“Tôi muốn đóng thuế thu nhập cá nhân ở ngưỡng cao nhất”. Nhiều người làm trong ngành thuế thường bảo vậy. Bởi lẽ có một nguyên lý đơn giản trong sắc thuế thu nhập cá nhân là: Thu nhập càng cao thì thuế càng cao. Theo quy định hiện hành, mức biểu thuế thu nhập cá nhân cao nhất là 35%, áp dụng cho người có thu nhập từ 960 triệu đồng/năm trở lên.
Cứ mỗi mùa kê khai thuế thu nhập cá nhân (TNCN), những thông tin về các cá nhân như nghệ sĩ, doanh nhân đóng thuế hàng tỉ đồng luôn được báo chí tìm hiểu và đăng tải. Ước muốn đóng TNCN ở ngưỡng cao nhất thật ra không phải ai cũng thấu hiểu trong bối cảnh Việt Nam vẫn là nước đang phát triển, thu nhập từ 960 triệu đồng/năm trở lên chỉ là số ít.
Thuế TNCN ở Việt Nam từ những năm 1960 của thế kỷ trước chủ yếu đánh vào cá nhân có lợi tức và lương bổng cao. Mãi đến năm 2007, sắc thuế này mới mở rộng phạm vi, đối tượng. Trải qua ba lần cải cách, mức giảm trừ 4 triệu đồng cho người nộp thuế, 1,6 triệu đồng cho người phụ thuộc từ năm 2007 đã được nâng lên tương ứng 11 triệu và 4,4 triệu đồng vào năm 2020 dường như vẫn chưa đáp ứng được sự mong đợi của công chúng.
Bởi vì, chỉ tính riêng những năm gần đây, thiên tai, dịch bệnh… đã ảnh hưởng không nhỏ đến thu nhập nói chung của từng người, từng gia đình. Lạm phát, dù vẫn duy trì ở mức mà Nghị quyết của Quốc hội phê chuẩn theo từng năm nhưng sự mất giá của đồng tiền khi soi vào giá từng mớ rau, con cá qua từng tháng, từng quý, từng năm đã khiến cho yêu cầu cải cách thuế TNCN trở nên bức thiết.
Đảng và Nhà nước ta đã nhận ra vấn đề này từ khá lâu. Trung ương đã có định hướng sửa đổi luật này trong Kết luận 19 hồi tháng 10-2021. Ngay đầu năm 2022, Bộ Tài chính đã có những báo cáo nghiên cứu, rà soát chi tiết về định hướng cải cách các luật thuế, trong đó có Luật Thuế TNCN. Với việc phải ứng phó với COVID-19, các biến động địa chính trị toàn cầu, kế hoạch sửa đổi Luật Thuế TNCN vẫn không thể đẩy nhanh lên được, dù yêu cầu từ thực tiễn là có thật.
Lần này, Chính phủ quyết tâm thực hiện đúng kế hoạch trình Quốc hội sửa đổi Luật Thuế TNCN và vẫn duy trì các định hướng tiến bộ như báo cáo của Bộ Tài chính hồi năm 2022.
Hồi đó, với giả định cá nhân có một người phụ thuộc thì Bộ Tài chính tính toán rằng: Người có thu nhập từ tiền lương, tiền công ở mức 17 triệu đồng/tháng... thì chưa phải nộp thuế TNCN. Người có thu nhập dưới 120 triệu đồng/tháng thì số thuế TNCN phải nộp so với thu nhập cũng chỉ phải nộp thuế TNCN từ 6,56% đến hơn 20%/thu nhập.
Điều đáng lưu ý ở đây chính là hướng điều chỉnh các mức thuế suất từ 7 bậc xuống còn 5 bậc sau khi đã tham khảo kinh nghiệm ở nhiều nước. Điều này cùng với chủ trương trả lương theo vị trí việc làm, cải cách các loại thuế để bảo đảm thu nhập thực tế tăng, giảm gánh nặng thuế cho nhóm thu nhập thấp, tăng thu từ nhóm thu nhập cao để tăng tỉ lệ đóng góp thuế TNCN vào ngân sách ở mức 8%-10% vào năm 2030… thì việc sửa đổi thuế TNCN lần này cần một quyết tâm chính trị lớn, một tư duy mới.
Tư duy ấy là gì? Là sự minh bạch, công khai và dân chủ. Người dân đóng thuế có hài lòng hay không phụ thuộc vào việc các mục tiêu chính sách thuế có được truyền thông minh bạch, trung thực hay không. Các lập luận như ở các sắc thuế khác là để bảo vệ môi trường, chống đầu cơ, giảm bất bình đẳng… sẽ khó có tính thuyết phục nếu bát phở, mớ rau, con cá vẫn ngày một tăng giá. Cùng với đó, nghĩa vụ quản lý, chi tiêu ngân sách của Nhà nước phải được minh bạch hóa.
Cùng với thuế TNCN, các sắc thuế đều chạy về ngân sách. Công dân nộp thuế sẽ rất vui nếu cảm nhận được đời sống ngày càng được cải thiện, quốc phòng vững mạnh hơn, an ninh trật tự bảo đảm hơn, các giá trị phúc lợi nhanh chóng, thuận tiện và hiệu quả hơn. Sẽ không thể đạt được những mục tiêu này nếu các nghị quyết chiến lược của Đảng ban hành gần đây không được triển khai quyết liệt để đạt hiệu quả nhằm bảo đảm được ổn định kinh tế vĩ mô.
80 năm qua, Đảng và Nhà nước ta vẫn kiên định mục tiêu “dân giàu - nước mạnh”. Dân càng giàu thì xã hội càng thịnh vượng. Dân càng giàu thì ngân sách càng được tăng cường để đất nước phồn vinh. Chính vì vậy, các sắc thuế, nhất là thuế TNCN cần được ban hành với mục tiêu khoan thư sức dân trước, sau đó mới là mục tiêu động viên ngân sách.
Hồ Chủ tịch sinh thời nói “thu thuế phải thu được lòng dân” là vậy!
CHÂN LUẬN