Tín chỉ carbon hôm nay (10.8): 'Nếu doanh số tín chỉ carbon tăng nhưng nhiệt độ toàn cầu vẫn tăng, thì không ổn'

5 giờ trướcBài gốc

Minh họa về một ngân hàng lương thực ở Nam Mỹ

8–10% lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu đến từ thực phẩm bị lãng phí ở đâu đó trên hành trình từ nông trại tới bàn ăn. Khi chất thải hữu cơ này kết thúc ở bãi rác, nó sẽ phát thải khí metan — một loại khí nhà kính mạnh — trong quá trình phân hủy chậm.

Các ngân hàng thực phẩm có thể giúp ngăn chặn tình trạng lãng phí thực phẩm bằng cách thu hồi thực phẩm chưa bán từ các cửa hàng tạp hóa và nhà bán lẻ, rồi phân phối lại cho các gia đình và cá nhân có nhu cầu.

Ma trận tín chỉ carbon

Theo Mạng lưới Ngân hàng Thực phẩm Toàn cầu (GFN), các tín chỉ carbon này có thể mở ra con đường mới để gây quỹ cho ngân hàng thực phẩm trong bối cảnh các nguồn tài trợ khác, như viện trợ nước ngoài từ các nước giàu cho các nước đang phát triển, đang bị đe dọa.

Tổ chức phi lợi nhuận này đã thử nghiệm chương trình tín chỉ carbon tại Mexico và Ecuador, đồng thời đang làm việc để đưa ngân hàng thực phẩm ở 12 quốc gia khác tham gia.

Chuyển đổi xe xăng sang xe điện và 'mỏ vàng' tín chỉ carbon

Vai trò của tín chỉ carbon trong thị trường carbon bắt buộc

Thị trường tín chỉ carbon: Pháp lý chưa thông, hàng hóa chưa có!

Tuy nhiên, thị trường carbon — nơi các tín chỉ này được giao dịch — đã bị chỉ trích nặng nề vì tình trạng gian lận tràn lan. Các nhà phê bình cho rằng việc mua tín chỉ chỉ là một hình thức “tẩy xanh”.

Việc GFN triển khai chương trình tính toán dấu chân carbon của ngân hàng thực phẩm đặt ra câu hỏi: Liệu các tổ chức phi lợi nhuận có sứ mệnh xã hội và môi trường có nên sử dụng những công cụ kế toán gây tranh cãi này để duy trì hoạt động và mở rộng tác động hay không.

Các thị trường carbon được quảng bá như một cách để các đối tượng gây ô nhiễm lớn (hãy nghĩ tới: hãng hàng không, tập đoàn lớn, thậm chí là chính phủ) giảm thiểu tác động môi trường mà không cần thay đổi cách vận hành.

Về lý thuyết, người mua có thể phát thải CO₂ vào khí quyển rồi mua tín chỉ — đại diện cho việc giảm phát thải — để bù đắp, cho phép họ tuyên bố hoạt động của mình “trung hòa carbon”.

Vấn đề là nếu không có tiêu chuẩn và xác minh nghiêm ngặt để chứng minh tín chỉ đó đại diện cho việc cắt giảm phát thải bổ sung và lâu dài; thì phân tích cho thấy hầu hết tín chỉ này gần như vô nghĩa. Một trong nhiều vấn đề là các bên bán và tổ chức chứng nhận gặp khó khăn khi đáp ứng tiêu chí “tính bổ sung” — chứng minh rằng nếu người mua không mua tín chỉ, việc giảm phát thải sẽ không xảy ra.

Một số tổ chức phi lợi nhuận có động cơ xã hội và ý thức môi trường đã thử bán tín chỉ carbon. Ví dụ, các chương trình bảo tồn từ lâu đã bán tín chỉ bù đắp trên thị trường carbon dựa trên ý tưởng rằng các hệ sinh thái được bảo vệ sẽ lưu trữ khí thải, theo Khaled Diab, Giám đốc truyền thông của Carbon Market Watch — một tổ chức giám sát phi lợi nhuận nghiên cứu các chương trình định giá carbon. Các nhóm này đôi khi đánh giá quá cao mức độ giảm phát thải mà họ thực sự đạt được.

Chẳng hạn, một cuộc điều tra của Bloomberg năm 2020 về chương trình tín chỉ carbon dựa trên rừng của The Nature Conservancy phát hiện nhiều khoản giảm phát thải có khả năng là giả. The Nature Conservancy vẫn tiếp tục bán tín chỉ nhưng đã rà soát lại hoạt động và hủy một dự án không đáp ứng tiêu chí nội bộ mới.

Tháng 4 vừa qua, Carbon Market Watch công bố báo cáo về các chương trình tặng bếp gas hoặc bếp điện cho các gia đình ở những nước nghèo — nơi họ thường phải chặt và đốt củi để nấu ăn.

Các chương trình này bán tín chỉ carbon dựa trên lượng giảm phát thải khi chuyển từ đốt củi sang nhiên liệu sạch hơn. Diab cho biết:“Chúng tôi phát hiện tác động khí hậu bị thổi phồng đáng kể” mà một phần vì các giả định khi đo lường phát thải.

Thách thức là phải xác minh tính hiệu quả

Theo bà Ana Catalina Suarez Penã - Giám đốc cấp cao về Chiến lược và Đổi mới tại GFN, khi xây dựng phương pháp “Thu hồi thực phẩm để tránh phát thải metan” (FRAME), GFN nhận thức rõ những vấn đề này. Bà cho rằng: “Các bê bối quanh thị trường carbon tự nguyện đều liên quan đến tính nghiêm ngặt của hệ thống giám sát, báo cáo và xác minh” và nếu doanh số tín chỉ carbon tăng nhưng nhiệt độ toàn cầu vẫn tăng, thì "có gì đó không ổn".

Vì vậy, khi GFN nghiên cứu cách tính lượng phát thải được tránh nhờ chuyển hướng thực phẩm khỏi bãi rác, tổ chức này tập trung đảm bảo “những gì chúng tôi báo cáo là thật”. Phương pháp FRAME đang trong quá trình được Gold Standard — tổ chức thiết lập tiêu chuẩn và xác minh tín chỉ trong thị trường carbon tự nguyện — chứng nhận.

Phương pháp này xác định cụ thể thế nào là phát thải được tránh. Trong trường hợp này, các ngân hàng thực phẩm tham gia so sánh lượng phát thải phát sinh khi vận chuyển thực phẩm được cứu, bảo quản lạnh và phần thực phẩm hỏng… với kịch bản các cửa hàng tạp hóa và nhà bán lẻ xử lý thực phẩm đó mà không phục vụ người ăn. Ví dụ như đưa vào bãi rác hoặc chế biến thành phân compost hay thức ăn chăn nuôi.

Phương pháp FRAME chỉ tính tới thực phẩm dành cho con người mà nếu không có can thiệp thì sẽ tới các điểm này; nhưng nay được ngân hàng thực phẩm cứu và trao cho người tiêu thụ. Nó cũng chỉ xét tới thực phẩm được tặng, không tính thực phẩm ngân hàng thực phẩm mua.

Để tín chỉ carbon thực sự bù đắp được phát thải, chúng cũng cần phản ánh nỗ lực mới hoặc bổ sung nhằm giảm ô nhiễm khí hậu.

Ý tưởng là bán tín chỉ sẽ giúp các tổ chức ngăn chặn nhiều phát thải hơn so với trước. GFN cho rằng chương trình tín chỉ của họ đáp ứng tiêu chí “bổ sung” vì nguồn thu từ bán tín chỉ giúp các ngân hàng thực phẩm mở rộng năng lực cứu thực phẩm. Các ngân hàng thành viên đảm bảo dữ liệu chính xác bằng cách theo dõi phát thải liên quan tới hoạt động theo thời gian thực và gửi báo cáo hàng quý cho GFN.

Phần lớn ngân hàng thực phẩm trong GFN hoạt động với ngân sách 1 triệu USD hoặc ít hơn — nghĩa là ngay cả khoản sụt giảm nhỏ trong nguồn tài trợ cũng ảnh hưởng lớn tới khả năng duy trì hoạt động.

Khi chính quyền tổng thống Donald Trump cắt giảm hàng tỉ USD viện trợ nước ngoài của Mỹ, các nước châu Âu cũng đang cân nhắc lại ngân sách hỗ trợ nước ngoài. Điều này khiến các ngân hàng thực phẩm ở Nam bán cầu, vốn phụ thuộc vào nguồn tài trợ từ các quốc gia giàu, phải tìm kiếm nguồn tài trợ thay thế.

Mạng lưới Ngân hàng Thực phẩm Mexico (BAMX), từng bán tín chỉ carbon theo phương pháp khác, đã tham gia thử nghiệm FRAME. Bà Mariana Jiménez, lãnh đạo BAMX, cho biết trải nghiệm này giúp tổ chức nhận thức rõ hơn tác động môi trường của mình. Tại Quito, Ecuador, ngân hàng thực phẩm tham gia thí điểm FRAME đã sử dụng dữ liệu thu thập được để trao đổi với chính phủ về nền tảng giảm phát thải của quốc gia.

Tuy nhiên, các nhà phê bình cho rằng nếu tín chỉ không đại diện cho việc loại bỏ carbon thực sự khỏi khí quyển — ví dụ biến rác thực phẩm thành biochar và sử dụng biochar để lưu trữ carbon — thì khó có thể coi đó là giảm phát thải thực sự và lâu dài.

Trước hoài nghi, Ana Catalina Suarez Penã cho rằng giá trị của việc ngân hàng thực phẩm tự kiểm toán hoạt động và chia sẻ dữ liệu này vượt xa thị trường carbon. Bà nói: “Tôi nghĩ trong những năm tới, việc có dữ liệu tốt hơn, chính xác hơn và chắc chắn hơn sẽ là cách để chứng minh mọi người đang đóng góp thế nào” cho các mục tiêu khí hậu.

Khi các quốc gia chuẩn bị báo cáo tiến trình khí hậu tại hội nghị thượng đỉnh khí hậu Liên Hợp Quốc cuối năm nay, dữ liệu về lãng phí thực phẩm sẽ rất quý giá — dù hầu hết các phương pháp tính toán hiện tại chưa kết nối rõ ràng giữa lãng phí thực phẩm và phát thải. Ana Catalina Suarez Penã hy vọng các ngân hàng thực phẩm có thể “kết nối cả hai trong cùng một cuộc trò chuyện”.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/tin-chi-carbon-hom-nay-10-8-neu-doanh-so-tin-chi-carbon-tang-nhung-nhiet-do-toan-cau-van-tang-thi-khong-on-236012.html