Tổng thống, thuế quan và phép thử với Tòa án Tối cao Mỹ

6 giờ trướcBài gốc

Các chuyên gia cho biết vụ kiện này là một phép thử cho các thẩm phán, đặc biệt càng trở nên căng thẳng hơn do Tổng thống Donald Trump "cá nhân hóa tranh chấp". Ảnh: Financial Times

Ngày mai, 5/11, Tòa án Tối cao Mỹ sẽ bắt đầu phiên thảo luận xem xét một trong những vụ kiện kinh tế gây chấn động nhất trong lịch sử hiện đại: Tính hợp pháp của các mức thuế toàn cầu do Tổng thống Donald Trump áp dụng. Vụ việc liên quan đến chính sách áp thuế quan diện rộng do ông Trump ban hành có thể định hình lại mối quan hệ giữa các nhánh quyền lực ở Mỹ và tác động sâu rộng tới kinh tế toàn cầu.

Trước phiên tòa, theo giới phân tích, các thẩm phán Mỹ đang bị đặt vào “thế lưỡng nan về tính chính danh”: Vừa phải bảo vệ tính độc lập của tòa án, vừa tránh bị xem là can dự vào tranh chấp chính trị giữa Quốc hội và Nhà Trắng.

Kể từ khi ông Donald Trump tái đắc cử Tổng thống Mỹ, đa số bảo thủ trong Tòa án Tối cao nhiều lần cho phép các chính sách mở rộng quyền lực hành pháp của ông có hiệu lực tạm thời trong khi chờ xét xử. Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên tòa cân nhắc ra phán quyết mang tính ràng buộc lâu dài đối với một chính sách cốt lõi của chính quyền Tổng thống Trump.

Ông Trump từng cân nhắc trực tiếp đến dự phiên điều trần và nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của vụ kiện, tuy nhiên cuối cùng quyết định sẽ không tham dự. Trên mạng xã hội Truth Social, ông gọi đây là “một trong những vụ quan trọng nhất trong lịch sử đất nước”, khẳng định “nếu Tổng thống không thể linh hoạt sử dụng quyền áp thuế, nước Mỹ sẽ trở nên bất lực, thậm chí có thể sụp đổ”.

Ông Donald Trump khẳng định, nếu Tổng thống không thể linh hoạt sử dụng quyền áp thuế, nước Mỹ sẽ trở nên bất lực, thậm chí có thể sụp đổ. Ảnh: The New York Times

Hiến pháp Mỹ quy định quyền đánh thuế thuộc về Quốc hội. Tuy nhiên, ngay sau khi nhậm chức, ông Trump viện dẫn Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (IEEPA), cho rằng văn bản này cho phép Tổng thống đơn phương áp thuế trong tình huống “bất thường và nghiêm trọng” đe dọa an ninh quốc gia, chính sách đối ngoại hoặc kinh tế.

Dựa trên cơ sở này, ông đã lần lượt áp thuế với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, Canada, Mexico, coi đây là biện pháp trừng phạt vì các nước không kiểm soát được dòng chảy fentanyl vào Mỹ. Đến tháng 4 năm nay, ông tiếp tục mở rộng lệnh áp thuế với hơn 100 đối tác thương mại, cho rằng cần thiết để xử lý thâm hụt thương mại toàn cầu.

Các doanh nghiệp nhỏ, trong đó có nhà nhập khẩu rượu V.O.S. Selections và hãng đồ chơi Learning Resources, cùng nhiều quan chức bang đã khởi kiện, cáo buộc hành động này vi phạm luật, làm sụt giảm lợi nhuận, buộc họ phải cắt giảm lao động và tăng giá hàng hóa.

Các luật sư của chính phủ lập luận rằng, đạo luật năm 1977 trao cho Tổng thống “quyền điều tiết” rộng rãi đối với hàng nhập khẩu khi xảy ra khủng hoảng, đồng nghĩa với quyền áp thuế. Ngược lại, phía doanh nghiệp cho rằng văn bản không hề nhắc đến các khái niệm như “thuế”, “thuế quan” hay “thuế nhập khẩu”; nếu diễn giải như chính quyền, “Tổng thống có thể đánh thuế mọi thứ, từ ô tô đến… sở thú”.

Chính quyền Tổng thống Donald Trump cảnh báo rằng, nếu Tòa án Tối cao bác bỏ quyền áp thuế, hậu quả sẽ “nghiêm trọng như thời Đại khủng hoảng”, đe dọa các thỏa thuận thương mại và vị thế ngoại giao của Mỹ. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent từng tuyên bố: “Càng nhiều thỏa thuận đạt được, càng nhiều tiền đổ vào, Tòa án Tối cao càng khó phán quyết chống lại chúng ta”.

Tuy nhiên, nhiều nhân vật bảo thủ lại đứng về phía nhóm doanh nghiệp. Cựu thẩm phán liên bang Michael McConnell, người được Tổng thống George W. Bush bổ nhiệm nhấn mạnh: “Quyền khẩn cấp chỉ nên được sử dụng trong tình huống khẩn cấp thật sự. Không tòa án nào muốn đối đầu với Tổng thống, nhưng luật vẫn là luật”.

Nhiều nhân vật bảo thủ trong Tòa án Tối cao Mỹ đang đứng về phía nhóm doanh nghiệp. Ảnh: MSN

Một số chuyên gia cho rằng việc ông Trump coi thâm hụt thương mại kéo dài là “tình huống khẩn cấp” có thể bị xem là vượt quá phạm vi của đạo luật. Tuy nhiên, phạm vi quyền hạn mà luật trao cho Tổng thống lại đủ rộng để khiến việc phản bác trở nên phức tạp. “Các thẩm phán sẽ phải cân nhắc xem có nên xem xét lại quyết định của tổng thống về một vấn đề mà ông ấy cho là khẩn cấp hay không”, giáo sư Tara Leigh Grove (Đại học Texas, Austin) nhận xét.

Các tòa phúc thẩm trước đó đã bác bỏ lập luận của chính quyền nhưng vẫn cho phép duy trì mức thuế trong khi chờ phán quyết cuối cùng. Hiện tại giới quan sát nhận định, dù tòa ra quyết định theo hướng nào, phán quyết cũng sẽ bị xem là mang màu sắc chính trị. “Không có lựa chọn nào là an toàn với Tòa án Tối cao lúc này”, giáo sư Grove nói. “Nếu ủng hộ ông Trump, tòa sẽ bị coi là thiên vị; nếu bác bỏ, họ sẽ bị cáo buộc gây bất ổn kinh tế”.

Trên mạng xã hội, ông Trump khẳng định việc ông không đến dự phiên điều trần là để “không làm lu mờ tầm quan trọng của vụ việc”, nhưng cảnh báo rằng nếu tòa phán quyết chống lại, “nước Mỹ có thể tụt xuống mức thế giới thứ ba”.

Dù kết quả ra sao, vụ việc này được xem là dấu mốc quan trọng trong việc xác định ranh giới giữa quyền hành pháp và lập pháp tại Mỹ - cũng như là bài kiểm tra cho chính Tòa án Tối cao, trong nỗ lực giữ vững vai trò độc lập trước những áp lực chính trị ngày càng lớn.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/tong-thong-thue-quan-va-phep-thu-voi-toa-an-toi-cao-my-10394323.html