Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương - Di sản mang đậm bản sắc cội nguồn dân tộc Việt

2 giờ trướcBài gốc

Lễ hội Đền Hùng hằng năm thu hút hàng triệu lượt người, góp phần tiếp tục củng cố ý thức cội nguồn trong đời sống đương đại. Ảnh: Ban QLDT

Di sản độc đáo của văn hóa Việt từ cội nguồn lịch sử

Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ gắn liền với huyền thoại dựng nước thời Văn Lang, thể hiện tinh thần “uống nước nhớ nguồn” đã thấm sâu vào đời sống người Việt từ hàng nghìn năm. Không chỉ là nghi lễ tri ân các Vua Hùng, di sản này còn chứa đựng triết lý sống hướng về tổ tiên, sự cố kết cộng đồng giữa các dân tộc sinh sống trên đất Việt.

Trung tâm của di sản là quần thể di tích lịch sử trên núi Nghĩa Lĩnh - nơi Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương ngày 10/3 âm lịch hằng năm diễn ra với quy mô quốc gia. Lễ hội kết hợp hài hòa phần lễ trang nghiêm (dâng hương, rước kiệu, tế lễ truyền thống) và phần hội phong phú với hát xoan, hát ghẹo, diễn xướng dân gian trung du.

PGS.TS Ngô Văn Doanh (Viện Nghiên cứu Văn hóa) nhận định: “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là một hệ giá trị văn hóa - lịch sử hiếm có, nơi lịch sử hòa quyện với huyền thoại, hình thành một không gian thiêng của ‘bản sắc Việt’.”

Chuyên gia nhân học người Pháp Philippe Papin từng đánh giá rằng tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương “không chỉ là một tục thờ, mà là biểu tượng của ký ức tập thể, giúp người Việt củng cố sự thống nhất tinh thần qua nhiều biến thiên lịch sử.”

Sự công nhận quốc tế đối với giá trị nhân văn và cộng đồng

Ngày 6.12.2012, tại kỳ họp của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 diễn ra tại Paris, UNESCO chính thức ghi danh “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ” vào Danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Quyết định được thông qua với sự đồng thuận cao.

Trong báo cáo thẩm định, UNESCO đánh giá đây là di sản thể hiện bản sắc đặc biệt của người Việt, có sức sống mạnh mẽ trong cộng đồng, được lưu truyền qua nhiều thế hệ mà không bị đứt gãy. Di sản cũng đáp ứng đầy đủ tiêu chí về tính liên tục, tính sáng tạo của cộng đồng và khả năng thích ứng trong đời sống hiện đại.

Trong phát biểu ngay sau lễ công bố, Đại sứ - Trưởng Phái đoàn Việt Nam bên cạnh UNESCO khi đó là ông Dương Văn Quảng nhấn mạnh rằng, sự kiện là niềm tự hào lớn của nhân dân cả nước, đồng thời khẳng định “cộng đồng chính là lực lượng giữ gìn và trao truyền di sản qua nhiều thế hệ”.

Đại diện UNESCO, bà Cécile Duvelle, khi đó là Trưởng Ban thư ký Công ước 2003, đánh giá hồ sơ của Việt Nam được chuẩn bị công phu và thuyết phục; hơn hết, di sản thể hiện “cách người Việt nuôi dưỡng tinh thần đoàn kết thông qua truyền thống tôn kính tổ tiên”.

Việc được UNESCO ghi danh không chỉ là sự công nhận đối với giá trị văn hóa - tâm linh lâu đời của dân tộc, mà còn là bước tiến quan trọng đưa hình ảnh văn hóa Việt Nam đến với bạn bè quốc tế bằng ngôn ngữ của di sản.

Lan tỏa giá trị di sản: từ đất Tổ đến cộng đồng quốc gia và quốc tế

Sau khi được ghi danh, Việt Nam đã xây dựng nhiều chương trình bảo tồn, trong đó chú trọng vai trò của cộng đồng - nhân tố cốt lõi giúp di sản phát triển bền vững. Các lễ hội Đền Hùng hằng năm thu hút hàng triệu lượt người, đồng thời tiếp tục củng cố ý thức cội nguồn trong đời sống đương đại.

Hoạt động nghiên cứu, sưu tầm và phục dựng nghi lễ truyền thống được triển khai đồng bộ; hát xoan Phú Thọ - loại hình diễn xướng gắn chặt với tín ngưỡng Hùng Vương - cũng đã được UNESCO công nhận và đưa vào danh sách Di sản đại diện. Nhiều trường học tại Phú Thọ phát triển chương trình giáo dục di sản, tạo môi trường giúp học sinh hiểu, thực hành và gìn giữ giá trị truyền thống.

GS.TS Ngô Đức Thịnh (nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa dân gian) từng khẳng định: “Điều quan trọng nhất là cộng đồng vẫn giữ vai trò chủ thể. Di sản tồn tại không phải nhờ sự áp đặt hành chính mà nhờ niềm tin và tình cảm tự nhiên của người dân đối với các Vua Hùng”.

Không chỉ trong phạm vi Phú Thọ, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương còn lan tỏa tới nhiều địa phương trong cả nước thông qua hệ thống đền thờ Vua Hùng, các lễ dâng hương và hoạt động tưởng niệm. Với sự hỗ trợ của truyền thông, công nghệ số và giao lưu văn hóa quốc tế, di sản ngày càng được giới thiệu rộng rãi, trở thành biểu tượng văn hóa độc đáo của Việt Nam trong dòng chảy văn hóa thế giới.

TUẤN ĐÔNG

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/van-hoa/tin-nguong-tho-cung-hung-vuong-di-san-mang-dam-ban-sac-coi-nguon-dan-toc-viet-186134.html