Tổng thống Colombia Gustavo Petro phát biểu tại thủ đô Bogota tháng 8/2023. Ảnh: Reuters.
Tổng thống Colombia Gustavo Petro ngày 26/1 tuyên bố sẽ gửi một máy bay của tổng thống để "tạo điều kiện cho sự trở về có phẩm giá của công dân Colombia".
Động thái của nhà lãnh đạo quốc gia Mỹ Latin được đưa ra sau khi ông chặn hai máy bay quân sự Mỹ chở người Colombia bị trục xuất hạ cánh tại nước này, khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố áp thuế quan khẩn cấp và các biện pháp trả đũa khác, theo Guardian.
Muốn người di cư được trở về với sự tôn trọng
Trong một tuyên bố đưa ra ngày 26/1, ông Petro thể hiện sự nhượng bộ trước áp lực của Mỹ, nói rằng máy bay của tổng thống sẽ tạo điều kiện cho "sự trở về có phẩm giá của công dân Colombia, những người sẽ về đến nước này vào sáng nay, sau khi được đưa tới trên các chuyến bay trục xuất".
"Biện pháp này nhằm đáp lại cam kết của chính phủ về việc đảm bảo các điều kiện có phẩm giá. Người Colombia, với tư cách công dân yêu đất nước của mình và có các quyền lợi, không bị hoặc sẽ bị trục xuất khỏi lãnh thổ Colombia", tuyên bố tiếp tục.
Tuy nhiên, không rõ liệu sự nhượng bộ của ông Petro chỉ áp dụng cho hai chuyến bay - mỗi chuyến chở khoảng 80 người bị giam giữ được chuyển hướng đến Honduras (sau khi bị Colombia từ chối) - hay ông có sẵn sàng chấp nhận các chuyến bay trục xuất trong tương lai của Mỹ hay không.
Theo các quan chức Mỹ được Reuters và NBC News trích dẫn, Mexico cũng đã từ chối tiếp nhận một chuyến bay tương tự hôm 25/1.
Trong một bài đăng trên Twitter/X vào sáng 26/1, nhà lãnh đạo cánh tả của Colombia đã viết: "Người di cư không phải là tội phạm và phải được đối xử với sự tôn trọng tương xứng với một con người".
"Đó là lý do tại sao tôi ra lệnh trả về các máy bay quân sự Mỹ chở người di cư Colombia", ông Petro viết, chia sẻ một video về những người Brazil bị trục xuất khỏi Mỹ hôm 24/1, bị còng tay và xiềng chân.
Ông nói thêm: "Tôi không thể buộc những người di cư phải ở lại một quốc gia không chấp nhận họ. Nhưng nếu quốc gia đó trả lại những người di cư như vậy, thì phải có sự tôn trọng và phẩm giá - đối với cả họ và quốc gia của họ".
Vị tổng thống nhấn mạnh những người này cần được đưa đi
"trên các máy bay dân sự và không đối xử với họ như tội phạm, chúng ta sẽ chào đón những người đồng hương của mình. Colombia xứng đáng được tôn trọng".
Máy bay quân sự Mỹ đã bắt đầu chở những người di cư bị giam giữ ra khỏi nước Mỹ theo lệnh của Tổng thống Donald Trump. Ảnh: X/PressSec.
Ông Trump phản ứng gắt
Theo truyền thong Mỹ, Tổng thống Trump đã phản ứng dữ dội trong một bài đăng trên mạng xã hội Truth Social của ông. Nhà lãnh đạo Mỹ viết rằng ông đã được thông báo rằng hai chuyến bay hồi hương từ Mỹ đến Colombia đã bị từ chối cấp phép hạ cánh.
Ông nêu trong bài đăng rằng trên các chuyến bay chở "một số lượng lớn Tội phạm bất hợp pháp".
Ông khẳng định lệnh từ chối hạ cánh do Tổng thống Colombia Gustavo Petro đưa ra và nói rằng nhà lãnh đạo này "rất không được lòng người dân". Ông cáo buộc người đồng cấp Colombia gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia và an toàn công cộng của Mỹ, và chỉ đạo chính quyền của mình "thực hiện các biện pháp trả đũa khẩn cấp và quyết liệt sau đó".
Các biện pháp bao gồm tăng gấp đôi thuế quan đối với hàng xuất khẩu của Colombia sang Mỹ lên 50%; lệnh cấm và thu hồi thị thực đối với các quan chức chính phủ Colombia "và tất cả các đồng minh và người ủng hộ", tăng cường kiểm tra tất cả công dân Colombia và hàng hóa vào Mỹ.
"Những biện pháp này chỉ là khởi đầu", ông Trump nói thêm.
“Chúng tôi sẽ không cho phép Chính phủ Colombia vi phạm nghĩa vụ pháp lý liên quan đến việc tiếp nhận và trả lại những tên tội phạm mà họ đã ép buộc vào Mỹ!", nhà lãnh đạo Mỹ gay gắt.
Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Marco Rubio viết trên X hôm 26/1 rằng tổng thống “đã nói rõ dưới chính quyền của ông, nước Mỹ sẽ không còn bị lừa dối hay lợi dụng nữa”.
“Mỗi quốc gia có trách nhiệm tiếp nhận lại những công dân của mình đang cư trú bất hợp pháp tại Mỹ một cách nghiêm túc và nhanh chóng”, ông Rubio nói thêm.
“Như đã chứng minh bằng các hành động ngày hôm nay, chúng tôi kiên định trong cam kết chấm dứt tình trạng nhập cư bất hợp pháp và tăng cường an ninh biên giới của Mỹ”.
Một chuyến bay từ Virginia đã đến Guatemala City vào ngày 15/1 chở theo 135 người di cư bị trục xuất. Ảnh: New York Times.
Căng thẳng
Trong một bài đăng trước đó, ông Petro đã viết: “Mỹ phải thiết lập một giao thức đối xử tôn trọng với những người di cư trước khi chúng tôi tiếp nhận họ trở về”.
Theo Reuters, Colombia đã từ chối cấp phép hạ cánh cho hai máy bay quân sự của Mỹ vào ngày 26/1, mỗi máy bay chở khoảng 80 người di cư. Các máy bay được cho là đã khởi hành từ California khi quốc gia Nam Mỹ này rút giấy phép.
Chuyến bay trước đó đến Mexico được cho là thậm chí còn không cất cánh sau khi chính phủ Mexico từ chối cấp phép.
Bình luận của Tổng thống Petro góp phần vào làn sóng bất bình ngày càng gia tăng ở Mỹ Latin khi chính quyền của tổng thống Mỹ mới chỉ hoạt động được một tuần đã bắt đầu các cuộc trục xuất hàng loạt.
Một chuyến bay chở 88 người Brazil bị trục xuất đã hạ cánh tại Brazil, song không hẳn là không gây ra cuộc đụng độ ngoại giao đầu tiên giữa chính quyền mới của ông Trump và Tổng thống cánh tả của Brazil Luiz Inácio Lula da Silva.
Chuyến bay khởi hành từ Alexandria, Louisiana, hôm 24/1 dự kiến đến Belo Horizonte ở đông nam Brazil. Tuy nhiên, do các vấn đề kỹ thuật, chuyến bay đã dừng lại đột xuất ở Panama và Manaus - miền Bắc Brazil.
Các quan chức Mỹ được cho là đã tìm cách tiếp tục hành trình, nhưng chính phủ Brazil đã can thiệp, điều một máy bay của Không quân để hoàn thành chặng cuối cùng, trong đó những người bị trục xuất không bị còng tay và xiềng chân. Chuyến bay đã đến Belo Horizonte vào khoảng 21h tối 25/1.
Trong một tuyên bố đưa ra vào ngày 26/1, Bộ Ngoại giao Brazil tuyên bố sẽ chính thức đệ trình "yêu cầu làm rõ" tới chính phủ Mỹ về "sự đối xử hạ thấp nhân phẩm" đối với những người bị trục xuất - bao gồm 6 trẻ em, được cho là không bị còng xích.
Các chuyến bay trục xuất như vậy đã diễn ra kể từ khi chính quyền ông Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên ký thỏa thuận với Brazil vào năm 2017.
Chỉ riêng năm ngoái, đã có 17 chuyến bay chở những người bị trục xuất từ Alexandria đến Belo Horizonte.
Tuy nhiên, chính phủ Brazil tuyên bố rằng việc sử dụng còng tay và xiềng chân "vi phạm các điều khoản của thỏa thuận với Mỹ, trong đó yêu cầu phải đối xử tôn trọng và nhân đạo với những người bị trục xuất".
Những người bị trục xuất nói với phương tiện truyền thông Brazil khi đến nơi rằng họ đã bị các đặc vụ Mỹ tấn công và đe dọa trong suốt chuyến bay.
Một bản ghi nhớ nội bộ của Bộ An ninh Nội địa mà tờ New York Times có được đã tiết lộ rằng chính quyền ông Trump đang triển khai một loạt các biện pháp nghiêm ngặt mới để đẩy nhanh việc trục xuất. Chỉ thị này trao cho các viên chức của Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) quyền hạn rộng rãi để đẩy nhanh việc trục xuất.
Hạ Đình