Tòa án tối cao Mỹ liệu có chặn đứng chiến dịch thuế quan của Tổng thống Trump?

3 giờ trướcBài gốc

Tổng thống Mỹ Donald Trump cảnh báo nếu loại bỏ các gói thuế đối ứng, đó sẽ là thảm họa cho đất nước. (Nguồn: Newsweek)

Tòa án tối cao sẽ Mỹ sẽ bắt đầu nhiệm kỳ 9 tháng mới vào ngày 6/10, trùng với thời điểm mở phiên điều trần để xem xét tính hợp pháp của các mức thuế quan toàn cầu do Tổng thống Donald Trump áp đặt lên các đối tác - một phép thử quan trọng đối với quyền hành pháp trong chính sách thương mại.

Trước đó, ngày 9/9, Tòa án tối cao Mỹ thông báo đã đưa vụ kiện thuế nhập khẩu vào diện xét xử nhanh. Cuộc tranh luận đầu tiên giữa các bên sẽ diễn ra vào tuần đầu tháng 11. Ngoài ra, vụ kiện bãi nhiệm thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Lisa Cook của ông Trump cũng có thể được đẩy nhanh tương tự.

Đạo luật IEEPA cho quyền lực đến đâu?

Chỉ trong tháng 9, Tòa án tối cao phải đối mặt với hai sự kiện được đánh giá có ảnh hưởng lớn đến cả vai trò của của cơ quan tư pháp cao nhất nước Mỹ và quyền lực của Tổng thống Donald Trump. Phán quyết của tòa không chỉ tác động trực tiếp tới chính sách kinh tế mà còn liên quan đến tương lai của hàng trăm tỷ USD thuế nhập khẩu và tính độc lập của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) – những yếu tố then chốt đối với nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Đáng chú ý, Tòa án tối cao đã chấp nhận đơn kháng cáo của Bộ Tư pháp về phán quyết của Tòa phúc thẩm liên bang khu vực Washington, qua đó sẽ xem xét tính hợp pháp của các mức thuế quan "ngày giải phóng" do Tổng thống Trump ban hành trong nhiệm kỳ hiện tại, dựa trên Đạo luật Quyền lực kinh tế khẩn cấp quốc tế (IEEPA).

Trong lịch sử, đạo luật này thường được dùng để áp đặt các lệnh trừng phạt hoặc đóng băng tài sản. Trước ông Trump, chưa Tổng thống Mỹ nào sử dụng IEEPA để áp thuế.

Với chính sách thương mại cứng rắn, Tổng thống Trump hồi tháng 4 viện dẫn IEEPA để áp mức thuế nhập khẩu cao với hầu hết đối tác thương mại nhằm "đòi lại công bằng" và giảm thâm hụt. Ông chủ Nhà Trắng cũng nêu mục tiêu giải phóng nền kinh tế Mỹ khỏi sự lệ thuộc vào nhập khẩu và giành lại quyền chủ động trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông Donald Trump cũng dùng IEEPA để áp thuế với Trung Quốc, Canada và Mexico nhằm ngăn chặn việc buôn bán fentanyl và các chất gây nghiện khác vào Mỹ.

"Cuộc chiến thương mại toàn cầu do ông Trump khởi xướng làm tăng biến động tài chính, châm ngòi cho bất ổn kinh tế toàn cầu và khiến nhiều đối tác thương mại né thị trường Mỹ", Tòa Phúc thẩm Liên bang Mỹ tại Washington, D.C ra phán quyết rằng "các chính sách thuế này là bất hợp pháp" và Tổng thống Trump đã lạm dụng thẩm quyền khi áp thuế quan dựa trên IEEPA, khi chỉ Quốc hội mới có quyền áp dụng những biện pháp như vậy.

Tuy nhiên, các thẩm phán đã trì hoãn phán quyết của họ, cho phép các mức thuế "Ngày giải phóng" mà ông Trump công bố hồi tháng 4 tiếp tục có hiệu lực đến giữa tháng 10, tạo thêm thời gian để Nhà Trắng chuẩn bị cho các bước tiếp theo, bao gồm cơ hội nộp đơn kháng cáo lên Tòa án tối cao.

Ngay sau phán quyết này, Tổng thống Donald Trump lập tức lên tiếng khẳng định Tòa Phúc thẩm đã sai lầm, do đó, chính quyền của ông sẽ kháng cáo lên Tòa án tối cao. Tuy nhiên, trên mạng xã hội Truth Social, ôngcảnh báo "nếu loại bỏ các gói thuế đối ứng này, đó sẽ là thảm họa hoàn toàn cho đất nước, đồng thời sẽ khiến chúng ta suy yếu về tài chính, trong khi nước Mỹ phải mạnh mẽ”.

Ông Trump nhấn mạnh rằng, kinh tế Mỹ sẽ không chấp nhận tình trạng thâm hụt thương mại khổng lồ cũng như những rào cản thuế quan và phi thuế quan mà các quốc gia khác, dù là “bạn hay thù”, áp đặt lên hàng hóa Mỹ. “Nếu phán quyết này được giữ nguyên, nó sẽ thực sự hủy hoại nước Mỹ”, ông cảnh báo.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick cũng cho rằng, phán quyết của tòa có nguy cơ gây “thiệt hại không thể khắc phục” đối với nước Mỹ, ảnh hưởng tới an ninh, ngoại giao và có thể khiến các đối tác thương mại trả đũa.

Trong khi Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cảnh báo, việc đình chỉ thuế quan Ngày giải phóng sẽ làm gián đoạn đàm phán thương mại giữa Washington với các nước, đồng thời khiến các đối tác yêu cầu phải làm rõ tính hợp pháp của chính sách thuế quan.

"Số phận" chiến dịch thuế quan của Tổng thống Trump?

Bình luận về phán quyết của Tòa phúc thẩm Liên bang, người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai lên tiếng - “Ông Trump đã thực thi hợp pháp quyền lực áp thuế mà Quốc hội trao cho để bảo vệ an ninh quốc gia và kinh tế trước các mối đe dọa từ bên ngoài. Các mức thuế của Tổng thống Trump vẫn còn hiệu lực và chúng tôi mong chờ chiến thắng cuối cùng trong vấn đề này”.

Chính quyền của Tổng thống Donald Trump gần đây đã chính thức yêu cầu Tòa án tối cao giữ nguyên các mức thuế mà ông ban hành dưới quyền hạn của Đạo luật IEEPA, lập luận rằng - văn bản luật cho phép “quy định việc nhập khẩu” — và quy định đó bao gồm cả quyền áp thuế. Trong bản luận cứ gửi tòa, chính phủ cũng nêu rằng, IEEPA không cần có từ ngữ đề cập riêng tới thuế; thay vào đó, việc áp thuế là một phương thức quen thuộc để “quy định nhập khẩu” trong bối cảnh quyền hành pháp xử lý tình trạng khẩn cấp do Tổng thống chịu trách nhiệm.

Dự đoán về phán quyết của Tòa án tối cao, Giáo sư luật Robert Luther III của Đại học George Mason tin - "Họ rồi sẽ phán quyết theo người đứng đầu nước Mỹ". Ông cũng nêu vấn đề rằng, "Tổng thống Trump đã nói rõ, thuế nhập khẩu là trọng tâm trong chính sách kinh tế của ông. Nếu Tòa án tối cao rút đi một trụ cột trong nền tảng đó, cả tòa nhà sẽ sụp đổ".

Trên thực tế, kể từ khi trở lại Nhà Trắng lần thứ hai, Tổng thống Trump đã liên tiếp đưa ra các chính sách chưa từng có tiền lệ, từ tái cấu trúc bộ máy chính phủ, siết nhập cư cho tới gia tăng sức ép với các đối thủ. Nhiều biện pháp gây tranh cãi đã bị đưa ra tòa.

Trong khi tòa cấp dưới nhiều lần ra phán quyết cản trở chương trình nghị sự của ông chủ Nhà Trắng, Tòa án tối cao lại liên tục đưa ra các quyết định có lợi. Cơ quan này đã cho phép Tổng thống Mỹ thứ 47 giải thể Bộ Giáo dục, chấp thuận việc sa thải hàng chục nghìn nhân viên liên bang. Ông cũng giành lợi thế lớn, củng cố quyền lực, sau khi Tòa tối cao ra phán quyết hạn chế quyền của thẩm phán liên bang trong việc chặn sắc lệnh hành pháp của ông.

Nhìn vấn đề ở một góc độ khác, một số nhà phân tích pháp lý cảnh báo, nếu Tòa tối cao chấp nhận lập luận của chính quyền — rằng IEEPA cho phép áp thuế lớn mà không cần thông qua Quốc hội — phán quyết này sẽ mở tiền lệ pháp lý rộng, thay đổi cách Washington dùng “công cụ kinh tế” trong tương lai.

Như đồng nghiệp của Giáo sư Robert Luther III tại Đại học George Mason, Giáo sư luật Ilya Somin bình luận, "Tổng thống chắc chắn muốn khẳng định quyền lực trong cả hai vụ việc trên. Chúng ta sẽ chờ xem Tòa nói gì về điều đó". Dù vậy, ông cũng đồng quan điểm rằng, việc trao cho Tổng thống quyền lực hành pháp quá lớn sẽ "làm suy yếu pháp quyền và sự ổn định cần thiết để duy trì hệ thống kinh tế hiệu quả".

Chẳng hạn, việc Tổng thống Trump muốn bãi nhiệm Thống đốc Lisa Cook được cho là do khác biệt quan điểm chính sách tiền tệ, chứ không phải một lý do nào khác. Tính độc lập của Fed hỏi sự can thiệp chính trị được Quốc hội Mỹ bảo vệ ngay từ khi thành lập năm 1913. Theo đó, các thống đốc Fed chỉ có thể bị tổng thống bãi nhiệm "vì lý do chính đáng" - nhưng luật cũng không định nghĩa thuật ngữ này là gì.

Tuy nhiên, giới quan sát cũng nhận định phán quyết này không chỉ tạo ra rào cản pháp lý cho chính sách thương mại cứng rắn của Tổng thống Trump, mà còn gây bất lợi cho Washington, ảnh hưởng trực tiếp tới các cuộc đàm phán thương mại mà Mỹ đang tiến hành với châu Âu, Nhật Bản và Anh.

Vậy "số phận" chiến dịch thuế quan của Tổng thống Trump sẽ thế nào, nếu Tòa án tối cao Mỹ cũng chặn việc sử dụng Đạo luật IEEPA?

Ông chủ Nhà Trắng vẫn có một số cách khác để áp thuế nhập khẩu. Chẳng hạn, ông có thể chỉ thị cho Bộ trưởng Thương mại và Đại diện Thương mại Mỹ tiến hành điều tra theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại Mỹ năm 1974 đối với các đối tác thương mại khác nhau, điều này cho phép áp dụng thuế quan sau khi cuộc điều tra kết thúc.

Hoặc ông chủ Nhà Trắng cũng có thể sử dụng Mục 232 của Luật Thương mại năm 1962, vốn đang được sử dụng cho thuế thép và nhôm. Bên cạnh đó, còn có một luật thương mại chưa từng được sử dụng trước đây, Mục 338 của Đạo luật Thương mại năm 1930, cho phép Tổng thống áp đặt mức thuế lên tới 50% đối với hàng nhập khẩu từ các quốc gia.

Minh Anh

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/toa-an-toi-cao-my-lieu-co-chan-dung-chien-dich-thue-quan-cua-tong-thong-trump-328466.html