Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết Ukraine đang chuẩn bị ký hợp đồng mua 25 tổ hợp phòng không Patriot từ Mỹ. Đây được xem là một trong những kế hoạch phòng thủ quan trọng nhất của Kiev kể từ đầu cuộc xung đột, nhằm khắc phục tình trạng thiếu hụt hệ thống đánh chặn tầm xa.
Theo ông Zelensky, các tổ hợp Patriot mới sẽ giúp Ukraine củng cố đáng kể lưới phòng không, nhất là khi Nga tăng cường sử dụng tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái để tấn công hạ tầng năng lượng, quân sự và đô thị.
Ông nhấn mạnh rằng việc mua Patriot là “sự bổ sung lớn với năng lực bảo vệ bầu trời Ukraine, đồng thời thể hiện cam kết lâu dài giữa Kiev và Washington”.
Tuy nhiên, kế hoạch này không thể thực hiện trong thời gian ngắn. Việc bàn giao sẽ diễn ra theo từng năm, do nhà sản xuất Mỹ đang phải đáp ứng nhiều hợp đồng đã ký với các quốc gia khác.
Điều đó có nghĩa là Ukraine sẽ phải chờ đợi một khoảng thời gian đáng kể trước khi nhận đủ toàn bộ 25 hệ thống.
Giới chức Ukraine cho biết nước này đang xem xét khả năng nhận lại một số hệ thống Patriot đang được Mỹ triển khai tại châu Âu hoặc từ các đồng minh châu Âu, thay vì chỉ trông chờ vào dây chuyền sản xuất mới. Giải pháp này sẽ giúp rút ngắn thời gian tiếp nhận và sớm tăng cường khả năng đánh chặn trên thực địa.
Nguồn ngân sách cho hợp đồng dự kiến sẽ được lấy từ các tài sản Nga bị phong tỏa ở nước ngoài, kết hợp với nguồn hỗ trợ trong khuôn khổ các thỏa thuận an ninh song phương. Một phần kinh phí có thể được huy động thông qua các quỹ quốc tế hỗ trợ tái thiết Ukraine.
Hiện tại, Ukraine được cho là sở hữu khoảng 8 tổ hợp Patriot, trong đó 6 tổ hợp đang hoạt động và 2 tổ hợp khác đang được bảo dưỡng, nâng cấp.
Tuy nhiên, theo báo cáo mới nhất, chỉ còn khoảng 5 hệ thống đủ khả năng chiến đấu do hao mòn sau thời gian dài sử dụng.
Hệ thống Patriot được xem là lá chắn hiệu quả nhất mà Ukraine đang có, song cũng chịu áp lực lớn trước cường độ tấn công ngày càng cao từ Nga.
Theo giới phân tích quân sự, việc sở hữu thêm 25 tổ hợp Patriot sẽ giúp Ukraine hình thành một mạng lưới phòng thủ nhiều lớp, có thể bao phủ phần lớn không phận miền Tây và bảo vệ các trung tâm trọng yếu ở Kiev, Kharkov, Dnipro hay Odessa.
Tuy nhiên, thách thức đặt ra là khả năng duy trì, vận hành và tiếp tế đạn đánh chặn trong điều kiện chiến sự kéo dài.
Một số chuyên gia cảnh báo rằng hiệu quả của Patriot tại Ukraine đã giảm so với giai đoạn đầu. Cựu Tướng không quân Igor Romanenko cho biết tỷ lệ đánh chặn của hệ thống này đã giảm từ khoảng 42% xuống còn gần 6%, do Nga liên tục cải tiến công nghệ tên lửa Iskander-M và Kinzhal, giúp chúng cơ động và khó bị đánh chặn hơn.
Dù vậy, ông nhấn mạnh Patriot vẫn là yếu tố quan trọng giúp Ukraine duy trì năng lực răn đe và bảo vệ các mục tiêu chiến lược.
Ngoài Patriot, Ukraine đang tiếp tục đàm phán để nhận thêm các hệ thống phòng không khác như SAMP/T của Italy và Pháp, IRIS-T của Đức hay NASAMS do Mỹ phát triển.
Mục tiêu của Kiev là xây dựng một lưới phòng không tích hợp nhiều tầng, nhằm đối phó hiệu quả hơn với các cuộc tấn công từ nhiều hướng và ở nhiều độ cao khác nhau.
Trong bối cảnh mùa đông sắp đến, Nga được cho là sẽ nối lại các đợt không kích quy mô lớn nhằm vào hạ tầng năng lượng của Ukraine.
Việc sớm có thêm Patriot hoặc các hệ thống tương đương sẽ giúp Kiev bảo vệ tốt hơn các trạm điện, nhà máy và kho nhiên liệu, tránh tái diễn tình trạng mất điện trên diện rộng như năm trước.
Kế hoạch mua 25 tổ hợp Patriot không chỉ mang ý nghĩa quân sự mà còn thể hiện thông điệp chính trị mạnh mẽ. Nó cho thấy Kiev tiếp tục nhận được sự ủng hộ từ phương Tây và đang nỗ lực tự chủ hơn trong việc bảo vệ bầu trời.
Với quy mô lớn và chi phí cao, thương vụ này được xem là một trong những dấu mốc quan trọng nhất trong hợp tác quốc phòng giữa Mỹ và Ukraine kể từ năm 2022.
Việt Hùng
Theo Reuters, RBC Ukraine, Ukrinform