị dự án hiện đại RACI (Responsible: Cơ quan thực hiện - Accountable: Cơ quan chịu trách nhiệm cuối cùng - Consulted: Bên được tham vấn - Informed: Bên được thông tin).

"Trong bối cảnh thực hiện chính quyền hai cấp từ năm 2025 và tiến trình chuyển đổi số mạnh mẽ, người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng, mà phải được đặt ở vị trí chủ thể đồng kiến tạo đô thị. Chỉ khi phản biện được lắng nghe, giám sát được đảm bảo, và sự tham gia cộng đồng trở thành thực chất, quá trình cải tạo và tái thiết đô thị mới có thể vượt ra khỏi cách tiếp cận truyền thống, hướng tới mục tiêu đô thị xanh - thông minh - bền vững - nhân văn.

Đây chính là chìa khóa để biến cải tạo đô thị ở Việt Nam thành một động lực phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới, góp phần xây dựng hệ thống quản trị đô thị dân chủ, minh bạch và lấy người dân làm trung tâm", PGS.TS Vũ Thị Vinh nhấn mạnh.

TS Phạm Thị Nhâm, nguyên Phó viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia đóng góp ý kiến tại Hội thảo về cải tạo đô thị.

Cũng tại Hội thảo, TS Phạm Thị Nhâm, nguyên Phó viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng) đã chia sẻ một số kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc xác định khu vực cần cải tạo trong quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết và các giải pháp thực hiện.

Trong đó, TS Phạm Thị Nhâm đã nhấn mạnh các giải pháp về hoàn thiện khung pháp lý đầy đủ, thống nhất và khả thi; tích hợp tiêu chí ngay từ khâu lập quy hoạch; thiết lập cơ chế tham gia đa bên (Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư); xây dựng cơ chế huy động vốn xã hội đa dạng và linh hoạt.

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam kiến nghị xây dựng một luật mới về cải tạo đô thị. Bên cạnh đó, thành phố Hà Nội và các chuyên gia cần tập trung nghiên cứu 2 vấn đề: Phân loại đô thị phù hợp với chính quyền 2 cấp và sửa đổi hệ thống quy hoạch theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn.

Trong khi đó, ông Đỗ Viết Chiến, nguyên Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) kiến nghị hai giải pháp là đồng bộ quy định pháp luật về cải tạo đô thị và sớm xây dựng, ban hành Luật Quản lý phát triển đô thị…

Dịch Phong

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/tim-kiem-giai-phap-hoan-thien-chinh-sach-thuc-day-cai-tao-do-thi-192251016143504299.htm