Tổng thống Nayib Bukele, người hùng hay nhân vật 'phản diện' ở El Salvador?

7 giờ trướcBài gốc

Người hùng cứu rỗi El Salvador

Nayib Bukele nhậm chức Tổng thống El Salvador ngày 1/6/2019, sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử với 53% phiếu bầu, phá vỡ sự thống trị của 2 đảng truyền thống là ARENA và FMLN. Ngay từ đầu, ông đã cam kết giải quyết tình trạng bạo lực băng đảng tràn lan, vốn là vấn đề nghiêm trọng tại El Salvador, nơi từng được xem như một trong những quốc gia nguy hiểm nhất thế giới với tỷ lệ giết người lên đến 105 vụ/100.000 dân vào năm 2015. Các băng đảng mafia khét tiếng như Mara Salvatrucha (MS-13) và Barrio 18 kiểm soát phần lớn lãnh thổ, gây ra bạo lực, tống tiền và bất ổn xã hội.

Ông Nayib Bukele đã giữ chức Tổng thống El Salvador từ năm 2019.

Chỉ 3 năm sau lời hứa khi tranh cử, với những chiến dịch trấn áp mạnh mẽ nhằm vào các băng đảng trên khắp cả nước và bắt giữ hơn 76.000 nghi phạm (khoảng 2% dân số trưởng thành của El Salvador), ông Bukele đã làm thay đổi cơ bản tình hình an ninh xã hội ở quốc gia Mỹ Latinh này. Minh chứng rõ nhất là tỷ lệ giết người giảm mạnh: từ 105 vụ/100.000 dân (2015) xuống còn 7,8 vụ/100.000 dân (2022) và tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo.

Để có được thành công ấy, ông Bukele đã sử dụng những chính sách rất cứng rắn nhưng cũng linh hoạt và hầu như chưa có tiền lệ tại El Salvador. Trong đó nổi bật nhất là việc phong tỏa các nhà tù, giam giữ các thành viên băng đảng trong điều kiện nghiêm ngặt và cắt đứt liên lạc của họ với thế giới bên ngoài.

Nhà lãnh đạo 44 tuổi này thậm chí còn cho xây dựng Trung tâm Giam giữ khủng bố (CECOT), nhà tù lớn nhất Mỹ Latinh với sức chứa 40.000 người, để giam giữ các thành viên băng đảng trong điều kiện được mô tả là “nghiêm ngặt nhất thế giới”. Nhà tù được bao quanh bởi 37 tháp canh, 2 lớp tường cao 9 mét, dày 60 cm, trên đỉnh có dây thép gai, 2 lớp rào điện hóa. Có 600 binh sĩ và 250 cảnh sát luân phiên canh gác 24/7 cùng hệ thống camera giám sát được lắp đặt khắp nơi để theo dõi phạm nhân. Tín hiệu điện thoại bị chặn trong bán kính khoảng 2 km xung quanh nhà tù để ngăn chặn các thủ lĩnh băng đảng tiếp tục hoạt động từ bên trong. El Salvador vốn nổi tiếng về những vụ nổi loạn của tù nhân nhưng kể từ khi CECOT đi vào hoạt động năm 2023 tới nay, nơi đây chưa từng chứng kiến bất cứ vụ phản kháng nào.

Tổng thống Bukele (chính giữa) thăm nhà tù CECOT, nơi giam giữ 40.000 thành viên băng đảng tại El Salvador.

CECOT đã nhận được cả sự ủng hộ từ những người dân El Salvador mệt mỏi vì bạo lực băng đảng, đồng thời nâng uy tín của ông Bukele lên cao ở cả trong và ngoài nước. Một khảo sát của Cid Gallup vào năm 2024 cho thấy 91% người dân El Salvador ủng hộ các chính sách chống tội phạm của ông Bukele. Các nước láng giềng như Ecuador, Argentina và Haiti cũng lấy phương pháp của ông Bukele làm hình mẫu để học hỏi trong nỗ lực đối phó với các băng đảng.

Phong cách lãnh đạo phá cách

Ngoài thành tích trấn áp tội phạm, Tổng thống Bukele còn được xem là một hình mẫu lãnh đạo hiện đại, sẵn sàng phá cách. Ông xây dựng hình ảnh gần gũi, minh bạch và mạnh mẽ, đặc biệt với giới trẻ và tầng lớp trung lưu sử dụng mạng xã hội bằng chính những bài đăng trên X (trước đây là Twitter), thậm chí, thường xuyên hóm hỉnh tự nhận mình là “nhà độc tài ngầu nhất thế giới” hoặc “vua triết học” trong các bài đăng, để thu hút sự chú ý.

Tổng thống El Salvador Nayib Bukele trong cuộc gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Tài khoản X @nayibbukele của nhà lãnh đạo này có hơn 6,5 triệu người theo dõi (tính đến tháng 8/2025), một con số cực kỳ ấn tượng đối với lãnh đạo của một quốc gia nhỏ như El Salvador vốn có dân số chỉ khoảng 6,5 triệu người. Ông Bukele còn thường xuyên đăng bài bằng cả tiếng Tây Ban Nha và tiếng Anh để tiếp cận khán giả quốc tế và công bố các thành tựu của El Salvador, như giảm tỷ lệ giết người và tội phạm hoặc để phản bác các tổ chức nhân quyền như Amnesty International khi bị chỉ trích về vi phạm nhân quyền.

Nhà lãnh đạo 44 tuổi còn đưa El Salvador trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới công nhận Bitcoin là tiền tệ hợp pháp, một động thái táo bạo nhằm mục đích hiện đại hóa nền kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài và giảm sự phụ thuộc vào đồng USD (El Salvador đã sử dụng USD làm tiền tệ chính từ năm 2001).

Theo đó, từ tháng 6/2021, Quốc hội El Salvador (do đảng Nuevas Ideas của ông Bukele kiểm soát) thông qua Đạo luật Bitcoin, yêu cầu tất cả doanh nghiệp chấp nhận Bitcoin như một phương thức thanh toán hợp pháp cùng với USD. Chính phủ El Salvador cũng ra mắt ví điện tử Chivo Wallet, cung cấp lượng Bitcoin miễn phí tương đương 30 USD cho mỗi công dân đăng ký để khuyến khích sử dụng. Cùng với đó, ông Bukele đầu tư công quỹ vào Bitcoin, mua hơn 2.381 Bitcoin (tương đương khoảng 130 triệu USD vào thời điểm đỉnh cao năm 2021). Tính đến tháng 8/2025, giá trị Bitcoin của El Salvador đã tăng đáng kể do giá của loại tiền mã hóa này phục hồi lên mức trên 100.000 USD/Bitcoin.

Bên cạnh những chính sách kể trên, ông Bukele cũng thường xuyên sử dụng các sự kiện quốc tế, như giải vô địch lướt sóng thế giới hoặc tổ chức thi Hoa hậu Hoàn vũ, để quảng bá El Salvador như một điểm đến du lịch hấp dẫn, đồng thời cải thiện hình ảnh quốc gia từ một nơi bị liên kết với bạo lực băng đảng thành một điểm đến an toàn và hiện đại.

Kết quả là El Salvador đã đón 3,4 và 3,9 triệu lượt du khách quốc tế trong 2 năm 2023 và 2024, tăng khoảng 50% so với thời kỳ đỉnh cao trước đại dịch COVID-19. Doanh thu từ du lịch cũng đem về cho El Salvador khoảng 8% GDP, đóng góp không nhỏ cho sự phục hồi kinh tế của đất nước.

Đi giữa những lằn ranh yêu ghét

Những thành tựu trong trấn áp tội phạm và vực dậy nền kinh tế, xây dựng lại hình ảnh đất nước của Tổng thống Bukele đã đem lại cho ông thắng lợi thuyết phục trong cuộc bầu cử năm 2024 với 82,66% phiếu bầu và đảng Nuevas Ideas của ông cũng giành được tới 58/60 ghế trong Quốc hội, củng cố vững chắc quyền lực chính trị. Và, tuần trước, Quốc hội El Salvador do đảng Nuevas Ideas chiếm đa số đã bãi bỏ giới hạn nhiệm kỳ tổng thống (trước đó, quốc gia Mỹ Latinh này cấm tổng thống giữ các nhiệm kỳ liên tiếp).

Ông Bukele đã giúp El Salvador thắng lớn khi đầu tư vào đồng Bitcoin.

Sự thay đổi kể trên nằm trong số nhiều sửa đổi hiến pháp đã được Quốc hội El Salvador thông qua ngày 31/7. Các nhà lập pháp của quốc gia Mỹ Latinh này cũng đã kéo dài nhiệm kỳ của tổng thống từ 5 năm lên 6 năm, loại bỏ vòng bầu cử vòng 2 và dời cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo lên sớm 2 năm, tức là đến năm 2027, một mốc thời gian có thể khiến phe đối lập rải rác của ông Bukele khó có thể tìm được ứng cử viên đủ tầm cỡ.

Động thái này vì thế lập tức trở thành đề tài công kích mạnh mẽ của phe đối lập. Họ cáo buộc đảng Nuevas Ideas đang làm xói mòn các giá trị dân chủ và thiết lập một tiền lệ nguy hiểm cho chế độ độc tài tại El Salvador vì thay đổi kể trên đang mở đường cho ông Bukele được tái tranh cử vô thời hạn.

“Thật khó để nói về việc cải cách hiến pháp nếu có hơn 200 điều khoản được sửa đổi. Thực tế, đó là thay đổi hiến pháp”, Celia Medrano, nhà báo chuyên về nhân quyền tại thủ đô San Salvador, nhận xét. “Điều này nhằm thay đổi luật chơi vào thời điểm tổng thống kiểm soát Hội đồng Lập pháp, sau khi bãi nhiệm một cách vi hiến các thẩm phán của Viện Hiến pháp thuộc Tòa án Tối cao và Tổng Chưởng lý, những người mà vai trò đã được giao cho các quan chức cũng phục vụ lợi ích của các nhóm kiểm soát chức tổng thống”.

Tuy nhiên, cũng có rất nhiều tiếng nói ủng hộ ông Bukele trên các diễn đàn chính trị lớn và trên các mặt báo hàng đầu đất nước cũng như trên bình diện quốc tế. Damian Merlo, một nhà vận động hành lang và tư vấn người Mỹ đã tham gia tư vấn cho cuộc bầu cử tại El Salvador cho biết: "Người dân có quyền quyết định ai sẽ là lãnh đạo. Rất rõ ràng là cử tri rất hài lòng với Tổng thống Bukele và đảng chính trị của ông ấy, nên động thái này thể hiện ý chí của chính người dân El Salvador”.

Ông Merlo lập luận rằng việc loại bỏ giới hạn nhiệm kỳ chỉ đơn thuần là cho phép ông Bukele có lựa chọn tái tranh cử, chứ không phải tự động gia hạn nhiệm kỳ tổng thống hiện tại, đồng nhấn mạnh rằng nhiều quốc gia phát triển không có giới hạn nhiệm kỳ, nên việc này không phải là điều bất thường.

Đúng sai dĩ nhiên vẫn sẽ tùy thuộc vào góc nhìn chủ quan của mỗi bên. Nhưng, có một điều dễ thấy, đó là chính việc tập trung quyền lực về tay đảng Nuevas Ideas cũng như ông Bukele đã đem lại điểm tựa cho nhà lãnh đạo này trong cuộc chiến chống lại các băng đảng tàn bạo và vực dậy kinh tế đất nước. Lựa chọn tin vào ai và chịu ảnh hưởng từ lựa chọn ấy sẽ thuộc về chính người dân El Salvador. Và, họ thì có lẽ đã chọn đúng người sau khi tích vào cái tên Nayib Bukele trong lá phiếu của mình ở 2 cuộc bầu cử gần đây.

Quang Anh

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/hau-truong/tong-thong-nayib-bukele-nguoi-hung-hay-nhan-vat-phan-dien-o-el-salvador--i777185/