Đại đoàn Quân Tiên phong 308 về tiếp quản Thủ Đô. Ảnh: Tư liệu
Tám thập kỷ đã trôi qua, ý nghĩa của ngày lịch sử này vẫn không hề phai mờ; trái lại, tiếp tục soi sáng đường lối chiến lược của Đảng và Nhà nước ta trong sự nghiệp xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Bài học từ ngày Toàn quốc kháng chiến vẫn giữ nguyên giá trị giáo dục, định hướng lý tưởng và hình thành phẩm chất chiến đấu cho các thế hệ hôm nay.
Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời trong một bối cảnh vô cùng khó khăn: nạn đói đe dọa, nạn dốt hoành hành, chính quyền non trẻ, các thế lực thù địch trong và ngoài nước tìm cách lật đổ. Trong khi nhân dân Việt Nam đang cố gắng hàn gắn vết thương chiến tranh, thực dân Pháp với dã tâm tái chiếm Đông Dương đã liên tiếp gây hấn, bội ước và từng bước lấn chiếm nhiều vùng đất của ta.
Mặc dù Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nỗ lực tối đa để duy trì hòa bình, kiên trì thương lượng, tranh thủ thời gian củng cố chính quyền cách mạng, nhưng càng nhân nhượng, Pháp càng lấn tới. Đỉnh điểm là tối 19/12/1946, Pháp gửi tối hậu thư buộc ta phải giải giáp lực lượng tự vệ và trao quyền kiểm soát Thủ đô vào tay chúng.
Không thể lùi thêm một bước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ ra Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến, khẳng định chân lý bất diệt: “Thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ!” Đó là lời hiệu triệu thiêng liêng thức tỉnh sức mạnh tiềm tàng của cả dân tộc. Từ Hà Nội, Huế, Sài Gòn đến các miền quê, miền núi, tiếng súng kháng chiến đồng loạt nổ ra, mở đầu cho cuộc chiến đấu toàn dân, toàn diện, trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược.
Ngày 19/12/1946 đã khẳng định sự lựa chọn kiên quyết của dân tộc Việt Nam: dám chiến đấu để giữ vững độc lập, cho dù phải hy sinh tất cả. Sự kiện này thể hiện bản lĩnh của một dân tộc yêu chuộng hòa bình nhưng không khuất phục trước bất kỳ cường quyền nào. Đây là ý nghĩa lớn nhất, có giá trị trường tồn vượt lên trên mọi biến động của lịch sử.
Tinh thần “không chịu mất nước” đã trở thành hệ giá trị cốt lõi của nền quốc phòng toàn dân, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong mọi cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc.
Ngày Toàn quốc kháng chiến đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tư duy chiến lược quân sự của Đảng ta. Từ đây, đường lối kháng chiến trường kỳ, tự lực cánh sinh, toàn dân tham gia và toàn diện trên mọi mặt trận chính thức được xác lập.
Đây chính là tiền đề để hình thành nghệ thuật chiến tranh nhân dân, kết hợp sức mạnh toàn dân tộc với sức mạnh của lực lượng vũ trang ba thứ quân. Bài học ấy không chỉ mang giá trị khoa học quân sự mà còn tiếp tục được kế thừa trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc thời đại mới.
Từ những đơn vị Vệ quốc quân còn non trẻ, Quân đội nhân dân Việt Nam đã trưởng thành vượt bậc ngay từ những trận đánh đầu tiên, tiêu biểu là chiến đấu 60 ngày đêm bảo vệ Thủ đô Hà Nội. Đây là minh chứng rõ rệt cho sự anh dũng, mưu trí, tinh thần hy sinh vì Tổ quốc của quân đội ta.
Cuộc chiến đấu ngày 19/12 đã để lại những bài học quý giá về tổ chức chỉ huy, xây dựng lực lượng, nghệ thuật tác chiến trong đô thị là những giá trị vẫn tiếp tục được nghiên cứu, giảng dạy trong các nhà trường quân đội.
Không có sự đồng lòng của nhân dân, kháng chiến không thể thành công. Từ việc dựng chiến lũy, tiếp tế hậu cần đến tham gia chiến đấu, nhân dân Hà Nội và cả nước đã tạo thành một sức mạnh đoàn kết chưa từng có. Chính nhân tố “lòng dân” đã làm nên sự bất tử của cuộc kháng chiến toàn quốc.
Ngày nay, trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, bài học “lấy dân làm gốc”, xây dựng thế trận lòng dân càng có ý nghĩa quan trọng, nhất là trong bối cảnh chiến tranh thông tin, chiến tranh tâm lý ngày càng tinh vi. Tinh thần của ngày 19/12/1946 khẳng định quan điểm xuyên suốt của Việt Nam: luôn chủ động giữ hòa bình, nhưng không chấp nhận đánh đổi độc lập, chủ quyền. Ngày nay, trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn và các thách thức an ninh phi truyền thống, bài học này vẫn giữ nguyên giá trị.
Việt Nam kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, đồng thời xây dựng lực lượng quốc phòng đủ mạnh để bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.
Kháng chiến năm 1946 đã chứng minh rằng sức mạnh dân tộc bao gồm ý chí độc lập tự do, tinh thần đoàn kết, tiềm lực kinh tế văn hóa là nền tảng quyết định thắng lợi. Hiện nay, trong xây dựng đất nước và bảo vệ chủ quyền, yêu cầu tăng cường sức mạnh toàn dân càng trở nên quan trọng.
Ngày Toàn quốc kháng chiến 19/12/1946 là một trong những sự kiện mang tính bước ngoặt của lịch sử dân tộc Việt Nam. Tinh thần độc lập tự do, ý chí bất khuất và sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc trong ngày ấy mãi mãi là nguồn động lực tinh thần to lớn cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Đối với thế hệ trẻ hôm nay, bài học của ngày lịch sử này không chỉ là tư liệu lịch sử nghiên cứu mà còn là kim chỉ nam trong đào tạo thế hệ sĩ quan trẻ: bản lĩnh, trí tuệ, nhân văn, kỷ luật, sáng tạo và sẵn sàng chiến đấu vì sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Ngày 19/12 không chỉ nhắc về lịch sử và quá khứ hào hùng mà còn mở ra trách nhiệm hôm nay: giữ vững độc lập tự do, xây dựng quân đội vững mạnh, củng cố nền quốc phòng toàn dân và vun đắp sức mạnh của lòng dân là nền tảng bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống.
____________________________________________
(*) Trường Sĩ quan Lục quân 1, Bộ Quốc phòng
(*) Thượng tá, ThS Nguyễn Hữu Quý; Trung tá QNCN, Đặng Thị Thu Hường