Tòa sơ thẩm không chấp nhận yêu cầu của người khởi kiện
Ngày 11/12, Tòa phúc thẩm TAND tối cao tại TP Hồ Chí Minh mở phiên xét xử phúc thẩm vụ án hành chính giữa bà Phạm Thị Nguyệt (sinh năm 1962, trú tại phường Bình Trưng, TP Hồ Chí Minh) và UBND TP Thủ Đức cũ (bên thừa kế quyền và nghĩa vụ tố tụng, nay là UBND phường Long Trường, địa chỉ 1341 Nguyễn Duy Trinh, phường Long Trường), cùng các bên liên quan đến việc khiếu kiện các quyết định hành chính trong quản lý, sử dụng đất.
Việc tranh chấp đất kéo dài gần ba thập niên, phát sinh từ nhiều quyết định cấp giấy chứng nhận và giải quyết tranh chấp trong giai đoạn còn Quận 9 (cũ), TP Hồ Chí Minh.
Trước đó, trong các ngày 24/3 và 21/4/2025, TAND TP Hồ Chí Minh đã mở phiên tòa sơ thẩm công khai theo thụ lý số 253/2016/TLST-HC. Phiên tòa được mở lại sau nhiều quyết định hoãn và tạm ngừng để xem xét yêu cầu “khiếu kiện quyết định hành chính” trong lĩnh vực đất đai.
Tại phiên tòa, bà Phạm Thị Nguyệt trình bày: thửa đất có tổng diện tích là 193.000m2, có địa chỉ trên đường Gò Cát, phường Phú Hữu (nay là phường Long Trường), TP Hồ Chí Minh do cụ Tăng Như Hoa và bà Nguyễn Thị Hổ (gia đình bà Nguyệt) mua vào năm 1966 và thuê người làm công canh tác. Sau năm 1975, con cháu cụ Hoa tiếp tục sản xuất ổn định trên diện tích đất này, do diện tích lớn nên gia đình vẫn thuê thêm lao động phụ giúp.
Năm 1977, thực hiện chủ trương của Nhà nước, gia đình cụ Hoa đưa toàn bộ diện tích đất vào Hợp tác xã. Đến năm 1989, khi Hợp tác xã giải thể, theo chính sách gia đình bà Nguyệt thu gom lại toàn bộ diện tích đã gửi vào Hợp tác xã và tiếp tục quản lý, sản xuất cho đến nay.
Gia đình bà cũng làm thủ tục tại UBND xã Phú Hữu thời điểm đó để được xác nhận việc giao lại đất. Trên thực tế, gia đình đã trực tiếp quản lý, sử dụng đất ổn định, liên tục từ thời điểm Hợp tác xã giải thể.
Tuy nhiên, UBND Quận 9 sau đó ban hành Quyết định 49/1998/QĐ-QLĐT (18/3/1998) và Quyết định 116/1998/QĐ-UBND-QLĐT (1/10/1998) xác định rằng diện tích đất trên phát sinh tranh chấp giữa gia đình bà Nguyệt và con của ông Đ.V.T và bà L.T.H
UBND TP Hồ Chí Minh đã ban hành Quyết định 5346/QĐ-UBND ngày 12/10/1998 và Quyết định 448/QĐ-UBND-NC ngày 22/1/1999 để giải quyết khiếu nại tranh chấp đất đai. Theo gia đình bà Nguyệt, đây là thời điểm họ đang đề nghị UBND xã Phú Hữu thực hiện thủ tục giao lại đất theo chính sách chung, không có phát sinh tranh chấp nào.
Bà Nguyệt cho rằng một số diện tích đất thuộc gia đình bà đang quản lý được cấp cho người khác, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi hợp pháp của gia đình. Cho rằng các quyết định này trái pháp luật, gia đình bà Nguyệt đã liên tục khiếu nại, khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình.
Bà Phạm Thị Nguyệt người khởi kiện trọng vụ việc. Ảnh: PV
Tuy nhiên, đại diện UBND TP Thủ Đức giữ nguyên quan điểm: việc cấp giấy chứng nhận của Quận 9 trước đây dựa trên hồ sơ kê khai theo Chỉ thị 299, sổ mục kê và quá trình sử dụng đất ổn định của các hộ dân.
Đại diện Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) TP Hồ Chí Minh cho rằng, nhiều yêu cầu trong đơn khởi kiện không còn thuộc phạm vi giải quyết. Viện Kiểm sát nêu rõ: các giấy chứng nhận của gia đình ông Đoàn Văn Nhân (đã sang tên cho ông Đoàn Công Thành, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án) đã được giải quyết trong bản án dân sự phúc thẩm năm 2008, nên không thể khởi kiện lại. Một số giấy chứng nhận khác, như sổ đỏ cấp cho bà Lê Thị Hậu (người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án) và cho chính bà Nguyệt, các đương sự đã biết từ năm 2007 nhưng đến 2016 mới khởi kiện, đã hết thời hiệu theo Luật Tố tụng hành chính.
Từ các căn cứ này, Viện Kiểm sát đề nghị đình chỉ những yêu cầu hết thời hiệu hoặc đã được xét xử trước đó, đồng thời bác phần yêu cầu còn lại. Hội đồng xét xử (HĐXX) nhận định diện tích đất tranh chấp đã được đưa vào tập đoàn sản xuất sau năm 1975, được các hộ dân trực tiếp sử dụng và đăng ký theo Chỉ thị 299. Luật Đất đai 1993 quy định Nhà nước không thừa nhận việc đòi lại đất đã giao cho người khác trong quá trình thực hiện chính sách đất đai.
Vì vậy, việc UBND Quận 9 (cũ) giải quyết tranh chấp và cấp giấy chứng nhận là đúng thẩm quyền và phù hợp pháp luật. Tòa án tuyên bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà Nguyệt về việc hủy hai quyết định hành chính do UBND Quận 9 (cũ) và UBND TP Hồ Chí Minh (cũ) ban hành.
HĐXX cũng bác yêu cầu hủy 22 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã được cấp cho nhiều hộ dân trên địa bàn phường Phú Hữu.
Đối với một số nội dung khởi kiện, tòa quyết định đình chỉ hai quyết định hành chính của UBND Quận 9 (cũ) và UBND TP Hồ Chí Minh (cũ), đồng thời đình chỉ đối với 5 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do đã hết thời hiệu khởi kiện hoặc đã được giải quyết bằng các bản án đã có hiệu lực pháp luật.
Tòa phúc thẩm hoãn để xác minh thêm thông tin
Không đồng ý với bản án sơ thẩm, bà Phạm Thị Nguyệt kháng cáo toàn bộ bản án. Tại phiên tòa phúc thẩm ngày 11/12, luật sư Bùi Xuân Dương, Đoàn Luật sư TP Hà Nội, người bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bà Phạm Thị Nguyệt cho rằng: Bản án sơ thẩm có thiếu sót, từ việc bỏ sót người tham gia tố tụng đến không thu thập đủ hồ sơ các quyết định bị kiện và tài liệu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Đối với các quyết định hành chính bị kiện, người khởi kiện cho rằng một số quyết định được ban hành không đúng thẩm quyền. Hồ sơ cũng chưa có tài liệu xác định cơ sở pháp lý về quyền sử dụng đất của ông Đ.V.H (đã mất, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án) và ông P.H.K (người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án) là những người có liên quan trực tiếp.
Đối với UBND phường Phú Hữu (cũ), người khởi kiện cho rằng UBND phường chưa cung cấp được tài liệu về việc thành lập Hội đồng đăng ký đất đai, cũng chưa có hồ sơ thể hiện quá trình tổng hợp và xét duyệt hồ sơ cấp giấy chứng nhận.
Danh sách công khai cấp đất theo mẫu 8/ĐK, 11/ĐK, 12/ĐK và các tờ trình, danh sách đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đều không được cung cấp.
Theo luật sư Bùi Xuân Dương, với các thiếu sót trong hồ sơ hành chính nên bà Phạm Thị Nguyệt đề nghị cấp phúc thẩm xem xét hủy bản án sơ thẩm để xét xử lại nhằm đảm bảo đúng quy định pháp luật.
Tại phiên tòa phúc thẩm, thời điểm HĐXX vào nghị án, thẩm phán chủ tọa phiên tòa thông báo: Do vụ án có nhiều tình tiết phức tạp, cần xem xét nên quyết định kéo dài thời gian nghị án và sẽ tuyên án vào lúc 8 giờ ngày 18/12/2025.
Trao đổi với phóng viên, bà Phạm Thị Nguyệt cho biết, gia đình mong muốn tòa phán quyết một bản án nghiêm minh, đúng quy định pháp luật, từ đó giải quyết dứt điểm tranh chấp kéo dài nhiều năm.
Linh Anh